Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τoν ρόλο του σχολείου σχετικά με τη δημιουργία της προσωπικότητας κάθε ατόμου. Πολλές φορές η παρουσία ενός δασκάλου στη διαδρομή μας μπορεί να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μέταλλό μας και τη μετέπειτα πορεία μας. Παρ΄ ότι το βαθμοθηρικό σύστημα δεν αφήνει πολλά περιθώρια ευελιξίας στους εκπαιδευτικούς, πάντα υπάρχουν φωτεινή παραδείγματα παιδαγωγών που σημαδεύουν με τον τρόπο τους ολόκληρες πορείες. Εξερευνούμε τον κόσμο πέντε ταινιών που μιλούν για όλα αυτά τα σημαντικά που στην εποχή μας τείνουν να ξεχαστούν.
“Το Μάθημα”, των Πέτρα Βαλτσάβοφ και Κριστίνα Γκρόζεβα
Η Ναντέτζα είναι μία δασκάλα αγγλικών σε δημοτικό σχολείο. Αγάπα τα παιδιά και πρόθεσή της είναι να τους μεταλαμπαδεύσει τις αξίες και τα ιδανικά της πέρα από τα γράμματα. Με αφορμή ένα θέμα κλοπής στην τάξη της ξεκινά ο μαραθώνιος της ταινίας. Ψάχνει να βρει τον ένοχο, του δίνει την ευκαιρία να το παραδεχθεί όχι για τον ψέξει, αλλά για τον συγχωρέσει συλλογικά όλη η τάξη και να λυτρωθεί στα μάτια των συμμαθητών του. Παράλληλα στην προσωπική της ζωής εγκλωβίζεται σε ένα αδιέξοδο. Η ερμηνεία της Margarita Gosheva είναι συγκλονιστική. Στα κοντινά της πλάνα δίνει την αίσθηση πως θα εκραγεί και θα μας φανερωθεί ο εσωτερικός της κόσμος, οι σκέψεις της, η ασφυκτική πίεση που νιώθει. Κι αν το φιλμ ξεκίνησε με την δασκάλα μας να προσπαθεί να δώσει ένα μάθημα ηθικής στους μαθητές της, τελειώνει με τη ζωή να της δίνει ένα σκληρό μάθημα.
“Στην Αυλή του Σχολείου”, της Λορά Βαντέλ
Μία νεαρή μαθήτρια πηγαίνει για πρώτη φορά στο δημοτικό. Δυσκολεύεται να αποχωριστεί τον πατέρα της παρ΄ότι υπάρχει η έμμεση ασφάλεια της παρουσίας του αδελφού της. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να τρέξουν, να παίξουν, να κοινωνικοποιηθούν και να μορφωθούν. Η Νορά όμως τίθεται στο περιθώριο. Παράλληλα γίνεται μάρτυς περιστατικών βίας που έρχονται σε αντίθεση με την ηλικία και την αγνότητά της. Σύντομα η αθωότητά της πηγαίνει περίπατο και τα ανεξίτηλα σημάδια επηρεάζουν την υπό διαμόρφωση ψυχοσύνθεσή της. Παλεύει να μεταφέρει την κατάσταση στη διοίκηση του σχολείου, ωστόσο ο Αμπέλ – θύμα κατά συρροή – της θέτει αυστηρά όρια.
Η ίδια προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις ατέλειωτες ώρες στην αίθουσα που το μυαλό της ταξιδεύει εκτός αυτής και στα διαλείμματα που επιτείνουν την κρίση, μιας κι η κατάσταση δε λέει να βελτιωθεί. «Ξέρεις τι σημαίνει να είσαι ρατσιστής»; Όταν τα γεγονότα φέρουν προ των ευθυνών τους ηθικούς και πραγματικούς αυτουργούς η ευθύνη μεταφέρεται στην οικογένεια. Το πρόβλημα απλώνεται στον ιστό. Η γνωστοποίηση όσων συμβαίνουν φέρνει διαδοχικές εξελίξεις και ξαφνικά η μεταχείριση του Αμπέλ αλλάζει. Φαίνεται πως έχει περάσει το «στάδιο της αξιολόγησης» και είναι έτοιμος να περάσει στην αντίπερα όχθη.
“Στον Δρόμο για το Σχολείο”, του Πασκάλ Πλισόν
Ξεχνάμε πως το σχολείο είναι μια ευκαιρία, μας λέει το συγκινητικό και βραβευμένο με Σεζάρ ντοκιμαντέρ, υπενθυμίζοντάς μας πως η εκπαίδευση δεν είναι δεδομένη για όλα τα παιδιά του πλανήτη, όπως για τους τέσσερις μικρούς ήρωες των ιστοριών του.
Παιδιά που ζουν στις 4 γωνιές του πλανήτη ξεκινούν καθημερινά ένα μακρινό ταξίδι προς τη γνώση για να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον. Ο Τζάκσον, 11χρονος Κενυάτης, περπατά 15 χιλιόμετρα σαβάνας γεμάτης άγρια ζώα για να φτάσει στο σχολείο. Ο Καρλίτο, επίσης 11, ιππεύει για περισσότερα από 18 χιλιόμετρα στην άγονη γη της Αργεντινής. Η 12χρονη Ζαχίρα από το Μαρόκο περπατά σε ορεινά μονοπάτια και ο 13χρονος Σάμιουελ στην Ινδία κάνει 4 επίπονα χιλιόμετρα σε αναπηρικό καροτσάκι.
“Ένας νέος Γιος”, του Νικολά Μπουκριέφ
Ένας καθηγητής ιστορίας που έχει χάσει την πίστη του στο επάγγελμά του γίνεται μάρτυρας της επίθεσης σε έναν καταστηματάρχη από τρεις νεαρούς ληστές. Πιάνει έναν από τους επιτιθέμενους, ένα 14χρονο αγόρι Ρομά, και συγκινημένος από την κατάστασή του ανακτά την παθιασμένη πίστη του στην εκπαίδευση, γρήγορα όμως έρχεται σε σύγκρουση με τους ανελέητους νόμους της κοινότητας του αγοριού.
Ο έμπειρος στο είδος του αστυνομικού δράματος αλά γαλλικά Νικολά Μπουκριέφ επιστρέφει με ένα ισχυρό κοινωνικό δράμα, στο οποίο δεσπόζει η πάντα καθηλωτική παρουσία του Βενσάν Λιντόν.
“Στο Γραφείο των Καθηγητών”, του Iλκέρ Σατάκ
Σε ένα δημόσιο σχολείο μικρές κλοπές θα συγκλονίσουν την κοινότητα, καθώς ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρχε ανάλογο προηγούμενο. Ήδη από την πρώτη σκηνή ο σκηνοθέτης μας εισάγει στο περιεχόμενο και μας τοποθετεί στον “ιερό χώρο” των καθηγητών. Εκεί, με κάθε τρόπο, προσπαθούν να εκμαιεύσουν από τους αντιπροσώπους των μαθητών έναν (πιθανό) ένοχο. Σύντομα στο μάτι του κυκλώνα θα μπει ένα παιδί που προέρχεται από άλλη χώρα. Ένα πρώτο έμμεσο σχόλιο για τον ρατσισμό που ανθεί στην εποχή μας και όχι μόνο στην πατρίδα μας. Δε θα μείνει όμως εκεί η εξέλιξη της πλοκής του καλοδουλεμένου σεναρίου.
Την ένταση επιτείνει το κλειστό φόντο που επιλέγεται συνειδητά. Δεν υπάρχει διαφυγή μέχρι τη διαλεύκανση. Αυτή η αίσθηση δίνεται. Σπάνια η Κάρλα (συνταρακτική Λεόνι Μπένες) κοιτάει από το παράθυρο κι ελάχιστες φορές βγαίνει στο προαύλιο ή λίγο πιο έξω. Η μουσική του Μάρβιν Μίλερ κι οι εικόνες της Τζούντιθ Κάουφμαν (“Kορσές”) επιτείνουν την αίσθηση του εγκλωβισμού και κάνουν ξεκάθαρα τα διλήμματα που αναπτύσσονται προοδευτικά. Κρίση πανικού, αμήχανα βλέμματα, κραυγές. Απουσιάζει κάθε πιθανό στήριγμα που θα μπορούσε να δώσει λύση στο αδιέξοδο. Η διατήρηση της ισορροπίας δυσκολεύει συνεχώς περισσότερο. Η κατάσταση εκτραχύνεται.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
