Η έκθεση  “Δεν είναι στρουθοκάμηλος: φωτογραφίες από τη βιβλιοθήκη της Αμερικής” σίγουρα δεν έχει σχέση με το μεγαλύτερο ζωντανό πτηνό στη Γη. Αν δεν είναι όμως στρουθοκάμηλος, τότε τι είναι; Ο παράξενος τίτλος της έκθεσης προέρχεται από μια φωτογραφία του 1930 με την ηθοποιό Isla Bevan, κομψά ντυμένη, να κρατά ένα χνουδωτό πουλί που μοιάζει με στρουθοκάμηλο. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια “χήνα floradora”, από την ετήσια έκθεση πουλερικών που γινόταν στο Madison Square Garden. Αυτό που θέλει να πετύχει αυτή η σημαντική έκθεση της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου είναι να μας δελεάσει να προσπαθήσουμε να δούμε το νόημα που υπάρχει στις εικόνες πέρα από το προφανές.

Δεν είναι στρουθοκάμηλος – αλλά η περίεργα φτερωτή “Χήνα Floradora” που εκτίθεται στην έκθεση πουλερικών. Μια σπάνια χήνα, διακοσμημένη με χνουδωτά φτερά την οποία κρατά η ηθοποιός Isla Bevan στην 41η ετήσια έκθεση πουλερικών στο Madison Square Garden.

Οι φωτογραφίες είναι τοποθετημένες στην έκθεση με τέτοιο τρόπο ώστε να προτρέψουν τους θεατές να ρίξουν μια πιο προσεκτική ματιά, να κάνουν συγκρίσεις που συνειρμικά παραπέμπουν στην εποχή μας. Οι φωτογραφίες προβάλλουν σημαντικές στιγμές της αμερικανικής ιστορίας, από την πρώτη “selfie” που τραβήχτηκε το 1839 μέχρι πορτραίτα της εποχής των πολιτικών δικαιωμάτων και τις πρώτες φωτογραφίες της Oprah Winfrey. Ως η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου διατηρεί ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο που καταγράφει την ιστορία της φωτογραφίας μέσα από την καλλιτεχνική αλλά και τεχνική της εξέλιξη. Η έκθεση περιλαμβάνει τα έργα 165 φωτογράφων ίσως και περισσότερων, άλλοι διάσημοι, άλλοι ανώνυμοι αλλά και φωτογραφίες από κάποιον που διέπρεψε όχι ως φωτογράφος αλλά αποτελεί έναν από τους θρύλους του κινηματογράφου. Μιλάμε για τον Stanley Kubrick, ο οποίος ήταν φωτογράφος για το περιοδικό «Look» πριν ξεκινήσει να σκηνοθετεί ταινίες όπως το “Dr. Strangelove” και “2001: A Space Odyssey”.

Η Έλλα Γουάτσον, κυβερνητική υπάλληλος των ΗΠΑ, πόζαρε στον Παρκς με τον τρόπο που ο Γκραντ Γουντ ζωγράφισε το 1930 αγρότες της Αϊόβα με τίτλο American Gothic. Ο Parks την ακολούθησε για σχεδόν ένα μήνα όπου πήγαινε. Μιλώντας αργότερα για τη σειρά αυτή ο Parks είπε: “Αυτό που έπρεπε να κάνει η φωτογραφία ήταν να εκθέσει τον ρατσισμό, την φτώχεια, τις διακρίσεις και τη μισαλλοδοξία, δείχνοντας τους ανθρώπους που υπέφεραν περισσότερο από αυτά”.

Ανάμεσα στις ιστορικές φωτογραφίες που περιλαμβάνει η έκθεση μπορεί κάποιος να διακρίνει το πορτραίτο του Robert Cornelius το 1839. Η συγκεκριμένη φωτογραφία έγινε μόλις λίγους μήνες μετά την ανακοίνωση του Louis Daguerre για την ανακάλυψη της δαγκεροτυπίας και έχει χαρακτηριστεί  ως η “πρώτη selfie” καθώς ο Cornelius χρειάστηκε να καθίσει ακίνητος για πάνω από 10 λεπτά για να κάνει την λήψη. Η έκθεση περιλαμβάνει ακόμα τη  διάσημη εικόνα «Migrant Mother» της Dorothea Lange από την εποχή της οικονομικής κρίσης με το πορτρέτο της Florence Owens Thompson με τα παιδιά στο πλευρό της καθώς και του Gordon Parks με το “American Gothic”.

Στο Νίπομο της Καλιφόρνια, η Dorothea Lange, η οποία εργαζόταν για τη Διοίκηση Επανεγκατάστασης, ένα πρόγραμμα του New Deal που δημιουργήθηκε για να βοηθήσει οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, συνάντησε μια οικογένεια της οποίας το αυτοκίνητο είχε ακινητοποιηθεί έξω από έναν καταυλισμό εργατών που μάζευαν μπιζέλια. Η Lange πλησίασε την γυναίκα που ήταν περιτριγυρισμένη από τα παιδιά της, και τράβηξε έξι λήψεις. Ο μετέπειτα διευθυντής της Lange, Roy Stryker, αναφέρθηκε στη Migrant Mother ως την “απόλυτη φωτογραφία της εποχής της ύφεσης”.
Η φωτογραφία δείχνει τον Χουντίνι να στέκεται στην όχθη του ποταμού Κάρολου φορώντας αλυσίδες και χειροπέδες.

Κάθε φωτογραφία της έκθεσης  “Not an Ostrich” είναι ένα συναρπαστικό παράθυρο σε μια στιγμή του χρόνου. Ανάμεσα στα αξιοσημείωτες φωτογραφίες της έκθεσης είναι η φωτογραφία του Danny Lyons από το 1964 στην οποία απεικονίζεται ένα μέλος της οργάνωσης Student Nonviolent Coordinating Committee, να απομακρύνεται βίαια από στρατιώτες κατά τη διάρκεια μιας διαμαρτυρίας για τα πολιτικά δικαιώματα στο Κέιμπριτζ, καθώς και η φωτογραφία του John Filo από τα γεγονότα στο Kent State. “Το καλύτερο πράγμα σε μια εικόνα είναι ότι δεν αλλάζει ποτέ, ακόμη και όταν αλλάζουν οι άνθρωποι που υπάρχουν σε αυτή”, είπε ο  Andy Warhol. Καθώς οι εποχές αλλάζουν, μια από τις μεγάλες απολαύσεις της “ανάγνωσης” των φωτογραφιών είναι να ανακαλύπτεις τι μπορούν να μας πουν για τη στιγμή που τραβήχτηκαν παράλληλα με τη στιγμή στην οποία βρισκόμαστε.

Αυτή η φωτογραφία θεωρείται ότι είναι η πρώτη σωζόμενη αμερικανική φωτογραφία πορτραίτου και επομένως “η πρώτη selfie”. Τον Οκτώβριο του 1839, μόλις δύο μήνες αφότου ο Λουί Νταγκέρ ανακοίνωσε δημόσια τη φωτογραφική του διαδικασία, ένας νεαρός, ο Ρόμπερτ Κορνέλιους, κατασκεύασε τη δική του φωτογραφική μηχανή χρησιμοποιώντας ένα κουτί εφοδιασμένο με φακό από γυαλί. Επειδή η διαδικασία της δαγκεροτυπίας απαιτούσε μακρά έκθεση που μπορούσε να διαρκέσει έως και τριάντα λεπτά, εκμεταλλεύτηκε το φως στην πίσω αυλή του για να φτιάξει αυτή την αυτοπροσωπογραφία με το κεφάλι και τους ώμους.
Ο ηγέτης των μαύρων μουσουλμάνων Malcolm Χ φωτογραφίζει τον Muhammad Ali περιτριγυρισμένο από οπαδούς μετά τη νίκη του επί του Σόνι Λίστον για το πρωτάθλημα βαρέων βαρών, Μαϊάμι, Φεβρουάριος, 1964
Ο Danny Lyon, γεννημένος στο Μπρούκλιν, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φωτογράφους ντοκιμαντέρ της μεταπολεμικής γενιάς. Μαζί με λίγους επιλεγμένους άλλους, ο Lyon δημιούργησε ένα νέο στυλ ντοκιμαντέρ στο οποίο ο φωτογράφος μπαίνει στον κόσμο του θέματός του και δεν προσποιείται ότι είναι “αντικειμενικός” σε ό,τι φωτογραφίζει. Οι ομάδες στις οποίες ενεπλάκη ήταν οι Παράνομοι του Σικάγο, η Συντονιστική Επιτροπή Μη Βίαιων Φοιτητών (SNCC) και οι άνδρες στις φυλακές του Τέξας.

Οι φωτογραφίες της “Not an Ostrich” αφηγούνται την ιστορία της φωτογραφικής τέχνης αλλά και την αποτύπωση της συλλογικής -και επιλεκτικής- μνήμης της ιστορία ενός έθνους.  Οι φωτογραφίες αυτές είναι άλλοτε μαγευτικές, άλλοτε αποκρουστικές αλλά πάντα παραμένουν καθηλωτικές.

H έκθεση Not an Ostrich εκτίθεται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου μέχρι το 2024.

Credit: Library of Congress