Ο Περικλής υπήρξε από τους θεμελιωτές της αθηναϊκής δημοκρατίας. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου δεν ήταν λίγες οι φορές που διακήρυττε πως ένα δίκαιο πολίτευμα οφείλει να υπερασπίζεται και να ευνοεί τους πολλούς και όχι τους λίγους και πως αυτός ήταν κι ο λόγος που ονομάζεται δημοκρατία.
Από τότε η δημοκρατία έλαμψε στα πρόσωπα εκείνων που με αυτοθυσία την υπερασπίστηκαν όμως γνώρισε και πολλές ήττες. Από τον Χίτλερ και τον Χότζα έως τον Φράνκο, τον Τσαουσέσκου και άλλους σύγχρονους δικτάτορες η δημοκρατία ταπεινώθηκε. Ακόμα και σήμερα, ακόμα και εδώ ποιος μπορεί να μιλήσει για πραγματική δημοκρατία. Αν ο πατριωτισμός είναι το κρησφύγετο κάθε ακροδεξιού τότε η μνήμη και η ανάγκη για ελευθερία θα αποτελούν πάντα την αφορμή για να συναντιούνται οι άνθρωποι και να κάνουν παραστάσεις όπως αυτή που ανεβαίνει σε λίγες ημέρες στο Θέατρο Σταθμός.
Αν έπρεπε με μία λέξη να περιγράψω το “Democracy” σε σύλληψη και σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι αυτή θα ήταν μανούρα. Ξέρω πως είναι μία λέξη περίεργη και καθόλου εντυπωσιακή. Πως ίσως ήταν προτιμότερο να ξεχωρίσω μία λέξη περισσότερο καλλιτεχνική ακόμα και δυσνόητη. Αρέσουν καμιά φορά οι δυσνόητες λέξεις σε όσους γράφουν για τέχνη. Όμως τότε δεν θα ήμουν ειλικρινής και κάποιοι άλλοι που γράφουμε -όχι μόνο για τέχνη- μας αρέσει να λέμε την αλήθεια.
Ο Ένκε Φεζολλάρι, έξι μήνες μετά την Εκάβη του Ευριπίδη στο Θέατρο Migjeni στη Σκόδρα της Αλβανίας, κάθισε γύρω από ένα τραπέζι κάνοντας μία εντυπωσιακή ιστορική αναδρομή και φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με δύο πολύ απλές ερωτήσεις. Τι είναι δημοκρατία και ποια δημοκρατία θέλουμε να υπερασπιστούμε; Την κατ΄ επίφαση ή αυτήν που δικαιώνει τους πολίτες της μακριά από κάθε πολιτικό εξτρεμισμό.
Ένκε Φεζολλάρι: «Το έναυσμα αυτού του έργου στάθηκε μία παράσταση που έκανα με τα παιδιά στη Σκόρδα όπου έφηβοι μίλησαν μέσω του «Επιταφίου» και του Πελοποννησιακού Πολέμου για το τί σημαίνει δημοκρατία. Είχε τεράστιο ενδιαφέρον πως μετά από τόσα χρόνια δικτατορίας η νέα γενιά μιας μικρής βαλκανικής χώρας του Πρώην Ανατολικού Μπλοκ θέλησε να μάθει για την αρχή της γέννησης της δημοκρατίας. Δυστυχώς τα κείμενα του «Επιταφίου» τα έχουν οικειοποιηθεί φασίστες και ακροδεξιοί με αποτέλεσμα να διστάζουμε να μιλήσουμε ανοιχτά για το πολύτιμο των λόγων τους. Ειδικά μετά την οικονομική κρίση λαβώθηκαν αυτά τα έργα από τα ναζιστικά μορφώματα και ήθελε μεγάλη προσοχή στο πως θα τα αγγίξεις. Γυρνώντας το καλοκαίρι στην Ελλάδα μαζί με τους συνεργάτες μου πήραμε απόφαση πως θέλουμε να πούμε περισσότερα πράγματα για τη δημοκρατία. Νομίζω πως τα τελευταία δέκα χρόνια έχουμε περάσει δια πυρός και σιδήρου. Αυτό με έτρωγε μέσα μου. Με απασχολούσε και για αυτό ο πυρήνας των έργων μου είναι πάντα κοινωνικοπολιτικός. Ζούμε σε μια εποχή όπου στο όνομα μιας κουτσουρεμένης δημοκρατίας έχουν γίνει θηριώδη εγκλήματα. Αν δούμε τις πολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο θα δούμε μια Ευρώπη που όχι μόνο καλπάζει αλλά παραδίδεται στην ακροδεξιά. Ίσως ήρθε η ώρα να θυμηθούμε αν όχι να μάθουμε τι πρεσβεύει η έννοια δημοκρατία».
Η παράσταση ακολουθεί μη γραμμική αφήγηση. Ένα τραπέζι όπου τέσσερις άνθρωποι έχοντας ως αφετηρία τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, τον Επιτάφιο του Περικλή και τα Σικελικά αναζητούν ιστορικές γέφυρες με την Αιγυπτιακή Επανάσταση της 23ης Ιουλίου, τον Ψυχρό πόλεμο και την επιστροφή του Λένιν με το περιβόητο σφραγισμένο τρένο. Μερικά χρόνια αργότερα ο Χίτλερ θα αιματοκυλούσε την ανθρωπότητα.
«Δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει. Ένα αίσθημα ανασφάλειας που ό,τι και να κάνουμε η επόμενη ημέρα μοιάζει δύσκολη. Η ιστορία είναι γεμάτη ηγεμονίες και πολέμους. Σε κάθε γωνιά της γης παραμονεύει η φρίκη. Λες και η ιστορία χρειάζεται τον θάνατο για να προχωρήσει. Όλοι θέλουν περισσότερα και μόνο δικά τους. Υπάρχει απληστία και αδυναμία να συνυπάρξουμε. Η δική μου πατρίδα, η δική σου και των άλλων. Σε όλο αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους εσωτερικούς πολέμους που δεν γίνονται με όπλα αλλά με νόμους και αποφάσεις. Στην υγειονομική κρίση καταπατήθηκαν με πρόφαση το κοινό καλό τα δικαιώματα μας. Μας στέρησαν το δικαίωμα στην ελευθερία. Ποιο κοινό καλό μπορεί να στηριχθεί πάνω στη δυστυχία και τον διχασμό; Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν κάποιος μπορεί να επέμβει και να αλλάξει όλη την Πανεπιστημίου αδιαφορώντας για τους ίδιους τους πολίτες; Παντού βλέπεις αστυνομικούς. Ομοφοβία, ρατσισμός και βία και θα έρθουν κι άλλα. Εγώ δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος».
Το “Democracy” στηρίζεται στο θέατρο εν θεάτρω δημιουργώντας παράλληλες δράσεις πάνω στη σκηνή. Ένα talk show που μέσα από εφημερίδες και ντοκουμέντα ο σκηνοθέτης αποκαλύπτει την ιστορία από τον 5ο αιώνα φτάνοντας στον Μπάρακ Ομπάμα και τη Τζόρτζια Μελόνι. Στα ιστορικά στοιχεία προστίθενται προσωπικά βιώματα των ηθοποιών και του σκηνοθέτη. Για παράδειγμα όταν δολοφονήθηκε ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος η Βάνα Πεφάνη ήταν σε ένα μπαράκι στην Ιπποκράτους με τη φίλη της Νικολίνα από το Θέατρο τέχνης και μετά συμμετείχε στο κάψιμο του δέντρου του Συντάγματος. Ο Ένκε Φεζολλάρι διηγείται όταν οι πολίτες της Αλβανίας έσπασαν την πόρτα της Γερμανικής πρεσβείας το 1990 και έφτασαν εδώ. Για την πρώτη φορά που φόρεσε τζιν και πως με την αδερφή του χόρευαν Μαντόνα και Μάικλ Τζάκσον. Η Vefi Redhi θυμάται πως στην Αλβανία του Χότζα η τέχνη ήταν υπό αυστηρό έλεγχο και όποιος έστω υπονοούσε κάτι για την ευημερία του καθεστώτος απλά την επόμενη ημέρα δεν τον έβρισκε κανείς.
Βάνα Πεφάνη: « Το πρόβλημα δεν είναι μόνο όσα έχουν συμβεί. Το χειρότερο είναι πως δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Δεν θέλουμε καν να τα δούμε. Κρυβόμαστε από αυτά κι από τις ευθύνες μας. Η ιστορία δεν είναι μόνο αυτό που μας λένε τα σχολικά βιβλία. Πρέπει να ανακαλύψουμε τα αίτια πίσω από τα γεγονότα. Είμαστε αμόρφωτοι σε σχέση με την ιστορία και δεν μπορούμε να διδαχτούμε από αυτήν. Υπάρχει και κάτι ακόμα που για εμένα τουλάχιστον είναι και το πιο σημαντικό και είναι και ο λόγος που είπα το ναι στην πρόταση του Ένκε. Ο κόσμος έχει αλλάξει. Είμαστε μέρος αυτού του κόσμου, της αλλαγής. Ήρθε η στιγμή που πρέπει να μιλήσουμε. Να κάτσουμε, όπως τώρα καλή ώρα, γύρω από ένα τραπέζι και να μιλήσουμε. Να κοιταχτούμε στα μάτια και να μιλήσουμε με ειλικρίνεια ο ένας στον άλλον. Έχουμε μάθει να είμαστε με τα κινητά και τους υπολογιστές και να βρίσκουμε πληροφορίες χωρίς να είμαστε σε θέση να τις επεξεργαστούμε. Έχει λείψει η προσωπική επαφή και αυτό που επιδιώκουμε σε αυτή την παράσταση είναι να συνομιλήσουμε με τον θεατή και να του πούμε Ξέρεις τι έγινε τότε; Ξέρεις εγώ που ήμουν στις 6 Δεκεμβρίου του 2008; Πως νιώθω και πως αντιδρώ; Πώς φοβάμαι και πώς θυμώνω; Να μιλήσουμε για ποιο λόγο φτάσαμε 70 τοις εκατό αποχή. Γιατί ακόμα πεθαίνουν άνθρωποι για την απληστία των λίγων. Να μιλήσουμε, να μοιραστούμε τις αλήθειες και τις αγωνίες μας. Έχω άγνωστες λέξεις. Η δημοκρατία, η δικαιοσύνη είναι άγνωστες λέξεις. Είμαστε εδώ και πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά και αστεία. Να μιλήσουμε».
Vefi Redhi: «Ακόμα και τώρα δεν έχουν ειπωθεί όλες οι αλήθειες. Ακόμα και αυτή τη στιγμή που μιλάμε στην Αλβανία δεν έχουν ανοίξει οι φάκελοι της εποχής του Χότζα. Η Αλβανία υπήρξε η Βόρεια Κορέα της Ευρώπης και του Ανατολικού Μπλογκ. Δεν είναι μόνο ότι ήταν κουμμουνιστικό καθεστώς και δικτατορικό, ήταν από τα πιο σκληρά καθεστώτα στην Ευρώπη γιατί απομονώθηκε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μετά τα τέλη του ΄70, να μην φτάνει τίποτα στην Αλβανία. Άνθρωποι που ήταν στο κόμμα άλλαξαν θέση από το ένα πρωί στο άλλο ακολουθώντας μία νέα ιδεολογία οδηγώντας τα πράγματα σε απόλυτο εκφυλισμό. Όποιος δεν ακολουθούσε την νομενκλατούρα του κόμματος κινδύνευε. Αυτή είναι η αλήθεια. Σε όλη μας τη ζωή, σε κάθε μας βήμα υπήρχε προπαγάνδα. Δεν έφταναν οι πληροφορίες σε εμάς. Μπορεί οι τέχνες να γνώρισαν άνθηση αλλά μην γελιόμαστε. Υπήρχε αυστηρός έλεγχος. Έπρεπε να προβάλουμε θέματα υπέρ του Καθεστώτος. Δεν υπήρχε ελευθερία. Δεν είμασταν ελεύθεροι».
Σήμερα μαθητές και μαθήτριες φόρεσαν άσπρο και γαλάζιο και ένα δύο, εν δυο κούνησαν χεράκια και ποδαράκια παρελαύνοντας μπροστά από το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη. Και τι σημαίνει άγνωστος; Κανένας άνθρωπος δεν είναι άγνωστος. Έχει όνομα, μνήμη και ανθρώπους που τον αγαπούσαν. Ζούμε στην εποχή που αγοράζουμε δημοκρατία, πουλάμε δημοκρατία, κλέβουμε συνθήματα και μετά φτιάχνουμε μνημεία για πεσόντες δίνοντας ονόματα σε οδούς. Φτιάχνουμε ερήμην ήρωες και βαφτίζουμε τη συμφορά αναπόφευκτο. Πριν λίγο έμαθα από το ρεπορτάζ ότι η Ελλάδα και η Κύπρος απείχαν από το ψήφισμα του ΟΗΕ για ανθρωπιστική εκεχειρία στη Γάζα και απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων. Το γράφω για να το θυμάμαι όταν σε λίγα χρόνια κάποιοι θα πουν πως η χώρα που ζω, η χώρα που ξεχνάει το έγκλημα στα Τέμπη και τους εκατοντάδες πνιγμένους του ναυαγίου της Πύλου, δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Να πάτε και να δείτε το «Democracy» του Ένκε Φεζολλάρι για να νιώσετε θυμό, συγκίνηση και «μανούρα» για τα μικρά και τα μεγάλα ψέματα της ιστορίας!!
Ταυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι
Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
Μουσική: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Παίζουν: Βάνα Πεφάνη, Vefi Redhi, Χρήστος Καρασαββίδης, Ένκε Φεζολλάρι
Διάρκεια: 80 λεπτά
Τιμές Εισιτηρίων: 9 ευρώ γενική είσοδος
Διάρκεια Παραστάσεων: Από 3/10 έως 22/12 Πληροφορίες:Προπώληση εισιτηρίων: www.more.com
Παραστάσεις: Κάθε Παρασκευή στις 23:30
Βοηθός Σκηνοθετη: Δανάη Δημοπούλου
