«Η λαϊκή μουσική είναι μια “συμπεριφορά” οργάνωσης του ήχου μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων και σε έναν συγκεκριμένο χρόνο και τόπο όπου το τελικό αποτέλεσμα – ο στόχος – δεν είναι απαραίτητα το οικονομικό κέρδος αλλά κάτι πολύ διαφορετικό. Δεν χρειάζεται απαραιτήτως η λαϊκή μουσική αυτή να χαρακτηρίζεται ως «παραδοσιακή», αλλά η μετάδοσή της προϋποθέτει την μεταβίβαση από τη μια γενιά στην άλλη γενιά των μέσων, της γνώσης του τρόπου δημιουργίας αλλά και του σκοπού δημιουργίας της συγκεκριμένης αυτής μουσικής. Σε ορισμένες μουσικές κουλτούρες αποτελεί και ένα μέσο ψυχολογικής επιβίωσης. Θεωρώ επίσης ότι για να ερευνήσει κανείς και να γράψει για τη «λαϊκή μουσική» πρέπει απαραιτήτως προηγουμένως να έχει ενσωματωθεί μέσα σε αυτή την λαϊκή κουλτούρα. Δεν μπορεί να γράψει κάτι κοιτώντας την απ’ έξω».

Με αυτά τα πολύ χαρακτηριστικά λόγια, μού εξηγούσε προ μερικών μηνών ο αμερικανός μουσικολόγος και πλέον… βέρος Ηπειρώτης Κρίστοφερ Κινγκ το ρόλο της δημοτικής παράδοσης και μουσικής εν γένει στην σύγχρονη κουλτούρα.

Η Εβρίτικη Ζυγιά ιδρύθηκε το 2007 από μουσικούς που έπαιζαν κυρίως σε τοπικά φεστιβάλ, με κύριο μέλημά τους τη διατήρηση και εξέλιξη της θρακικής μουσικής παράδοσης. Ονομάζεται «Εβρίτικη», επειδή το συγκρότημα εδρεύει στον Έβρο και ως σύνολο χρησιμοποιούν αρχέγονα μουσικά όργανα, βαθιά ριζωμένα στην παράδοση των Θρακιωτών – όργανα όπως τη γκάιντα, τη θρακιώτικη λύρα, το καβάλι και το νταούλι. Πρόκειται για όργανα που συνυφαίνονται εδώ και χιλιάδες χρόνια με την ιστορία της Θράκης, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι του κύκλου ζωής των ντόπιων – της χαράς, της λύπης, του γάμου, του θανάτου, της δουλειάς, της μετανάστευσης.

Υπό αυτή την έννοια, οι Εβρίτικη Ζυγιά, με ήδη τρία άλμπουμ παραδοσιακής μουσικής στο ενεργητικό τους, ικανοποιούν πλήρως την συνθήκη του δρος Κινγκ ότι «για να ερευνήσει κανείς και να γράψει για τη λαϊκή μουσική πρέπει απαραιτήτως προηγουμένως να έχει ενσωματωθεί μέσα σε αυτή την λαϊκή κουλτούρα».

Γιατί οι Εβρίτικη Ζυγιά δεν γράφουν επ’ ουδενί παραδοσιακή θρακιώτικη μουσική «κοιτώντας την απ’ έξω». Αλλά αποκλειστικά και μόνο «από μέσα». Από τις ρίζες και τις παραδόσεις της, όπως φάνηκε περίτρανα και στο τελευταίο τους δίσκο, το «Ορμένιον», το πρώτο τους άλμπουμ στην πάντα δραστήρια δισκογραφική εταιρεία Teranga Beat, η οποία βοήθησε την Εβρίτικη Ζυγιά να εξελιχθεί ακόμη περισσότερο.

Οι Εβρίτικη Ζυγιά απαντούν στις ερωτήσεις τους Olafaq, λίγο πριν την συναυλία που θα δώσουν στα πλαίσια του Thessaloniki Street Food Festival.

Τι είναι το πρώτο πράγμα που περνάει από το μυαλό σας όταν αντικρίζετε το κοινό σε μια συναυλία;
Ξέρεις, είναι ιερή στιγμή η πρώτη μας επαφή με το κοινό. Μαζί πρόκειται να κάνουμε ένα ταξίδι σε ένα κόσμο που υπάρχει μέσα μας και προσπαθούμε να τον εκφράσουμε μέσα από τα όργανα και τα παιξίματά μας. Μέσα από την αλληλεπίδραση με τον κόσμο θα πάρουμε ενέργεια, ανατροφοδότηση, έμπνευση και μπορεί ξαφνικά να γεννηθούν νέες ιδέες. Όλα αυτά περνούν από τα μυαλό μας, τα έχουμε βιώσει αρκετές φορές και ακριβώς αυτά τα στοιχεία είναι που μας γοητεύουν σε ένα live.

Πώς ανταποκρίνεται το κοινό που δεν εξοικειωμένο με την θρακιώτικη μουσική στη μουσική σας;
Στην Ελλάδα λίγο πολύ το κοινό έχει εξοικείωση με αυτό το είδος μουσικής. Ειδικά όταν αναφερόμαστε σε διοργανώσεις στις οποίες επιλέγουμε να εμφανιζόμαστε. Στο εξωτερικό όμως είναι τελείως διαφορετικά. Μιας και η θρακιώτικη μουσική δε συναντάται πουθενά αλλού στον κόσμο, είναι λογικό το κοινό μας να έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τέτοια ακούσματα, ρυθμούς, μελωδίες και ενορχηστρώσεις. Κατά τη διάρκεια των πρώτων τραγουδιών οι θεατές παρατηρούν τα όργανά μας, προσπαθούν να διακρίνουν πώς παίζονται, να αντιληφθούν τους ρυθμούς. Είναι πρωτόγνωρη εμπειρία για αρκετούς να βλέπουν μια λύρα, για παράδειγμα, που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο, μια γκάιντα, ένα νταούλι, ένα καβάλι και τα synths να συνυπάρχουν και να παράγουν ένα ήχο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχουν ξαναακούσει. Αρκετοί περιγράφουν την εμπειρία αυτή ως μυσταγωγία ή ψυχεδέλεια. Στη συνέχεια πάντως παρασύρονται από τους γρήγορους ρυθμούς και τη δυναμική των τραγουδιών και χορεύουν ελεύθερα και ξέφρενα, όπως νιώθει ο καθένας, συχνά μάλιστα εκδηλώνονται με ενθουσιώδη τρόπο, κάτι που δε σου κρύβουμε ότι κι εμείς απολαμβάνουμε να βλέπουμε.

Τι μουσική ακούτε όταν δεν σας βλέπει κανείς;
Ακούμε διάφορα ήδη μουσικής. Από παραδοσιακή μουσική άλλων περιοχών της Ελλάδας, παλιό ρεμπέτικο, βαλκανικά, μουσικές της Ανατολικής Μεσογείου και Αφρικής μέχρι jazz, σύγχρονη ευρωπαϊκή μουσική και ηλεκτρονική μουσική.

Εάν παίζατε παραδοσιακή μουσική κάποιας άλλης χώρας, ποια θα ήταν αυτή;
Αρκετά συχνά ερχόμαστε σε επαφή με παραδοσιακές μουσικές άλλων πολιτισμών από όλο τον κόσμο σε φεστιβάλ που παίζουμε στην Ευρώπη. Επίσης, κάποιοι από εμάς έχουν μελετήσει τις παραδόσεις άλλων βαλκανικών και μεσογειακών λαών στα πλαίσια των ακαδημαϊκών σπουδών τους. Σεβόμαστε και εκτιμούμε ιδιαίτερα όχι μόνο την παραδοσιακή μουσική, αλλά όλο τον λαογραφικό πλούτο κάθε πολιτισμού ως ανασπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας των ανθρώπων.

Έχετε κατά νου ένα περίεργο μουσικό όργανο – ελληνικό ή ξένο – που θα θέλατε να μάθετε να παίζετε;
Έχεις δει ποτέ από κοντά την Θρακιώτικη Λύρα με τις εντέρινες χορδές και το δοξάρι φτιαγμένο από τρίχες ουράς αλόγου; Ή την γκάιντα που ο ασκός της είναι φτιαγμένος από δέρμα κατσικιού; Τι πιο περίεργο από αυτά μένει να παίξουμε; (γέλια)

– Για ποιον ή ποια μουσικό τρέφετε απεριόριστη εκτίμηση, μουσική ή μη; 
Σεβασμό, θαυμασμό, εκτίμηση, ίσως και ενθουσιασμό έχουμε αισθανθεί πολλές φορές για μια επικείμενη συνάντηση ή συνεργασία με αρκετούς μουσικούς και καλλιτέχνες γενικότερα. Ας πούμε, ποιος δεν θα ένιωθε έτσι μπροστά στον Ψαραντώνη ή τον [σ.σ:: Theodosii] Spassov [σ.σ: εμβληματικός βούλγαρος καλλιτέχνης και μουσικός της ethnic/world σκηνής] για παράδειγμα; Άγχος, όμως, δεν μπορούμε ότι έχουμε βιώσει για κάποιον. Ίσως, διότι, πάντα προετοιμαζόμαστε αρκετά καλά για ό,τι πρόκειται να κάνουμε ή να παρουσιάσουμε, ξέρουμε ποιοι είμαστε και τι εκφράζουμε, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ούτε φόβος αλλά ούτε και ανασφάλεια για κάτι.

– Ποιος συνάδελφός σας μουσικός ήταν αυτός που διέθετε όλα εκείνα τα στοιχεία μουσικότητας και δεξιότητας που πιθανώς θαυμάζετε;
Ανήκουμε σε μια γενιά μουσικών που προλάβαμε να γνωρίσουμε και να διδαχθούμε με βιωματικό τρόπο από παλιούς οργανοπαίχτες την τέχνη της παραδοσιακής μουσικής. Αρκετοί από αυτούς κατάγονται από οικογένειες που ήρθαν ως πρόσφυγες από την Βόρεια ή Ανατολική Θράκη (σημερινή Βουλγαρία και Τουρκία αντίστοιχα) με μόνη περιουσία και κληρονομιά τα παραδοσιακά όργανα που έπαιζαν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στο αριστοτεχνικό παίξιμό τους μπορούσες να διακρίνεις όλη την ιστορία ενός λαού, τον πόνο του ξεριζωμού και τόσα άλλα συναισθήματα και εικόνες που κουβαλούσε η ψυχή τους. Στα μάτια μας αυτοί οι μουσικοί είχαν και έχουν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό που λέμε «το πακέτο». Υπήρχε μια ασύγκριτη ομορφιά στο παίξιμό τους, όλα έδεναν τόσο αρμονικά μεταξύ τους χωρίς κανένα ακαδημαϊκό υπόβαθρο . Εννοείται ότι υπάρχουν και σύγχρονοι καλλιτέχνες, όμως, που θαυμάζουμε και έχουμε ως πρότυπα τόσο για την δεξιοτεχνία τους όσο και τη φιλοσοφία και τη διαδρομή τους, όπως ο Σωκράτης Σινόπουλος και ο Ross Daly.

– Πώς γνωρίζετε ότι ένα τραγούδι είναι τελειωμένο και δεν χρειάζεται να το δουλέψετε και άλλο;
Αυτή η διαδικασία μοιάζει πολλές φορές να μην έχει τελειωμό. Έχουμε περάσει ατελείωτες ώρες σε πρόβες να προσθέτουμε και να αφαιρούμε φράσεις, σολαρίσματα και αυτοσχεδιασμούς σε κομμάτια και συνεχώς να αναρωτιόμαστε αν χρειάζεται πράγματι κάτι ακόμα. Από τη μία είναι αυτονόητα καλό όταν υπάρχει έμπνευση και ο κάθε μουσικός έχει να προσφέρει πολλά σε μία νέα σύνθεση, από την άλλη είναι ουσιαστικό να υπάρχει ισορροπία και αρμονία στις ενορχηστρώσεις και να ολοκληρώνεται το κομμάτι εκεί που πρέπει. Για μας μια νέα σύνθεση μοιάζει με ένα ταξίδι με αρχή μέση και τέλος και έτσι επιδιώκουμε να το βιώνει και ο ακροατής. Όπως ένα ταξίδι πρέπει να έχει τέτοια διάρκεια και χαρακτηριστικά προκειμένου να μην επέρχεται ο κορεσμός για τον ταξιδιώτη, έτσι και ένα κομμάτι πρέπει να κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον και να ολοκληρώνεται στο σωστό σημείο. Βασικό κριτήριο στις συνθέσεις μας, λοιπόν, είναι να υπάρχει νόημα και ουσία σε ό,τι γίνεται, να υπάρχει συνοχή, να αποφεύγεται η φλυαρία και να κρατά την προσοχή του ακροατή στην ενορχήστρωση. Μόνο αν επιτυγχάνονται αυτά τα στοιχεία μπορούμε να πούμε ότι το κομμάτι είναι ολοκληρωμένο.

– Πως ορίζετε την επιτυχία ενός άλμπουμ ή ενός τραγουδιού;
Όταν συζητάμε για «επιτυχία» ενός άλμπουμ τότε δεν μπορούμε παρά να αναφερόμαστε σε ένα πλήθος παραγόντων. Επιτυχία είναι όταν η μπάντα καταφέρνει να αποτυπώσει στην ηχογράφηση την αισθητική της, τη δυναμική της και την ταυτότητά της. Επιτυχία είναι όταν γράφονται διθυραμβικές κριτικές από τους ειδικούς κριτικούς του χώρου. Όταν ο κόσμος αγαπάει τα τραγούδια ενός άλμπουμ. Όταν το άλμπουμ παρουσιάζεται σε κορυφαία φεστιβάλ και διοργανώσεις ανά τον κόσμο. Επιτυχία είναι όταν μετά από χρόνια η μπάντα ακούει ξανά τα δημιουργήματά της και αισθάνεται περηφάνια.

– Για πείτε μου και μια μπάντα που θα θέλατε να μοιραστείτε την σκηνή της και προφανώς δεν το έχετε καταφέρει ακόμη.
Για τους «Xylouris White» δαγκωτό! Απίστευτη ενέργεια και δυναμική, τρομερά παιξίματα και από τα δύο θρυλικά ονόματα του project. Υπάρχουν πολλά κοινά θεωρούμε μεταξύ μας και θα γινόταν ένα δυνατό τζαμάρισμα.

– Τι κάνετε – πλην μουσικής – όταν «Ο ήλιος βασιλεύει» (και η μέρα σώνεται»), όπως έχετε γράψει και τραγουδήσει;
Όσο κλισέ και αν ακούγεται, μελετάμε αρκετές ώρες την εβδομάδα, ενώ πάντα υπάρχει ένα κομμάτι ή ένα project που ηχογραφούμε και επεξεργαζόμαστε. Σίγουρα, προσπαθούμε να αφιερώνουμε και αρκετό χρόνο σε οικογενειακές και προσωπικές στιγμές. Η ψυχική υγεία και ισορροπία είναι το παν.

– Τελικά, ποια είναι η καλύτερη μουσική συμβουλή που λάβατε ποτέ και ποια είναι η καλύτερη που θα δίνατε εσείς;
«Να κάνετε πράγματα για τα οποία θα είστε περήφανοι όταν μετά από χρόνια θα γυρνάτε πίσω στο χρόνο και θα τα ξαναβλέπετε ή τα ξανακούτε». Αυτή τη συμβουλή μας έδωσε ένας παλιός μουσικός κάποτε, μάς συντροφεύει 15 χρόνια τώρα σε όλη την πορεία μας, είτε πρόκειται για τις επιλογές στις δισκογραφικές παραγωγές, είτε στις ζωντανές εμφανίσεις μας σε συναυλίες ή παραδοσιακά γλέντια. Μάλλον την ίδια συμβουλή θα δίναμε και εμείς σε κάποιον που ξεκινά τώρα τα πρώτα βήματα.

– Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα νέο άλμπουμ στο οποίο υπογράφουμε τη μουσική επιμέλεια. Πρόκειται ουσιαστικά για την τέταρτη δισκογραφική δουλειά μας. Μια παραγωγή ενός πολιτιστικού σωματείου από το Διδυμότειχο, τον Εκπολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Διδυμοτείχου «Τα Δίδυμα Τείχη, με ανέκδοτα παραδοσιακά τραγούδια και καταγραφές από διάφορα χωριά του Βορείου Έβρου. Βρισκόμαστε σε μια δημιουργική περίοδο με αρκετές ιδέες και συσσωρευμένο υλικό από την περίοδο της πανδημίας. Ετοιμάζουμε νέες συνθέσεις που αναμένεται να παρουσιαστούν στις συναυλίες που έρχονται και φυσικά στα επόμενα σχέδιά μας είναι μια νέα δισκογραφία που θα περιλαμβάνει νέες συνθέσεις.

*Οι Εβρίτικη Ζυγιά εμφανίζονται στις 26 Μαΐου στο Thessaloniki Street Food Festival.

Σύνδεσμοι:

Website – www.evritikizygia.gr

Facebook – www.facebook.com/evritikizygia