Δεν φτάνουν δυο ζωές, τελικά, για να διαβάσει κανείς και να ακούσει και να απολαύσει όσα ωραία καμώθηκαν από καλλιτέχνες σε αυτόν τον κόσμο. Από καθαρή τύχη, λοιπόν, καθώς χαζολογούσα στο Youtube τις προάλλες, έπεσα πάνω στον δίσκο Σαπφώ, με την Αλέκα Κανελλίδου. Ποτέ δεν θα φανταζόμουν αυτά τα δύο ονόματα γραμμένα πλάι πλάι, βαλμένα σε οτιδήποτε μαζί.
Κι όμως. Εκτός, δε, από το όνομα της Κανελλίδου, μιας τραγουδίστριας που όποιος έχει κατ’ ελάχιστον ασχοληθεί με το ελληνικό τραγούδι έχει πολύ καλούς λόγους να θεωρεί ιδιαίτερη περίπτωση, και στην οποία θα επανέλθω εντός του κειμένου, στον δίσκο βλέπω το όνομα του μουσικού Σπύρου Βλασσόπουλου, ο οποίος έφυγε από την ζωή πριν λίγο καιρό. Αυτά, σε συνδυασμό με την υπογραφή του Σωτήρη Κακίση, που μετέφρασε υποδειγματικά την Σαπφώ (ένα εγχείρημα οπωσδήποτε απαιτητικό) ήταν αρκετά για να με οδηγήσουν να γράψω κάτι γι’ αυτήν την δουλειά, το κερασάκι στην τούρτα της οποίας συμπληρώνεται από την συμμετοχή του μέγιστου Φασιανού, που φιλοτέχνησε το εσώφυλλο του βινυλίου: σχεδίασε την Σαπφώ.
Φυσικά, αξίζει της προσοχής μας και το βιβλίο με τα μεταφρασμένα ποιήματα της Σαπφούς, από τις εκδόσεις Κέδρος. Πρωτοκυκλοφόρησε το 1978. Ο Σωτήρης Κακίσης ήταν μόλις 24 ετών, τότε. (Σημειωτέον, την ίδια χρονιά είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ βιβλίο με μεταφρασμένη από τον ίδιο ποίηση του Αλκαίου!) Με το πρίσμα της νιότης συνέλαβε την ικμάδα και την ευαισθησία της ερωτικής σαπφικής ποίησης, αποδίδοντάς την με ευστοχία, σεβασμό, αλλά και τόλμη στα νέα ελληνικά, σε ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο, που διαφυλάασει την ρυθμική και την μουσικότητα των φράσεων. O ίδιος είναι πολυγραφότατος συγγραφέας, ποιητής και σεναριογράφος, ενώ έχει ασχοληθεί και με τον Τύπο, ως δημοσιογράφος και έμπειρος λήπτης συνεντεύξεων. Είναι υπεύθυνος, μεταξύ άλλων ωραίων και σημαντικών, για μια από τις ωραιότερες συνεντεύξεις που πάρθηκαν ποτέ από τον Μάνο Χατζιδάκι. Η μετάφρασή του της Σαπφούς θεωρείται από πολλούς έγκριτους μελετητές, η καλύτερη που έχουν τύχει ποτέ τα ποιήματά της, ενώ γενικώς οι μεταφράσεις του σε λυρικούς ποιητές έχουν γίνει αντικείμενο διπλωματικών εργασιών και μελέτης σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Η Σαπφώ, ο Σωτήρης, ο Σπύρος, η Αλέκα: τι παρέα τρομερή, σουρεαλιστική!
Πόσο υπέροχα ενώνει η τέχνη τους ανθρώπους, καταλύοντας τον χρόνο, λειαίνοντας τις διαφορές, οδηγώντας τους σε κοινούς τόπους, χαρίζοντάς τους, ενίοτε, την αθανασία.
Ο δίσκος “Σαπφώ” κυκλοφόρησε το 1987 από την ΕΜΙ. Ήταν η πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση βασισμένη αποκλειστικά στην ποίηση της Σαπφώς-είχαν προηγηθεί και, φυσικά, ακολούθησαν, κι άλλες μελοποιήσεις.
Η Σαπφώ είναι ίσως η πρώτη Ελληνίδα ποιήτρια και βρίσκεται σταθερά στις πρώτες προτιμήσεις πολλών Ελλήνων συνθετών, πράγμα που εκφράζεται ολοκάθαρα με τις αλλεπάλληλες δισκογραφικές εκδόσεις με μελοποιημένα ποιήματά της. Η αρχή έγινε με τον “Μεγάλο Ερωτικό” (1972) του Μάνου Χατζιδάκι, ενώ στη συνέχεια θα σημείωνα ως κύριους σταθμούς αυτής της διαδρομής τα “Αρχαία Λυρικά” (1982) του Μιχάλη Τερζή, τον δίσκο της Angelique Ionatos και τις μελοποιήσεις των Άβατον, Μαρίζας Κωχ, Νίκου Ξυδάκη και Νίκου Μαμαγκάκη.
Πίσω όμως στον καινοτόμο, ρηξικέλευθο δίσκο του 1987. Τη μουσική έγραψε ο Σπύρος Βλασσόπουλος, αυτός ο αξιόλογος συνθέτης που είχε παρουσιάσει μερικά εξαιρετικά και πρωτοποριακά τραγούδια στις αρχές της δεκαετίας του ’70 μαζί με την τότε σύζυγό του Λήδα, την κόρη της τραγουδίστριας του ελαφρού Δανάης. Ο Βλασσόπουλος δεν είναι όσο αναγνωρισμένος θα έπρεπε, κατά την άποψή μου, μόνο και μόνο για τους δυο δίσκους του με την Λήδα, εξαιρετικά δείγματα φολκ-ροκ ελληνικής μουσικής, με φευγάτο στίχο και ωραίες ενορχηστρώσεις. Το γνωστότερο, ίσως, τραγούδι που έγραψε είναι το ”Αυτός που περιμένω”, το οποίο η Άννα Βίσση τραγουδά ακόμα στα live της κάνοντας χαμό. Την ενορχήστρωση στο δίσκο ”Σαπφώ” υπογράφει ο Κώστας Κλάββας.
Τα τραγούδια του δίσκου ερμηνεύει υποβλητικά και ατμοσφαιρικά, με την γνωστή ζεστασιά της τζαζ φωνής της η Αλέκα Κανελλίδου. Σ’ ένα τραγούδι (“Ο πόθος ο κρυφός”) συνοδεύει η τραγουδίστρια Ράνια. Οι μουσικοί που έπαιξαν στον δίσκο είναι ένας κι ένας: στην κιθάρα ο Μπάμπης Λασκαράκης και ο Σπύρος Βλασσόπουλος, στην άρπα η Βίκυ Παπαδημητρίου, στο βιολοντσέλο ο Σωτήρης Ταχιάτης, στο κοντραμπάσο ο Ανδρέας Ροδουσάκης, στο λαούτο ο Νίκος Τάτσης, στα πνευστά ο Φίλιππος Τσεμπερούλης, στα κρουστά ο Σπύρος Λιβιεράτος και στο πιάνο ο Κώστας Κλάββας.
Σημαντικό ρόλο στην υψηλή ποιότητα του δίσκου, ο οποίος κρίνω πως ολοένα και θα ανακαλύπτεται και θα εκπλήσσει και θα μαγεύει, έπαιξε η συμμετοχή της Αλέκας Κανελλίδου. Με την βούλα ερωτική τραγουδίστρια, όπως πολύ σωστά έχει γραφτεί, παραμένει ”πιστή στο είδος της” τραγουδώντας 12 ερωτικά (πιο ερωτικά πεθαίνεις…) ποιήματα της Σαπφούς. Ίσως, μιλάμε για τον καλύτερο δίσκο της καριέρας της. Όμως, δεν ήταν η πρώτη τραγουδίστρια που είχε συζητηθεί για ερμηνεύτρια της Σαπφούς.
Αφηγείται ο Σωτήρης Κακίσης στο Andro.gr: ”Αποφάσισε ο Μάνος Χατζιδάκις κάποια στιγμή να μελοποιήσει τις μεταφράσεις μου της Σαπφώς, με σκοπό να υπάρξει και μια ανάλογή της επιστροφή, της Φλέρυς Νταντωνάκη. Πολλά βράδια βρεθήκαμε εκείνο το διάστημα στη Ρηγίλλης, στο πιάνο του μπροστά, να μιλάμε. Ήθελε κι ανάμεσα στον δίσκο να υπάρχουν και νέα τραγούδια του στα αρχαία από τη Σαπφώ, σαν το «Κέλομαί σε, Γογγύλα» του, την προηγούμενη μελοποίησή του για τον «Μεγάλο» του «Ερωτικό», την ανεπανάληπτη και τον ανεπανάληπτο. Όμως το σχέδιό του αυτό ποτέ δεν ολοκληρώθηκε, η Νταντωνάκη δεν ξέρω πού, πώς πια ήτανε, κι ο Χατζιδάκις είχε χίλια δυο επιπλέον πράγματα εκείνους τους καιρούς να ολοκληρώσει. Δεν χρειάζεται εδώ να σας πω πόσο μελαγχολικά αναθυμούμαι τη χαμένη πιθανότητα αυτή, αλλά τι να κάνουμε; Αυτά έχουν οι Τέχνες, κι η ζωή. Είπε, αρκετά πιο μετά, ο Διονύσης Σαββόπουλος: «Η Σαπφώ σου όμως πρέπει να γίνει!» Την ανέθεσε στον Σπύρο Βλασσόπουλο, κι ο Σπύρος ρίχτηκε με τα μούτρα στη δουλειά. Την προτείναμε στη Σαβίνα Γιαννάτου και στη Δήμητρα Γαλάνη. Όχι, η Αλέκα Κανελλίδου θα την τραγουδούσε τελικά υποδειγματικά, στο lp το ιστορικό αυτό σχεδόν πια της EMI, με όλους εκεί, με του Σαββόπουλου την επιμέλεια, του Γιάννη Σμυρναίου την ηχογράφηση, του Κώστα Κλάβα τις ενορχηστρώσεις, με τους εξαίρετους μουσικούς, με του Φασιανού πρώτη φορά τότε και της δικής του της Σαπφώς αντίληψης τα έργα να βλέπουν το φως.”
Η Αλέκα Κανελλίδου έχει παραδεχθεί σε συνέντευξή της ότι δεν έχει πει ποτέ live τα τραγούδια της Σαπφούς, ”καθώς είναι ένας πολύ ιδιαίτερος δίσκος”. Κατανοητό, αλλά την Ατθίδα έστω, που τόσο αγαπιέται μέχρι σήμερα ως τραγούδι, σχεδόν αυτονομημένο από τον δίσκο, θα μπορούσε κάπου, κάπως να την εντάξει, κατά την ταπεινή μου άποψη-εκτός από εκείνη την συναυλία στο Ηρώδειο ή…στην ταράτσα του Φοίβου. (Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη/σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει…)
Ακούστε ολόκληρο τον δίσκο εδώ:
