Σε ένα γεμάτο τηλεοπτικό τοπίο, λίγες σειρές έχουν καταφέρει να ξεχωρίσουν τόσο πολύ όσο το “Black Mirror”, η σειρά επιστημονικής φαντασίας του Netflix που αποτελείται από μεμονωμένα, αυτόνομα επεισόδια, όλα να πραγματεύονται τη σκοτεινή πλευρά της νεωτερικότητας και της τεχνολογικής προόδου. Ενώ μπορεί να είναι εντυπωσιακά διαφορετικά από οτιδήποτε άλλο κυκλοφορεί, σίγουρα δεν είναι η μοναδική σειρά στην ιστορία της τηλεόρασης. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να δούμε τις ρίζες της σε μια κλασική βρετανική σειρά επιστημονικής φαντασίας που γιορτάζει τη 60ή επέτειό της αυτόν τον μήνα.

Η σειρά που προβλήθηκε στο BBC μεταξύ του 1965 και του 1971 και επανακυκλοφόρησε σε DVD το 2014 από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου, το “Out of the Unknown” ήταν μια πολιτισμική εξαίρεση. Αν και υπήρχαν διάφορες σειρές επιστημονικής φαντασίας στη βρετανική και αμερικανική τηλεόραση εκείνη την εποχή, αυτές προσέφεραν κυρίως ψυχαγωγία όπως το “Doctor Who” (1963-89) και οι διάφορες σειρές των Gerry και Sylvia Anderson όπως το “Stingray” (1964-65) και το “Thunderbirds” (1965). Ο στόχος του “Out of the Unknown” ήταν πιο μεγάλος και είχε ως στόχο να αφηγηθεί ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που εξερευνούσαν σοβαρά, ενήλικα θέματα όπως ο πόλεμος, η πολιτική και η τεχνολογία, και συνδύαζε πρωτότυπα σενάρια με διασκευές ιστοριών από διάσημους συγγραφείς όπως οι John Wyndham, Ray Bradbury και J.G. Ballard. Ακόμα και η καλύτερη επιστημονική φαντασία, αυτό που κατάφερε να απεικονίσει ένα φανταστικό μέλλον, ενώ παράλληλα σχολίαζε πραγματικά τους φόβους που αντιμετώπιζε ο κόσμος κατά τη στιγμή της προβολής του.

Από αυτή την άποψη και από άλλες, οι παραλληλισμοί με το “Black Mirror” είναι σαφείς, αν και υπάρχει μια ειρωνεία σε αυτή τη σύγκριση. «Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν το έχω δει!», λέει ο δημιουργός του “Black Mirror”, Charlie Brooker, στο BBC. «Η έμπνευση για το Black Mirror προήλθε πραγματικά από τα “Tales of the Unexpected”, “The Twilight Zone” και πολλά ελαφρώς περίεργα single drama ιστορίες του BBC, όπως το “The Stone Tape” του Nigel Kneale και το “The Year of the Sex Olympics”. Σίγουρα ανατρέχω σε δουλειές που συνδέονται άμεσα με το “Out of the Unknown”, όμως δεν το έχω δει. Είναι ενδιαφέρον!».

Το “Out of the Unknown” ήταν ιδέα της πρωτοπόρου παραγωγού, Irene Shubik, η ίδια ήταν εργαζόμενη ως επιμελήτρια ιστοριών στον πλέον ανενεργό βρετανικό τηλεοπτικό σταθμό ABC στην εκπομπή “Armchair Theatre”, όμως ο ενθουσιασμός της για την επιστημονική φαντασία οδήγησε τελικά στην παραγωγή των 13 επεισοδίων της σειράς “Out of This World” (1962) για τον βρετανικό τηλεοπτικό σταθμό ITV. Αργότερα, η Shubik ήταν επιμελήτρια ιστοριών στην ανθολογική σειρά του BBC “Story Parade” (1964-65), η οποία ήταν μια σειρά από αυτόνομες διασκευές σύγχρονων μυθιστορημάτων τις όποιες δραματοποιούσε με αφηγηματικό τρόπο όπως το “Σπηλιά από Ατσάλι” του Isaac Asimov. Η επιτυχία και των δύο εγχειρημάτων έπεισε τον επικεφαλής του δράματος του BBC, Sydney Newman, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τη Shubik στο ABC, ότι έπρεπε να σχεδιάσει μια ανθολογική εκπομπή αφιερωμένη στην πνευματική επιστημονική φαντασία.

«Νομίζω ότι η επιστημονική φαντασία είναι ένας τρόπος να μιλάμε για το τώρα και τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα, αλλά μεταμφιεσμένος σε κάτι διασκεδαστικό. Μπορείς να παραμορφώσεις τους κανόνες της πραγματικότητας σου σε μια διασκεδαστική εκδοχή του θέματος για το οποίο μιλάς», λέει ο Charlie Brooker.

Ο ιστορικός της τηλεόρασης, Jon Dear, εξηγεί την αρχική λογική πίσω από τη σειρά :«Το “Out of the Unknown” ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη φορά που η επιστημονική φαντασία παρουσιάστηκε ως σοβαρό και έξυπνο δράμα ενηλίκων», λέει στο BBC. «Σήμερα, σειρές όπως το “Alien: Earth” και το “Andor” δεν είναι αξιοσημείωτες, είναι φτιαγμένες για ενήλικες και προφανώς έχουν την προέλευσή τους στον κινηματογράφο, αλλά αυτή η σειρά ήταν η πρώτη φορά που πολλοί άνθρωποι θα παρακολουθούσαν εικαστική μυθοπλασία, έχοντας βρει πράγματα όπως το “Doctor Who” πολύ παιδικά».

Η σειρά ξεκίνησε να προβάλλεται το 1965, με την πρώτη της ιστορία, το “No Place Like Earth” του John Wyndham, να προβάλλεται στις 4 Οκτωβρίου. Η Shubik ανέλαβε την παραγωγή των δύο πρώτων σειρών, που αποτελούνταν από 26 επεισόδια, πριν φύγει για να ασχοληθεί με άλλα πράγματα, παραδίδοντας τη συνέχεια στον παραγωγό Alan Bromly, ο οποίος ανέλαβε για δύο ακόμη σεζόν που διήρκεσαν από το 1969 έως το 1971.

Το “Out of the Unknown” ήταν περήφανο για την πλούσια συλλογή του από τα ταλέντα του μπροστά και πίσω από την κάμερα. Εκτός από τους σπουδαίους σεναριογράφους των οποίων τα έργα διασκευάστηκαν, κάθε επεισόδιο ήταν γεμάτο με τους καλύτερους Βρετανούς ηθοποιούς, όπως ο πρώην “Doctor Who” Patrick Troughton, ο μελλοντικός πρωταγωνιστής David Hemmings και διάσημα πρόσωπα του βρετανικού θεάτρου, όπως οι Yvonne Mitchell, Sylvia Coleridge και Lynn Farleigh και πολλοί ακόμα. Πολλά διάσημα πρόσωπα εμφανίστηκαν ακόμη και σε ρόλους παραγωγής, όπως ο τότε μελλοντικός σκηνοθέτης των “Alien” και “Blade Runner”, Ridley Scott που εργάστηκε ως σχεδιαστής παραγωγής σε ένα από τα πιο δυνατά επεισόδια της σειράς, σε μια διασκευή του “Some Lapse of Time” του John Brunner.

Η σειρά άλλαξε ολόκληρη την αντίληψη της τηλεοπτικής επιστημονικής φαντασίας εκείνη την εποχή, δείχνοντας πώς μπορούσε να αντιμετωπίσει σύνθετα θέματα. Αυτό ήταν εμφανές από το πρώτο κιόλας επεισόδιο, η διασκευή του μυθιστορήματος του John Wyndham “No Place Like Earth”, ακολουθεί έναν περιπλανώμενο που αφήνει πίσω του τη μοναχική του ύπαρξη στον Άρη για να δοκιμάσει τη ζωή στην Αφροδίτη, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι η κοινωνία της βασίζεται στην εργασία σκλάβων, αυτό ήταν μια όχι και τόσο διακριτική αλληγορία για τον αποικισμό.

«Η επιστημονική φαντασία όταν είναι καλή, είναι ένας τρόπος να πεις κάτι που δεν μπορείς να πεις με απλούς όρους», έγραψε η Shubik στο βιβλίο της του 1975 με τίτλο: Play for Today: The Evolution of Television Drama. Ο Brooker επιβεβαιώνει αυτό το συναίσθημα όσον αφορά τη δική του σειρά λέγοντας: «Νομίζω ότι η επιστημονική φαντασία είναι ένας τρόπος να μιλάμε για το τώρα και τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα, αλλά μεταμφιεσμένος σε κάτι διασκεδαστικό. Μπορείς να παραμορφώσεις τους κανόνες της πραγματικότητας σου σε μια διασκεδαστική εκδοχή του θέματος για το οποίο μιλάς».

Out of the Unknown (1965)

Μια ανησυχητική ματιά στο παρόν μας

Με το “Out of the Unknown” να έχει δημιουργηθεί λίγα χρόνια μετά την κρίση στο Βερολίνου το 1961, όταν οι εντάσεις μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Δύσης κορυφώθηκαν, με αποτέλεσμα την κατασκευή του Τείχους του Βερολίνου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το πρόγραμμα άσκησε ιδιαίτερη πίεση στην παράνοια για τον Ψυχρό Πόλεμο. Τόσο το δεύτερο όσο και το τρίτο επεισόδιο, “The Counterfeit Man” του Alan Nourse και το “Stranger in the Family” του David Campton, ασχολούνται με τον φόβο της διείσδυσης ενός μεταμφιεσμένου εχθρού. Ομοίως, η απειλή του πυρηνικού πολέμου στοιχειώνει τη σειρά. Στο “Some Lapse of Time” του Brunner, ένας γιατρός φροντίζει έναν ασυνήθιστο άνδρα, που θεωρείται άστεγος και διαταράσσεται η ισορροπία του όταν συνειδητοποιεί αργά ότι ο ασθενής μπορεί να έχει ταξιδέψει πίσω από ένα μέλλον που έχει καταστραφεί από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα που προκλήθηκε εν μέρει από έναν πολιτικό που επίσης μένει στο νοσοκομείο. Μια ακόμα διασκευή του μυθιστορήματος “Level 7” του Mordecai Roshwald από τον JB Priestley ακολουθεί έναν στρατιώτη με διαγραμμένη ταυτότητα που εργάζεται βαθιά σε ένα καταφύγιο όπου γίνεται η αντίδραση σε μια πυρηνική επίθεση.

Ωστόσο, εκεί που η σειρά πραγματικά αναδείχθηκε ήταν η αντιμετώπιση των επιπτώσεων τεχνολογίας στην κοινωνία. Σε ένα επεισόδιο, το “The Dead Past” του Asimov, μία εκδοχή ενός επεμβατικού, ανθρώπου που «παίζει» με τον χρόνο και τη μνήμη σε οποιοδήποτε γεγονός μπορεί να ανακληθεί και να παρακολουθηθεί στην οθόνη. Ο άνθρωπος αυτός στο τέλος απελευθερώνεται, προαναγγέλλοντας τον εθισμό της κοινωνίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ιδέα είναι ότι δημιουργείται αναπόφευκτα μια κοινωνία κολλημένη στις οθόνες μέσω της νοσταλγίας, καθώς και σε μια κατάσταση συνεχούς επιτήρησης. Ίσως, το πιο εκπληκτικό επεισόδιο ολόκληρης της σειράς να είναι το “The Machine Stops”, βασισμένο σε ένα διήγημα του E.M. Forster που δυστυχώς μοιάζει εξίσου με μια ανησυχητική ματιά στο παρόν μας. Η ιστορία ακολουθεί μια ομάδα που ζει σχεδόν εντελώς απομονωμένη από την κοινωνία, εκτός από την επικοινωνία της μέσω οθονών μέσα σε μια τεράστια μηχανή. Η ιστορία, και ιδιαίτερα αυτή η διασκευή των Clive Donner και Kenneth Cavander, μοιάζει με μια τέλεια προφητεία της εποχής του διαδικτύου.

Το πλεονέκτημα της ανθολογικής μορφής της σειράς ήταν ότι επέτρεπε στο “Out of the Unknown” να αντιμετωπίσει μια ολόκληρη σειρά από συναρπαστικά ζητήματα ακριβώς στη διάρκεια που έπρεπε χωρίς να κουράσει. Ο Brooker βρίσκει επίσης παρόμοια αξία σε τέτοιες μεμονωμένες ιστορίες υποστηρίζοντας ότι: «Μπορείτε να εξερευνήσετε ιδέες που δε θα άντεχαν δέκα σεζόν. Θα κατέρρεαν κάτω από το βάρος της ίδιας τους της λογικής. Μπορείτε να έχετε μια εξαιρετικά επινοημένη ιστορία και δε χρειάζεστε κάποια περίπλοκη υπόθεση για να την ακολουθήσετε».

Ο ιστορικός λέει ότι, από την οπτική γωνία του κοινού, το κύριο πλεονέκτημα της ανθολογικής σειράς «είναι η ποικιλία. Οι νέες καταστάσεις και οι νέες ιδέες κάθε φορά. Αν δεν σας αρέσει αυτή η ιστορία που βλέπεται τώρα, μπορείτε να συνεχίσετε στο επόμενο -εντελώς διαφορετικό- επεισόδιο». Το ενδιαφέρον είναι ότι, πέρα ​​από το “Black Mirror”, δεν υπάρχουν πολλές ανθολογικές σειρές σήμερα – κάτι που ο Brooker υποστηρίζει ότι οφείλεται τόσο σε βιομηχανικούς όσο και σε δημιουργικούς παράγοντες. «Είναι μειονέκτημα το ότι ξεκινάς από το μηδέν κάθε φορά», λέει. «Αυτό κάνει τη ζωή δύσκολη από πολλές απόψεις, καθώς δεν έχεις καμία εικόνα της οικονομικής κλίμακας».

Αν και με διαφορά 60 ετών, τόσο το “Black Mirror” όσο και το “Out of the Unknown” είχαν και έχουν ένα σημαντικό πολιτισμικό αντίκτυπο, ανοίγοντας ένα παράθυρο στο μέλλον, προσπαθώντας να φανταστούμε την κοινωνία που πρόκειται να γίνουμε, και οι δύο σειρές σχολίασαν ταυτόχρονα το παρόν με άβολο και ακλόνητο ενθουσιασμό, τονίζοντας τόσο αριστοτεχνικά, ότι το μέλλον, ήταν πάντα τώρα.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.