Η σειρά Pluribus του Apple TV ξεκινά με μια εικόνα που μοιάζει ταυτόχρονα μαγική και ανησυχητική: ένας ιός συγχωνεύει τα μυαλά σχεδόν όλων των ανθρώπων στον πλανήτη σε μια κοινή συνείδηση. Αυτό το νέο, συλλογικό μυαλό φέρνει δισεκατομμύρια σώματα σε μια σχεδόν απόλυτη αρμονία, εξαλείφοντας πολέμους, φτώχεια, μοναξιά και απομόνωση. Στο κέντρο αυτής της ενότητας, η Rhea Seehorn μοναδική σχεδόν αυτόνομη προσωπικότητα φαίνεται να κινείται σε έναν κόσμο όπου η ατομικότητα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Την συμπαθούμε, τη βλέπουμε να προσπαθεί να αντισταθεί, να στέκεται, να επιμένει, αλλά η αλήθεια είναι ότι μοιάζει δυστυχισμένη σε σύγκριση με τους “Joined”, αυτούς που έχουν ενωθεί με το συλλογικό μυαλό που ζουν χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις, χωρίς αμφιβολία, χωρίς φόβο. 

Η ουσία του Pluribus δεν είναι απλώς επιστημονική φαντασία. Είναι η ανατομία της σύγκρουσης ανάμεσα στο άτομο και το σύνολο, ένα ζήτημα που εδώ και δεκαετίες απασχολεί τους ψυχολόγους της συμπεριφοράς και τους νευροεπιστήμονες και για να καταλάβουμε τι κάνει η σειρά σωστά, πρέπει να επιστρέψουμε σε ένα πείραμα που συχνά παρερμηνεύεται: εκείνο του Randy Gallistel, νευροεπιστήμονα στο Γέιλ. 

Ο Gallistel έβαλε έναν αρουραίο σε έναν λαβύρινθο σχήματος Τ. Αν ο αρουραίος έτρεχε προς τη σωστή πλευρά από την πρώτη προσπάθεια, κέρδιζε τη λιχουδιά. Παράλληλα οι φοιτητές του Gallistel κλήθηκαν να μαντέψουν τη θέση της τροφής χωρίς να μπορούν να τη δουν. Μετά από κάθε προσπάθεια, ένα φωτάκι έδειχνε που βρισκόταν το φαγητό, και η διαδικασία επαναλαμβανόταν πολλές φορές. 

Τα αποτελέσματα ήταν κατατοπιστικά: ο αρουραίος μάντευε σωστά περίπου στο 75% των περιπτώσεων, ενώ οι φοιτητές μόλις που έφταναν το 60%. Το φαγητό ήταν τυχαία τοποθετημένο, με πιθανότητα 75% αριστερά και 25% δεξιά. Ο αρουραίος ακολούθησε μια στρατηγική ατομικής λογικής: επέλεγε πάντα την πλευρά που του προσέφερε τη μεγαλύτερη πιθανότητα ανταμοιβής. Οι φοιτητές όμως, χρησιμοποίησαν μια πιο σύνθετη στρατηγική: την αντιστοίχιση πιθανοτήτων. Διάλεγαν αριστερά ή δεξιά σε αναλογία με την πιθανότητα να βρουν εκεί το φαγητό. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ποσοστό επιτυχίας περίπου 62,5%. Με άλλα λόγια η συλλογική στρατηγική είναι πιο αποδοτική για το σύνολο, ακόμα κι αν υπονομεύει τα ατομικά κέρδη. 

Εδώ ακριβώς πατάει το Pluribus. Το συλλογικό μυαλό δεν είναι απλώς ένα φανταστικό εργαλείο συγχώνευσης συνειδήσεων, αλλά η απεικόνιση της βιολογικής λογικής που διέπει τις ομάδες: ανιδιοτέλεια, αποτελεσματικότητα, αυτορρύθμιση. Η Κάρολ, ως ατομικότητα, μοιάζει αδύναμη, αβοήθητη, καταδικασμένη να βλέπει τις δυνάμεις της ομάδας να υπερβαίνουν τα όρια της προσωπικής λογικής. Οι “Joined” δεν αμφιβάλλουν, δε διαπραγματεύονται, δεν ακολουθούν προσωπικά συμφέροντα. Εφαρμόζουν μια στρατηγική που μεγιστοποιεί την επιβίωση του συνόλου, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει θυσία της ατομικής τους αυτονομίας. 

Η ομορφιά του Pluribus είναι ότι μετατρέπει αυτή τη βιολογική και ψυχολογική αλήθεια σε αφήγηση. Δεν βλέπουμε απλώς ένα πείραμα: βλέπουμε τη μεταφορά του σε ανθρώπινο επίπεδο, με χαρακτήρες που συγκρούονται ανάμεσα στην ατομική τους επιθυμία και τη συλλογική λογική. Η σειρά καταφέρνει να δείξει ότι η συλλογικότητα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, έχει συνέπειες, θυσίες, αλλά και μια απρόβλεπτη ομορφιά, την οποία οι θεατές παρακολουθούν με ταυτόχρονο δέος και αγωνία. 

Στον κόσμο του Pluribus προσπαθούν να βρουν το προσωπικό τους κέρδος, αλλά ταυτόχρονα υιοθετούν μηχανισμούς που εξυπηρετούν το σύνολο, ακόμα κι αν δεν τους είναι άμεσα ορατοί. Η σειρά δείχνει ότι η συλλογικότητα μπορεί να είναι λογική, αποτελεσματική, σχεδόν αποστειρωμένη από συναίσθημα και ταυτόχρονα βαθιά ανθρώπινη. Το συλλογικό μυαλό δεν καταργεί την ατομικότητα, την αναδεικνύει ως αντίστιξη, ως μέτρο σύγκρισης, ως καθρέφτη που δείχνει τι χάνουμε όταν ακολουθούμε μόνο το προσωπικό μας συμφέρον. 

Επομένως μία mainstream σειρά μετατρέπεται σε ένα μάθημα συμπεριφορικής ψυχολογίας, ένα σχόλιο για τη φύση της ανθρώπινης κοινωνίας, έναν υπαινιγμό για το πως η λογική του συλλογικού μπορεί να λειτουργήσει σε βάρος ή υπέρ της ατομικής ελευθερίας. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.