Το Butoh είναι μια πρωτοποριακή μορφή τέχνης που γεννήθηκε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1950. Το Butoh αναπτύχθηκε στο αποκορύφωμα του κινήματος της ιαπωνικής αντικουλτούρας και επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό, το νέο dada, τις γαλλικές τεχνικές παντομίμας, το μπαλέτο, το φλαμένκο, το Neue Tanz (γερμανικός εξπρεσιονιστικός χορός) καθώς και τη γαλλική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Αναπτύχθηκε από τους Tatsumi Hijikata και τον Ohno Kazuo, σε συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες όπως οι Yoshito Ohno, Akira Kasai και άλλοι. Το butoh χωρίστηκε σε δύο μορφές χορού, η μία χορογραφημένη, η άλλη, αυτοσχεδιαστική. Υπό την καθοδήγηση του Tatsumi Hijikata, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το butoh έφτασε σε ένα άλλο επίπεδο, το οποίο σηματοδοτήθηκε από την είσοδο γυναικών χορευτριών στη σκηνή του butoh. Γυναίκες χορεύτριες όπως η Yoko Ashikawa, η Natsu Nakajima, και η Saga Kobayashi επηρέασαν βαθιά την πορεία της τέχνης του butoh και την εξέλιξή του. O Hijikata ανέπτυξε μια αυστηρά χορογραφημένη μέθοδο, ενώ ο Kazuo Ohno που προτιμούσε τον αυτοσχεδιασμό, εμφανιζόταν μέχρι τα 90 του χρόνια σε όλο τον κόσμο και προτιμούσε μια επεκτατική, πνευματική προσέγγιση.
Προσέξτε τις συχνά απρόθυμες κινήσεις, τα παραμορφωμένα πρόσωπα, αλλά ταυτόχρονα την ακρίβεια και την αποφασιστικότητα της κάθε κίνησης. Στην αρχή ανησυχητικό, στη συνέχεια υπνωτικό και ξαφνικά όμορφο, έτσι διαμορφώνεται το Butoh.
Το butoh γεννήθηκε σε μια ταραχώδη περίοδο της ιστορίας της Ιαπωνίας. Σήμερα, υπάρχουν πολυάριθμες εκφράσεις του butoh και ως μορφή τέχνης κυμαίνεται από μια μινιμαλιστική έκφραση, περιλαμβάνοντας γκροτέσκα και το θεατρικά στοιχεία. Το butoh χρησιμοποιεί αργές κινήσεις, λευκή βαφή στο σώμα και στο πρόσωπο εντείνοντας το στοιχείο της επιτελεστικότητας, γκροτέσκες ή σεξουαλικές εικόνες. Σε αντίθεση με χαρακτηριστικά που εμείς στη Δύση τείνουμε να θεωρούμε δεδομένα τα συμβατικά είδη χορού, όπως το μέτρο που καθορίζεται από τη μουσική, την ομορφιά της φόρμας και το άμεσο θέαμα, η ουσία του Butoh προέρχεται από την σημασία που δίνει στη λεπτομέρεια.
Αν και το butoh είναι ευρέως γνωστό για τα αμφιλεγόμενα θέματά του, η «χορογραφημένη μέθοδος» που επινόησε ο Tatsumi Hijikata αποτελεί επανάσταση στον κόσμο του χορού. Οι χορευτές του Butoh δεν αναμένεται μόνο να μάθουν κινήσεις, αλλά και υποδύονται έναν ρόλο κάθε φορά, καθώς κάθε κίνηση περιλαμβάνει σεναριακές οδηγίες. Στις τεχνικές του συμπεριλαμβάνονται υπερρεαλιστικές τεχνικές που οδηγούν στη δημιουργία ενός τελετουργικού κλίματος που ξυπνούν συναισθήματα και αισθήσεις. Το Butoh αντιπροσωπεύει μια μετατόπιση από το συνειδητό στο υποσυνείδητο, και κάθε κίνηση, ακόμη και όταν είναι χορογραφημένη, προέρχεται από μέσα μας και πρέπει να είναι αυθεντική.
Στη δεκαετία του 1970, η συνάντηση του Butoh με τον δυτικό κόσμο (στη Γαλλία μεταξύ 1976 και 1980) άλλαξε για πάντα την πορεία του. Η θετική ανταπόκριση των Ευρωπαίων κριτικών, ενθάρρυνε τη διάδοση της δεύτερης γενιάς butoh στην Ευρώπη. Σήμερα, ένα τρίτο και ένα τέταρτο κύμα βρίσκεται σε εξέλιξη, με αποτέλεσμα τη διαπολιτισμική ανταλλαγή μεταξύ Ιαπώνων χορευτών και μη Ιαπώνων. Το butoh ασκείται σήμερα στην Ευρώπη, τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία και την Ασία.
Το Butoh προέρχεται από το «Ankoku Butoh» και σημαίνει «Χορός του απόλυτου σκοταδιού». Ο ιδρυτής του Butoh, Tatsumi Hijikata, έγραψε: «Το απόλυτο σκοτάδι υπάρχει σε όλο τον κόσμο, έτσι δεν είναι; Το να σκέφτεσαι είναι το σκοτάδι». Με αυτή τη δήλωση, ο Hijikata επεσήμανε ότι όλα τα ανθρώπινα όντα φέρουν μια ασυνείδητη πλευρά. Αν και είναι εύκολο να δημιουργηθούν στερεότυπα για το butoh, το «σκοτάδι» στο butoh αναφέρεται σε αυτό που είναι κρυμμένο από την επίγνωσή μας, το ασυνείδητό μας και δεν έχει ιουδαιοχριστιανικές συνδηλώσεις.
Όταν ρωτήθηκε τι σημαίνει το Butoh γι’ αυτόν, ο Ushio είπε: «Το Sankai Butoh είναι ένα από τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά ρεύματα του κόσμου» :
Αυτό που μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πιο κοντά σε έναν ορισμό του, είναι μια κατανόηση για την ίδια τη διαδικασία της δημιουργίας παρά το τι είναι το Butoh συγκεκριμένα. Όταν έφυγα από την Ιαπωνία και κοίταξα τα πράγματα από την αρχή, συνειδητοποίησα τη σημασία αυτού που ονομάζω «διαφορά και οικομενικότητα» στον πολιτισμό.
«Καθώς περιοδεύαμε στον κόσμο κάνοντας παραστάσεις, κάθε πόλη στην οποία πηγαίναμε ήταν διαφορετική όσον αφορά τη γλώσσα, το φαγητό, τα έθιμα της καθημερινής ζωής και όλα αυτά. Ζούσαμε καθημερινά μέσα σε μια απέραντη θάλασσα πολιτισμικών διαφορών . Στην πορεία συνειδητοποίησα ότι ο πολιτισμός υπάρχει ακριβώς λόγω αυτών των διαφορών. Ταυτόχρονα, στο άλλο άκρο, αναπτύχθηκε μέσα μου μια αυξημένη συνείδηση ότι υπάρχει μια ανθρώπινη «οικουμενικότητα» που υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την κουλτούρα… Κοιτάζοντας πίσω τώρα, νιώθω ότι αυτές οι προσωπικές εμπειρίες οικουμενικότητας είναι η ραχοκοκαλιά που μου επέτρεψε να δημιουργήσω και να παρουσιάσω τα έργα μου στον κόσμο, ή ίσως θα μπορούσατε να πείτε ότι μου έδωσαν το θάρρος να δουλέψω όπως δούλεψα».
«Θα ήθελα πολύ να σας προσφέρω ακόμη και κάτι τόσο μικρό όσο ένας κόκκος άμμου. Αν μπορούσα μόνο να το καταφέρω αυτό, τότε θα μπορούσα να εκπληρώσω τη λαχτάρα μου να μοιραστώ ένα μέρος της ζωής μου μαζί σας. Δεν αξίζει να ρισκάρει κανείς τη ζωή του για να προσφέρει κάτι τόσο μικροσκοπικό όσο αυτός ο μικροσκοπικός κόκκος άμμου που επιλέγεται ανάμεσα σε αμέτρητα εκατομμύρια; Να είστε πάντα πολύ προσεκτικοί. Ακόμη και η πιο απειροελάχιστη λεπτομέρεια της παραμικρής χειρονομίας που κάνετε πρέπει να εκτελείται με στοργική φροντίδα.
Ποτέ δεν είναι πολύ αργά για να ξεκινήσετε».
Kazuo Ohno, from Kazuo Ohno’s World: From Without & Within
«Εφόσον το ίδιο το Σώμα χάνεται, έχει μια μορφή. Το Butoh έχει μια άλλη διάσταση».
«Η underground τέχνη μετατρέπεται σε απλή μόδα εξαιτίας των ανθρώπων που την ασκούν. Δημιουργούν μια έρημο γύρω τους και μετά παραπονιούνται ότι δεν υπάρχει νερό, Γιατί δεν δοκιμάζουν να πιουν από την πηγή του ίδιου τους του σώματος; Ας ξεριζώσουν το σκοτάδι από τη σάρκα τους».
Tatsumi Hijikata
