Όποιος (σας) έχει πει ότι έχει ακούσει και τα 62 άλμπουμ που κυκλοφόρησε ο Φρανκ Ζάπα καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του (και τα υπόλοιπα 57 που κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του), μην τον πιστέψετε.

Σας κάνει πλάκα. Ή θέλει να σας εντυπωσιάσει.

Αντίστοιχα, όποιος ισχυρίζεται ότι γνωρίζει τα πάντα για την ζωή και την προσωπικότητα αυτού του τεράστιου μουσικού, μουσικολόγου, σκηνοθέτη, κοινωνιολόγου και εμβριθούς σχολιαστή της πολιτικοκοινωνικής πραγματικότητας, επίσης σας λέει ψέματα: ο Ζάπα υπήρξε όντως ένας εξαιρετικά εκκεντρικός, κλειστός και εσωστρεφής άνθρωπος.

Οι ίδιες οι σύζυγοί του παραπονιούνταν συχνά ότι «δεν ξέρουν τίποτα γι’ αυτόν», ότι ο Ζάπα ήταν λίγο μυστικοπαθής και κρατούσε πτυχές της προσωπικής του ζωής και της προσωπικότητάς του κάτω από την υποφωτισμένη μυστικότητα που διέκρινε και χαρακτήριζε, άλλωστε, και τις μουσικές του αναζητήσεις ή τις διαδικασίες ηχογραφήσεων πολλών άλμπουμ του.

Ευτυχώς για όλους εμάς, ο Αλεξ Γουίντερ έχει εισχωρήσει με την κάμερά του εκεί που δεν έχει πάει κανείς άλλος μέχρι στιγμής, όλα αυτά τα χρόνια, από το 1993 που πέθανε ο Ζάπα, σε ηλικία μόλις 53 ετών από καρκίνο του προστάτη, μέχρι σήμερα.

Πολλοί φιλόδοξοι μουσικολόγοι και ερευνητές αποπειράθηκαν να (δι)ερευνήσουν το έργο του, αλλά ελάχιστοι το κατάφεραν. Και, αντίστοιχα, πολλοί κινηματογραφιστές προσπάθησαν να φωτίσουν την σκοτεινή πλευρά του «ζαπικού φεγγαριού», αλλά ελάχιστοι όντως έριξαν άπλετο φως σε αυτήν.

Ο Γουίντερ όμως τα έχει πάει περίφημα στο ντοκιμαντέρ «Zappa», το οποίο θα προβληθεί σε λίγες ημέρες στα πλαίσια του Gimme Shelter Festival που διεξάγεται στο Gagarin 205. Και αυτό συνέβη επειδή κατάφερε να πάρει τόσο την «ευλογία» της χήρας του Ζάπα, της Γκέιλ Ζάπα, όσο και επειδή, διαμέσου αυτής, είχε πρόσβαση σε έναν τεράστιο όγκο χρήσιμων και άρα άκρως διαφωτιστικών δεδομένων, πληροφοριών και λεπτομερειών ως προς την δαιδαλώδη και πολυσχιδή προσωπικότητα του Φρανκ.

«Νομίζω ότι είναι καλύτερο να μην είσαι τόσο “φανατικός” απέναντι στο θέμα και το αντικείμενο που πρέπει να διερευνήσεις. Κάτι τέτοιο σού επιτρέπει μια μεγαλύτερη αντικειμενικότητα. Ήμουν θαυμαστής του Zάπα και σέβομαι τις πολιτικές του θέσεις και τις απόψεις του ως προς τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα. Αλλά δεν είμαι ο τυπικός “φανατικός θαυμαστής” του και νομίζω ότι αυτό μού επέτρεψε να κάνω μια ταινία με περισσότερες αλήθειες ως προς αυτόν, σε σχέση με το αν ήμουν ένας “ζηλωτής” του», μου λέει ο Γουίντερ, απαντώντας στην ερώτησή μου κατά πόσο είναι απαραίτητο να είσαι θαυμαστής κάποιου για να κάνεις ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του ή αν μερικές φορές είναι καλύτερο να διατηρείς μια ορισμένη απόσταση από αυτόν προκειμένου να είσαι 100% αντικειμενικός.

Τον ρωτάω με ποιο τρόπο προσέγγισε τον Ζάπα ως μουσικό και πώς ως άτομο, και μου ξεκαθαρίζει ότι «τον προσέγγισα πλήρως και στην ολότητά του, ως καλλιτέχνη, μουσικό, σκηνοθέτη, έναν διαρκώς μαχόμενο άνθρωπο με πολλά εμφανή ελαττώματα, αλλά και έναν κοινωνικό “ήρωα” ενάντια στην πολιτική απολυταρχία και αυταρχικότητα της εποχής του».

Φυσικά, όπως προανέφερα, το να μάθεις πληροφορίες για τον Ζάπα είναι περίπου σαν να βγάζεις μια πέτρα από την λάσπη και να προσπαθείς να βρεις το διαμάντι μέσα της. Ο Γουίντερ πάντως, όπως μου λέει, ήταν ταυτόχρονα μεθοδικός, αλλά και εν μέρει τυχερός:

«Είχα ήδη “χτενίσει” όλο το υλικό που είχα βρει από μόνος μου για τον Zάπα πριν ξεκινήσουμε τα γυρίσματα, και ταυτόχρονα κατάφερα και εντόπισα πολλούς ανθρώπους που τον είχαν βιντεοσκοπήσει ή φωτογραφήσει στο παρελθόν, κάτι που ήταν πολύ χρήσιμο. Αλλά αυτό που “άλλαξε ολοκληρωτικά το παιχνίδι” ως προς την πορεία του ντοκιμαντέρ ήταν η ίδια η Γκέιλ Ζάπα που μου επέτρεψε την πλήρη πρόσβαση σε όλο το αρχείο του. Ο Φρανκ ήταν ένας σχολαστικός συλλέκτης της ζωής του, της τέχνης του, αλλά και οτιδήποτε αφορούσε τον ίδιο ως άτομο και μουσικό».

Τον ρωτάω ευθέως να μου αναφέρει δυο-τρία πράγματα για τον Ζάπα που πραγματικά τον ξάφνιασαν ή τον εξέπληξαν καθώς προχωρούσε στη διαδικασία δημιουργίας του ντοκιμαντέρ και ο Γουίντερ μου απαντάει ότι «κατά κάποιον περίεργο τρόπο, ήταν όλα εκπληκτικά και ταυτόχρονα απολύτως αναμενόμενα. Ήμουν απολύτως εξοικειωμένος με την πορεία της ζωής του Φρανκ πριν ξεκινήσω την παραγωγή και τα γυρίσματα, αλλά ας πούμε ότι δεν γνώριζα το πόσο πολύ είχε ταξιδέψει ανά τον κόσμο στο τέλος της ζωής του, προσπαθώντας να καταλάβει τι ακριβώς συνέβαινε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήξερα για την Πράγα [σ.σ: ο Ζάπα είχε επισκεφτεί την πρωτεύουσα της, τότε, Τσεχοσλοβακίας και είχε συναντηθεί με τον Βάτσλαβ Χάβελ, με τον οποίο διατήρησε μια φιλία μέχρι το τέλος της ζωής του], αλλά όχι για τη Ρωσία, ας πούμε και για μερικά άλλα ταξίδια στα πιο περίεργα μέρη του κόσμου».

Φυσικά, σε προσωπικότητες όπως αυτές του Ζάπα, πάντα υπάρχει και η σκοτεινή τους πλευρά και ο Γουίντερ σπεύδει να μου αποκαλύψει ότι «η ικανότητα του Zάπα να εκφράζει τον μισογυνισμό του, όταν ήταν πολύ νέος, ήταν απολύτως θρυλική και ο άνθρωπος ουδέποτε την έκρυψε. Ήταν όμως ταυτόχρονα και κάτι λυπηρό για όσους και όσες την βίωναν εκ του σύνεγγυς. Όπως όμως συμβαίνει με όλους τους πραγματικά ευφυείς ανθρώπους που διαθέτουν εμφανή ελαττώματα, ο Φρανκ άλλαξε πολύ καθώς μεγάλωνε, προς το καλύτερο εννοείται, και σταμάτησε να είναι μισογύνης».

«Ο Zάπα ήταν ο ορισμός του μουσικού, ένας από τους σπουδαιότερους κιθαρίστες όλων των εποχών και ένας εξαιρετικός πολυοργανίστας. Ήταν επίσης ένας από τους πιο προικισμένους συνθέτες του 20ου αιώνα. Ένα μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του Zάπα έγκειται στο ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ταξινομηθεί ή να μπει σε ένα “κουτάκι”. Αλλά πολλοί εκεί έξω συνεχίζουν μέχρι σήμερα να προσπαθούν να τον αποκρυπτογραφήσουν», καταλήγει εμφατικά ο Γουίντερ.

Για το τέλος, του επιφυλάσσω μια ελαφρώς πονηρή ερώτηση. Τον ρωτάω, αν μπορούσε να περιγράψει με μια μόνο λέξη τον Φρανκ Ζάπα, πλην του απολύτως προφανούς («ιδιοφυΐα»), ποια θα ήταν αυτή.

«Ακόμη ζωντανός», μου απαντάει.

Για την ιστορία να πούμε ότι το 1992 ο Ζάπα διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη, από τον οποίο και πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Κηδεύτηκε στο νεκροταφείο Westwood Village Memorial Park Cemetery, στο Γουέστγουντ της Καλιφόρνια. Ο Ζάπα εισήχθη μετά θάνατο στο Rock and Roll Hall of Fame το 1995.

Την ίδια χρονιά ο μεγαλύτερος σύγχρονος Λιθουανός γλύπτης, Κονσταντίνας Μπογκντάνας, δημιουργός πορτρέτων του Λένιν, φιλοτέχνησε μια προτομή του Ζάπα, η οποία και τοποθετήθηκε στο κέντρο του Βίλνιους, της πρωτεύουσας της Λιθουανίας. Προς τιμήν του, επίσης, δόθηκε το όνομά του σε ένα αστεροειδή 3834 Zappafrank.

Ο Ζάπα παντρεύτηκε δύο φορές, την πρώτη με την Κέι Σέρμαν (Kay Sherman) και τη δεύτερη με την Γκέιλ Σλόουτμαν (Gail Sloatman) με την οποία και έμεινε μέχρι το θάνατό του. Με τη Σλόουτμαν ο Ζάπα απέκτησε τέσσερα παιδιά, δύο γιους και δύο κόρες, στα οποία έδωσε, διόλου περίεργα, τα πιο ασυνήθιστα ονόματα του σύμπαντος: Moon Unit, Dweezil, Ahmet Rodin και Diva.

*Το μουσικό ντοκιμαντέρ «Zappa» θα προβλήθεί την Δευτέρα 31 Οκτωβρίου στο Gagarin 205 (Λιοσίων 205) στα πλαίσια του Gimme Shelter Festival.