Στο υπό ανακαίνιση θέατρο «Εμπορικόν» η κεντρική πόρτα στο νούμερο 11 της οδού Σαρρή στο Ψυρρή παραμένει κλειστή. Όμως μια κύηση συντελείται εντός του καθώς ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας και οι ηθοποιοί Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Ευγενία Σαμαρά, Στέλιος Ιακωβίδης,  Αθηνά Μουστάκα, Θάνος Μπίρκος, Αυγουστίνος Κούμουλος, Αλέξης Φουσέκης, Κυριάκος Σαλής και Φωτεινή Αθερίδου κάνουν καθημερινά πρόβες ώστε στις 19 Νοεμβρίου να γεννηθεί ο δικός τους «Μισάνθρωπος».

Μπαίνω στο θέατρο από την πόρτα που βρίσκονται στο μικρό, κάθετο δρομάκι και βγαίνω κατευθείαν στη σκηνή. Τους πετυχαίνω σε ένα διάλειμμα τις πρόβας τους. Ο Γιάννης Κακλέας με βάζει κατευθείαν στο κλίμα, με συστήνει στην υπόλοιπη ομάδα και μαζί συζητάμε για την κωμωδία του Μολιέρου. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι απόψεις τους ακόμη και όταν δεν ταυτίζονται αλληλοσυμπληρώνονται και έτσι φαίνεται ότι έχουν κερδίσει ήδη το στοίχημα του «κοινού ονείρου». Κάποια στιγμή ο Γιάννης Κακλέας χαριτολογώντας σχολιάζει: «Το θέατρο “Εμπορικόν” δεν φέρει καμία ευθύνη για τις προσωπικές τοποθετήσεις των συντελεστών». Γελάμε.

Αυτοί είναι οι κεντρικοί άξονες της συζήτησης με όσα σχολίασαν ο Γιάννης Κακλέας και ο Οδυσσέας Σπηλιόπουλος, που υποδύεται τον Αλσέστ, δηλαδή τον «Μισάνθρωπο».

– Γιάννη, γιατί δεν είχες σκηνοθετήσει ποτέ μέχρι τώρα Μολιέρο;

Γιάννης Κακλέας: Ξέρεις καμιά φορά κολλούν στο μυαλό μερικές ιδέες. Στο δικό μου μυαλό είχε κολλήσει ότι ο Μολιέρος είναι μανιερίστας, ότι παίζει πολύ με τις χειρονομίες και όλο αυτό που εμένα δεν μου πηγαίνει ως ύφος. Θα μου πεις ότι θα μπορούσα να κάνω ένα ανέβασμα με σύγχρονο τρόπο αλλά αναρωτιόμουν αν έχει νόημα αυτό. Είχα τη βλακώδη εντύπωση ότι ο Μολιέρος δεν είναι ιδιαίτερα βαθύς όπως είναι ο Σαίξπηρ ή ο Μάρλοου. Είμαι αγγλοσπουδαγμένος και δεν είχα εντρυφήσει στη γαλλική δραματουργία, ειδικά εκείνης της περιόδου. Όμως κάπου μέσα μου με ενδιέφερε και έτσι όταν διάβασα τον «Μισάνθρωπο» και τη βιογραφία του Μολιέρου ταράχτηκα γιατί κάτι ανακάλυψα. Έχουμε στο νου μας ότι πρόκειται για έναν «σιδερωμένο» συγγραφέα όμως ο Μολιέρος υπήρξε μπουλουκτζής, ήταν κατ’ εξοχήν ένας άνθρωπος που ζούσε την περιπέτεια του θεάτρου. Γυρνούσε μαζί με τους Ιταλούς θεατρίνους από μέρος σε μέρος επί 20 χρόνια κατασκευάζοντας έργα, παίζοντας, σκηνοθετώντας. Αυτό λοιπόν είναι εμφανές στα έργα του. Τελικά διαπίστωσα ότι πρόκειται για έναν σκοτεινό συγγραφέα, με πολύ δυνατό και αιχμηρό χιούμορ και με μια ματιά ιδιαιτέρως ανατρεπτική και καυστική. Τον ανακάλυψα όψιμα.

– Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του κλασικού ρεπερτορίου. Πού διαφέρει η δική σας παράσταση;

Γ.Κ.: Συνήθως οι σκηνοθέτες ανεβάζουν τον «Μισάνθρωπο» ως ένα μανιφέστο της ρήξης ενός ανθρώπου που συγκρούεται με το κατεστημένο και την υποκρισία της εποχής του. Όμως ο Μολιέρος δεν κάνει καθόλου αυτό. Ο Μολιέρος σατιρίζει τον μισάνθρωπο, ειρωνεύεται την έννοια του «κ. Όχι». Ο Αλσέστ δεν είναι ένας επαναστατικός χαρακτήρας που θα μπορούσε να εμπνεύσει. Μέσα στην αλήθεια του κρύβει πολύ ψέμα και αυτό κάνει το έργο πολύ σύγχρονο.

Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος: Ο Αλσέστ είναι απόλυτα υποκριτής με πολύ βαθύ τρόπο. Η συνείδηση δεν είναι υποχρεωτική προϋπόθεση της υποκρισίας. Μπορείς να είσαι υποκριτής ασυνείδητα, αυτό όμως δεν σε κάνει λιγότερο υποκριτή. Μπορεί όμως να σε κάνει λιγότερο διεφθαρμένο και όντως ο Αλσέστ δεν είναι διαπλεκόμενος. Έχει βρει έναν τρόπο για να είναι ξεχωριστός και ο τρόπος αυτός είναι να μη δέχεται τους άλλους αλλά με έναν «ναρκισσισμό» που στην ουσία λέει ότι είναι καλύτερος από τους άλλους. Νομίζω ότι αν όλη η κοινωνία αναγνώριζε τη σπουδαιότητά του και ταυτόχρονα δεν θεωρούσε κανέναν άλλον σπουδαίο θα ένιωθε καλά. Θεωρώ ότι ο Μολιέρος είναι επικριτικός προς τον Μισάνθρωπο.

Γ.Κ.: Επίσης, το έργο είναι κωμωδία, σταματήστε να το ανεβάζετε ως Στρίνμπεργκ με κοστούμια εποχής. Σατιρίζει όλα αυτά τα θέματα κάνοντας κωμωδία και αυτή είναι η μαγκιά του Μολιέρου και προσπαθούν πάση θυσία να το μετατρέψουν σε ένα αμλετικό παιχνίδι τύπου Οφηλίας-Άμλετ που δεν τα βρίσκουν μεταξύ τους. Στην Ελλάδα θεωρούν πως ότι είναι κωμωδία δεν είναι σοβαρό.

Ο.Π.: ή ότι δεν είναι σημαντικό.  Υπάρχει μια ενοχή απέναντι στην κωμωδία. Την ανεβάζουν με τη νοοτροπία «δεν την κάνουμε για να γελάσουμε αλλά για την πολιτική του διάσταση». Λες κι αν γελάσουμε θα χάσει τη σημαντικότητά της.

Γ.Κ.: Η κοινωνία που εμείς σατιρίζουμε είναι «πειραγμένη». Ο καθένας με τον δικό του τρόπο έχει μια τάση ηδονιστική και μια αγάπη στην ευτέλεια. Όμως η δική μας εστίαση, καθώς πρέπει να υπάρχει μια εστίαση για να λειτουργήσει το έργο σωστά, είναι η Σελιμέν μας. Το έργο θα μπορούσε να λέγεται «Σελιμέν, το Τρόπαιο». Λόγω της ομορφιάς της, της εξυπνάδας της, της ελευθεριάζουσας αντίληψης της σκανδαλίζει τάχα μου την παρισινή κοινωνία που όμως την κοιτάει μαγνητισμένη. Αυτή θέλει να κατακτήσει ο Μισάνθρωπος για να αποδείξει ότι είναι ικανός να το κάνει και όχι επειδή την αγαπάει.

– Αυτό δεν κίνητρο πολλές φορές σε αυτό που ονομάζουμε έρωτας;  

Γ.Κ.: Πολύ φοβάμαι πως ναι.

– Τι είναι αυτό που κάνει την Σελιμέν να την αντιμετωπίζουν ως τρόπαιο;

Γ.Κ.: Υπάρχουν 3-4 άντρες που διεκδικούν τη Σελιμέν. Η γυναίκα παίζει με αυτούς τους άντρες γιατί έχει την ελευθερία να το κάνει. Είναι μια χειραφετημένη γυναίκα, πλούσια και χήρα. Τι σημαίνει αυτό; Δεν έχει ανάγκη τα λεφτά κανενός άνδρα και μπορεί να παίξει ερωτικά αφού δεν είναι μια παρθένα που πρέπει να φυλαχτεί. Η γυναίκα αυτή χαίρεται την ελευθερία της και όλο αυτό την κάνει πιο επιθυμητή, γεννά την επιθυμία στους άνδρες να την κάνουν κτήμα τους κάτι που προκαλεί τη δική της αντίδραση. Η Σελιμέν είναι μια γυναίκα που αποπνέει το «σου αρέσει, δεν σου αρέσει αυτό είμαι και φρόντισε να σου αρέσει αν θέλεις να είσαι μαζί μου».

– Στις πρόβες είναι ηγέτης ο σκηνοθέτης και στην παράσταση οι ηθοποιοί;

Γ.Κ. Η πρόβα, για εμένα που είμαι σκηνοθέτης, είναι η πιο ευχάριστη διαδικασία. Όσο ψάχνεις έναν συγγραφέα τόσο βρίσκεσαι με τα θέματα του έργου του. Είναι φοβερό αυτό που μας συμβαίνει στο θέατρο. Ενώ ξεκινάμε με χάρτινα αισθήματα και υποθέσεις, βγαίνουν στις πρόβες κάποιες σκηνές πολύ έντονου συναισθήματος, που δεν είχαμε πάρει καν μυρωδιά όταν διάβαζα το έργο.  Όταν τελειώνουν οι πρόβες τελειώνω κι εγώ. Μεγάλη κουβέντα αυτή που λένε οι σκηνοθέτες «Πεθαίνω στην πρεμιέρα» αλλά εγώ το κάνω. Δεν θέλω πια να βλέπω παραστάσεις μου. Οι παραστάσεις ανήκουν στους ηθοποιούς με την ηθική τους, τη διάθεσή τους και το ταλέντο τους. Δεν είμαι αστυνομία να έρχομαι να τσεκάρω αν παίζουν καλά, αυτό θα ήταν το πιο χυδαίο πράγμα.

– Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει εμπιστοσύνη; 

Γ.Κ. και επαγγελματισμός.

Ο.Π.: και κοινό όνειρο. Αν έχεις δικτατορία με το που θα φύγει ο δικτάτορας ο λαός θα επαναστατήσει και θα διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Αν όμως έχεις μια δημοκρατία όπου οι άνθρωποι ονειρεύονται παρέα να κάνουν κάτι και είναι συνεργάτες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπηρετούν το όραμα ενός ανθρώπου που ηγείται, τότε απλώς συνυπάρχουν και δεν θέλουν να καταστρέψουν κάτι.

Γ.Κ.: Οι άνθρωποι του θέατρου έχουμε κατά βάθος μία ιδεολογία, την ιδεολογία της αναζήτησης του εαυτού μας, της αυτογνωσίας. Το λέω αυτό γιατί το ίδιο το θέατρο δεν σου επιτρέπει να έχεις στεγανά. Στο θέατρο ανοίγεσαι σε τόσα διαφορά ζητήματα και προοπτικές που τελικά το μόνο που κάνεις είναι να προσπαθήσεις να καταλάβεις τον εαυτό σου και τον κόσμο μέσα από τα κείμενα άλλων ανθρώπων. Σε αυτή τη διαδικασία βρίσκεσαι πάντα ανέτοιμος γιατί αντιλαμβάνεσαι την ασημαντότητά σου. Γι’ αυτό και είπα πριν ότι εδώ δεν κάνουμε μανιφέστο. Οι άνθρωποι του θεάτρου αγαπάμε το άγνωστο, την περιπέτεια, τις ηδονές και την πνευματικότητα.

Info: «Μισάνθρωπος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα. Πρεμιέρα: 19 Νοεμβρίου 2022, Ημέρες και ώρες παραστάσεων, Τετάρτη 20.00, Πέμπτη 21.00, Παρασκευή 21.00, Σάββατο 18.00 και 21.00, Κυριακή 20.00, Θέατρο Εμπορικόν, Σαρρή 11