Έναν χρόνο μετά το ναυάγιο της Πύλου με τουλάχιστον 600 νεκρούς, το BBC κυκλοφόρησε την ταινία τεκμηρίωσης με τίτλο “Dead Calm: Killing in the Med“. Σε αυτό εξιστορούνται περιστατικά επαναπροωθήσεων (pushbacks) από το 2020 μέχρι και το 2023. Το διεθνές εκτόπισμα του BBC στην ερευνητική δημοσιογραφία είναι σχεδόν αδύνατο να αμφισβητηθεί και το περιεχόμενο, που κάθε άλλο παρά τιμά την πατρίδα μας, κάνει τον γύρο του κόσμου εδώ και μία εβδομάδα με εκτενείς αναφορές σε Guardian, Independent, Telegraph, Financial Times κι άλλα κορυφαία ειδησεογραφικά πρακτορεία.

Οι δημιουργοί του, ως όφειλαν απέναντι στη δεοντολογία, ζήτησαν τη θέση του αρμόδιου Υπουργείου και της ελληνικής Κυβέρνησης, ωστόσο τα μηνύματα που έλαβαν ήταν θολά κι η όποια έρευνα έχει τον χαρακτήρα αναβλητικότητας. Οι αρμόδιοι αρκέστηκαν να πουν πως από το 2015 έχουν σώσει 250.000 ψυχές. Στα επεισόδια του έργου περιγράφεται ένα διαρκές δράμα σε επεισόδια. Αναζητείται συνεχώς μία σανίδας σωτηρίας-διαφυγής. Οι έμπειροι ρεπόρτερ αναζητούν την αλήθεια κι είναι αποφασισμένοι να φτάσουν σε αυτή χωρίς συμβιβασμούς τιμώντας το λειτούργημα που υπηρετούν. Φυσικά δεν είναι αρεστοί, καθώς φέρνουν σε δύσκολη θέση τόσο την Ελλάδα, ως χώρα υποδοχής, αλλά σε βάθος και την Ευρωπαϊκή Ένωση που αρνείται να δει κατάματα την πραγματικότητα.

Άνθρωποι από τη Συρία, το Καμερούν, τη Σομαλία κι άλλες χώρες ονειρεύονται μία καλύτερη ζωή και τολμούν το μεγάλο ταξίδι χωρίς επιστροφή. Οι διακινητές τους εξαπατούν ως προς τις συνθήκες μετάβασης και η επιβίωσή τους αφήνεται κυριολεκτικά στην τύχη. Οι μαρτυρίες των επιζώντων είναι ανατριχιαστικές. Δεν αφήνουν περιθώρια για αμφισημίες και παρερμηνείες ενεργειών. Τον λόγο μετά από τις αποκαλύψεις αυτής της εμβέλειες πρέπει να πάρει η δικαιοσύνη και να ερευνήσει σε βάθος τις βαρύτατες καταγγελίες που παραβιάζουν στο Διεθνές Δίκαιο.

Με την κλιματική κρίση να επιτείνεται και τις συνέπειές της να μας αγγίζουν καθημερινά, είναι δεδομένο πως το προσφυγικό ρεύμα προς την Ελλάδα θα αυξάνεται συνεχώς. Η λύση αφορά γενναία συζήτησης στο πλαίσιο της Ευρωζώνης και αμοιβαιοποίηση της διαχείρισης του μεγάλου όγκου των προσφύγων που αναζητούν την ελπίδα. Σε διαφορετική περίπτωση η πατρίδα μας θα συνεχίσει να γίνεται κατά συνθήκη “φυλακή” αθώων ψυχών. Αυτό όμως δεν ταιριάζει στην ιστορία της και δε δίνει προοπτική για την πολυπόθητη εξέλιξή της σε βάθος χρόνου.

Θεμελιώδους σημασίας επίσης είναι να αντιληφθούμε μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ τι πραγματικά συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο και τι μεταφέρεται και με ποιον τρόπο στην πλειοψηφία του κόσμου στους τηλεοπτικούς δέκτες. Αυτός με τη σειρά του άκριτα, δίχως φίλτρα και δεύτερες σκέψεις υιοθετεί πρόθυμα όσα του σερβίρουν και αντί για την αλληλεγγύη γιγαντώνεται ο εθνικισμός με τα γνωστά αποτελέσματα. Τα περιστατικά βίας που περιγράφονται προκαλούν αποτροπιασμό και δοκιμάζουν τα όρια της ανθρώπινης φύσης.

Η εμφάνιση του Έλληνα Πρωθυπουργού στο πλευρό της Ρομπέρτα Μέτσολα είναι ενδεικτική ενός συστήματος που καθησυχάζει στο εξωτερικό κι “αποσιωπεί” στο εσωτερικό. Οι διεθνείς δημοσιογράφοι δεν έχουν καμία διάθεση ωραιοποίησης των γεγονότων. Μέσα από διαδοχικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν δημοσιεύματα προηγούμενων ετών με τη δύναμη της εικόνας που ραγίζει κόκκαλα. Η αποστολή τους είναι “ιερή”, με αυτόν τον τρόπο αντιλαμβάνονται το χρέος απέναντι στην εποχή. Δεν αισθάνονται απειλή, ούτε εργασιακή επισφάλεια.

Είναι χαρακτηριστικό πως την ώρα που 600 ή περισσότεροι άνθρωποι είχαν πνιγεί στο ναυάγιο της Πύλου, οι Ιταλοί “πανηγύριζαν” που αυτή η μέγιστη τραγωδία δεν έγινε στα δικά τους χωρικά ύδατα, αλλά στα ελληνικά. Το πρόβλημα στην προσέγγισή του είναι εξαιρετικά βαθύ. Οι ρωγμές τείνουν να κάνουν κομμάτια το γυαλί κι ο καθένας τραβάει τον δρόμο του με μοναδικό γνώμονα το δικό του συμφέρον. Κόντρα σε αυτό το ρεύμα έρχεται αυτό το έργο ευαισθητοποίησης να ανοίξει τους ορίζοντές μας. Τροφή για σκέψη, συζήτηση και ανατροφοδότηση σε ένα ιδιαίτερα εύθραυστο σκηνικό.