Υπάρχει άραγε κάποιος που δεν σκέφθηκε να προσπαθήσει να μπει κρυφά στα παρασκήνια μιας παράστασης; Στα καμαρίνια ενός θεάτρου ή στα ατελιέ των καλλιτεχνὠν; Να δει έστω για λίγο, να ρίξει μια κλεφτή ματιά, για το τι κρύβεται μέσα στους χώρους δημιουργίας τους, να ανακαλυψει το μυστήριο που ανέκαθεν περιβάλλει την δημιουργική πράξη; Η μυθολογία του ατελιέ ενός καλλιτέχνη κατέχει μια μοναδική θέση στην αντίληψή μας για τον φυσικό χώρο, αλλά και στην φαντασία μας. Το περιβάλλον του είναι τόσο ο τόπος της δημιουργικής παραγωγής του καλλιτέχνη, όσο και ένας βαθιά ιδιωτικός προσωπικός χώρος, που τρέφει και μαρτυρά τη διαδικασία εργασίας του, σε μια συνεχή αλληλεπίδραση με τη θέση, τη διάταξη, το εσωτερικό και την ατμόσφαιρά του.

Άλλωστε τα ατελιέ μην ξεχνάμε ότι ορίζονται από την απομόνωσή τους από τον υπόλοιπο κόσμο. Και για το λόγο αυτό ήταν, είναι και θα είναι μια συναρπαστική πρόκληση ιδιαίτερα για τους φωτογράφους, που λατρεύουν να φωτογραφίζουν πράγματα στα οποία δεν υπάρχει πρόσβαση. Για οκτώ χρόνια, από το 2011, ο Ιταλός φωτογράφος Marco Anelli βρέθηκε στα ατελιέ μερικών από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Νέας Υόρκης, με τη φωτογραφική μηχανή του στο χέρι. Μέσα από τις φωτογραφίες του, μας δίνει ένα σπάνιο παράθυρο στις δημιουργικές διαδικασίες διακεκριμένων καλλιτεχνών όπως οι Alfredo Jaar, Cecily Brown, Dana Schutz, Kiki Smith, Jonas Mekas, Marilyn Minter, Robert Longo, Shirin Neshat και William S. Burroughs.

Αυτή η σπάνια πρόσβαση στο στούντιο από έναν έμπιστο επισκέπτη παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να βιώσουμε τη ζωή των καλλιτεχνών που εργάζονται στη Νέα Υόρκη, μέσα από τις μεθόδους, τα υλικά και τις επιρροές τους, που περιέχονται στον οικείο χώρο του ατελιέ και καταγράφονται με μια ευαίσθητη ματιά. Ο Anelli, εκπαιδεύοντας τον φακό του στην ποικιλόμορφη δημιουργικότητα που κάνει τον καλλιτεχνικό κόσμο της πόλης τόσο ξεχωριστό, απαθανάτισε τα πάντα. Από τον εκτεταμένο, γεμάτο μπογιές θύλακα της Joyce Pensato, εξίσου παράξενος και ακατάστατος με το έργο της, μέχρι τον παράξενο δημιουργικό χώρο του Terence Koh, ο οποίος είναι καλυμμένος με καθρέφτες και λευκή μπογιά σαν αίθουσα αναμονής.

Όσοι αγαπούν τη μυθική παράδοση που θέλει στο ατελιέ ενός καλλιτέχνη, ο καπνός του τσιγάρου να χορεύει, να υπάρχει παντού στην ατμόσφαιρα ένας ασυγκράτητος ερωτισμός και η αχαλίνωτη δημιουργικότητα να ρέει σαν κρασί, μάλλον θα απογοητευθούν. Ελάχιστα είναι τα ατελιέ που μοιάζουν ακριβώς με αυτό που φαντάζεστε. Ως επί το πλείστον τα ατελιέ φαίνονται πιο σύγχρονα, πιο αληθινά: είναι ευρύχωρα και βιομηχανικά και συχνά γεμάτα με βοηθούς και σειρές από ράφια. Συχνά βρίσκονται απλώς στο διαμέρισμα ενός καλλιτέχνη.

Η πρόσβαση του Anelli στον ιερό χώρο του ατελιέ, αποτελεί ταυτόχρονα τιμή και πολύτιμη ευκαιρία να γνωρίσει και να καταγράψει τη ζωή των καλλιτεχνών που εργάζονται στη Νέα Υόρκη. Η αδυσώπητη δημιουργική διαδικασία, η οποία απαιτεί χρόνο και επιμονή, είναι εμφανής στις φωτογραφίες του. Το στούντιο των καλλιτεχνών, όπως και το έργο τους, είναι μια ημιτελής και διαρκώς μεταβαλλόμενη οντότητα, μια έκφραση της διαδικασίας τους, η οποία διαμορφώνει την εργασία τους.

Από έναν ακατάστατο πάγκο, σε ένα εκλεπτυσμένο πορτρέτο ή μια αδιάκριτη γωνιά, ο Anelli μας καλωσορίζει σε αυτόν τον χώρο. Είναι τόσο ζωντανές οι φωτογραφίες του που μπορούμε να σκουπίσουμε τη σκόνη από την κορυφή του καμβά, να σπάσουμε με τα νύχια μας τις σκληρές κηλίδες χρώματος, να μυρίσουμε τις αναθυμιάσεις της χλωρίνης και της αμμωνίας και να σιγοβράσουμε στους ιερούς χώρους που μας βάζει.

Η σύγχρονη αντίληψή μας για το καλλιτεχνικό ατελιέ δημιουργήθηκε στην Αναγέννηση, όπου οι δάσκαλοι δίδασκαν τους μαθητευόμενούς τους σε εργαστήρια. Το ατελιέ εξελίχθηκε σταδιακά και έγινε όλο και πιο επιτελεστικό (Επιτελεστικός= ο κατάλληλος για πραγματοποίηση του ζητούμενου, αυτός που είναι κατάλληλος), μετατρεπόμενο από βιομηχανικό χώρο εργασίας σε σκηνή δημιουργίας. Η πραγματικότητα του καλλιτεχνικού ατελιέ της Νέας Υόρκης βρίσκεται συχνά κάπου ανάμεσα σε αυτές τις δύο αντιλήψεις. Όντας ταυτόχρονα τόπος δημιουργικής παραγωγής και προσωπικής εξερεύνησης, το ατελιέ του καλλιτέχνη φιλοξενεί τόσο το επιτελεστικό όσο και το βαθιά ιδιωτικό.

Ωστόσο, σε μια εποχή όπου οι καλλιτέχνες, συνεργάζονται σε hubs ή εξ αποστάσεως από ένα laptop, το ατελιέ μπορεί να θεωρηθεί ως ένα νοσταλγικό τεχνούργημα της μποέμικης κοινότητας του Σόχο. Η μοναξιά του καλλιτέχνη στον προσωπικό χώρο εργασίας παραμένει αναμφισβήτητα απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργικότητα, η οποία, σε μια εποχή υπερβολικής πληροφόρησης και συνδεσιμότητας, κατέχει ένα είδος μυστικιστικού μαγνητισμού στα μάτια του κοινού. Τα ατελιέ των καλλιτεχνών σκιαγραφούν τις προσωπικότητές των ιδιοκτητών τους.

Για παράδειγμα το αναγνωστήριο στο Μπρούκλιν του Jonas Mekas, με ένα διπλό στρώμα που βρίσκεται ανάμεσα σε μια ακατάστατη βιβλιοθήκη και ένα τραπέζι υπολογιστή. Ή στο Λονγκ Άιλαντ, ο ζωγράφος Ryan Sullivan φοράει μια πλήρη στολή επικίνδυνων ουσιών για να εκτοξεύσει χρωστικά υλικά σε έναν καμβά στο βιομηχανικό εργαστήριο-στούντιο του. Το ατελιέ ενός καλλιτέχνη μπορεί να εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς, από απομονωμένα εργαστήρια μέχρι εργοστασιακές εγκαταστάσεις όπου ολόκληρες ομάδες υλοποιούν το όραμα ενός καλλιτέχνη.

“Ορισμένοι καλλιτέχνες λειτουργούν σαν διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών, διαχειρίζονται τεράστια εργοστάσια με βοηθούς που εκτελούν ταυτόχρονα πολλά έργα”, δήλωσε ο Anelli. Οι χώροι των πιο καταξιωμένων καλλιτεχνών, όπως ο ζωγράφος Julian Schnabel ή ο καλλιτέχνης εγκαταστάσεων Alfredo Jaar, συχνά μοιάζουν με “μια όμορφη γκαλερί” ή “έναν επιδέξιο εκθεσιακό χώρο”, πρόσθεσε, ενώ οι νεότεροι καλλιτέχνες φαίνεται να παραμένουν χαοτικοί. “Σε τέτοιους χαοτικούς χώρους, μπορείς να αισθανθείς την εκτός ελέγχου δημιουργικότητα. Φεύγεις από αυτά τα στούντιο με το παντελόνι σου βρώμικο”.

Το στούντιο του Nate Lowman ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Κέρδισε για πρώτη φορά την αναγνώριση στις αρχές της δεκαετίας του ’80 για τις ασεβείς ερμηνείες του στην ποπ κουλτούρα, καθώς και για τη συμμετοχή του σε μια ομάδα νεοϋορκέζων αντικομφορμιστών που ονομάστηκαν “Τα παιδιά του Γουόρχολ” – μεταξύ των οποίων ο φωτογράφος Ryan McGinley και ο Dash Snow. Το γεμάτο μπογιές στούντιο του Lowman, ένα κτήριο 2000 τετραγωνικών μέτρων στην Tribeca, ήταν συχνά και το διαμέρισμά του. “Όταν ήμουν νεότερος, πάντα προτιμούσα το στούντιό μου από το σπίτι μου”, δήλωσε ο Lowman. ” Αλλά πρέπει να πω ότι το να ζω και να εργάζομαι σε αυτό το δωμάτιο ήταν απίστευτα διασκεδαστικό και παραγωγικό. Κρατάει ζωντανά τα ίχνη των έργων τέχνης που έγιναν εκεί. Ο τρόπος με τον οποίο προσαρμόζεσαι σε ένα δωμάτιο και δουλεύεις με τους περιορισμούς του – πού βάζεις τα εργαλεία, σε ποια γωνία περνάς το χρόνο σου σκεπτόμενος και ζωγραφίζοντας – είναι ανάλογος με την ίδια την καλλιτεχνική διαδικασία. Νομίζω ότι είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι βρίσκουν τα ατελιέ τόσο ελκυστικά”. Παρά το απαγορευτικό κόστος ενοικίασης ενός χώρου, η Νέα Υόρκη παραμένει η καλλιτεχνική πρωτεύουσα της Αμερικής. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2019 από το Center for an Urban Future, η πόλη φιλοξενεί 55.000 καλλιτέχνες. Περισσότερους από ποτέ.

Η Marina Abramović, που ήρθε στην πόλη στις αρχές της δεκαετίας του ’80, εξακολουθεί να πιστεύει ότι η Νέα Υόρκη είναι ένα εξαιρετικό μέρος για όσους δεν τους ενοχλεί η φασαρία και θέλουν να κρατήσουν μια άγρια, αγνή επαφή με την κοινωνία. “Είναι ένα απίστευτο ενεργειακό επίκεντρο. Ξυπνάς το πρωί και τα πάντα δονούνται”, είπε. “Δουλεύεις σαν τρελός και την επόμενη μέρα, ξαναρχίζεις. Είναι η απόλυτη ανησυχία. Είναι γεμάτο από ανθρώπους που κάνουν τέχνη”.

Η Τέχνη όπως και ο Έρωτας είναι μια δημιουργική πράξη που απογυμνώνεται στα μάτια μας μέσα από σκισμένους καμβάδες, πεταμένα σωληνάρια, δοχεία με μπογιά παντού, ταλαιπωρημένα πινέλα, ένα παντελόνι γεμάτα χρώματα, ένα ζευγάρι πιτσιλωτά παπούτσια και απειράριθμα έργα και προσχέδια στους τοίχους ενός ατελιέ όπου ο καλλιτέχνης δουλεύει διυλίζοντας τις προσωπικές του φαντασιώσεις.

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News