Το δυστοπικό και πλέον προφητικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ “Ο Μεγάλος Αδελφός – 1984″, αναμφισβήτητα είναι ένα από τα πιο επιδραστικά βιβλία που γράφτηκαν ποτέ. Όταν ο Όργουελ έγραφε το βιβλίο του, το 1984 ήταν μέλλον. Σήμερα αποτελεί παρελθόν. Αλλά, μετά από το έργο αυτό, το πραγματικό 1984 θα είναι πάντα μια χρονιά ενός δυστοπικού μέλλοντος.

Γραμμένο το 1949, λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Όργουελ χρησιμοποίησε το βιβλίο του ως μέσο για να ασκήσει κριτική στον αυταρχισµό και τον ολοκληρωτισµό, προειδοποιώντας τους αναγνώστες για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η ανθρωπότητα εξαιτίας της στέρησης της ελευθερίας και των δικαιωµάτων µας, της αυστηρής επιτήρησης και του ελέγχου. Οι θέσεις του μυθιστορήματος δυστυχώς αποδείχθηκαν κάτι παραπάνω από προφητικές, και παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει πάνω από 70 χρόνια, η ιστορία του Όργουελ μοιάζει τόσο επίκαιρη όσο ποτέ σήμερα, ειδικά σε μια εποχή που κυριαρχούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η επιτήρηση και ο έλεγχος σε κάθε μας κίνηση.

Η εφιαλτική του αλήθεια για το κράτος της θανατερής τρομοκρατίας δεν απέχει από την πραγματικότητα: ήδη ο Μεγάλος Αδελφός είναι εδώ και μάς παρακολουθεί. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία του εικοστού αιώνα και όπως ήταν επόμενο, δεν άφησε ανεπηρέαστη και την ποπ κουλτούρα. Παρατίθεται και αναφέρεται κατ εξακολούθηση στην τέχνη και τα μέσα ενημέρωσης, από το δημοφιλές ριάλιτι σόου “Big Brother” μέχρι τραγούδια των Radiohead, Στίβι Γουόντερ και Ντέιβιντ Μπάουι.

Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις, κάτι που απ’ ότι φαίνεται ενέπνευσε ουκ ολίγους στίχους καθώς το βιβλίο διαβάστηκε σαν μανιφέστο και θαυμάστηκε σαν προφητεία.

1. Dead Kennedys – California Uber Alles

Καταρχάς σε όποιον δεν αρέσουν οι Dead Kennedys μπορεί απλά να πατήσει “Exit” από το παρόν άρθρο. Υπάρχει μόλις ένας στίχος που να παραπέμπει καθαρά στο βιβλίο του Όργουελ, και αυτός ο στίχος είναι ο “Now It Is 1984”. Ωστόσο, ο στίχος αυτός έχει μια έξυπνη διπλή σημασία. Το “California Uber Alles” αναφέρεται στον τότε κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Τζέρι Μπράουν, του οποίου η θητεία ως κυβερνήτη είχε λήξει το 1983. Το τραγούδι, σατιρικά γραμμένο από την οπτική γωνία του Μπράουν, σκιαγραφεί την εικόνα του να γίνεται (ή να ελπίζει να γίνει) πρόεδρος το 1984 – σηματοδοτώντας για τους Dead Kennedys το τέλος της ελευθερίας και την έναρξη ενός κόσμου παρόμοιου με αυτόν που περιγράφει ο Όργουελ στο μυθιστόρημά του.

Μην ξεχνάτε ότι αυτό το τραγούδι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1979. Το κομμάτι είναι γεμάτο αναφορές στον πολιτισμό, την εποχή, τη λογοτεχνία κ.λπ. που αποδεικνύουν ότι οι Dead Kennedys ήταν κομματάκι πιο ευφυείς όσον αφορά τη σύνθεση τραγουδιών (και πιθανότατα λίγο πιο διαβασμένοι) σε σχέση με αρκετές πανκ μπάντες εκείνης της εποχής.

2. The Clash – 1977

Εκ πρώτης όψεως, αυτό το κλασικό τραγούδι των Clash μπορεί να φαίνεται ότι δεν χωράει σε αυτή τη λίστα. Ωστόσο, εκεί που έρχεται ο Στράμερ να κλείσει το μάτι στον Όργουελ, είναι στο τέλος του τραγουδιού. Κυρίως για το πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα τη χρονιά που γράφτηκε (που ήταν, προφανώς, το 1977), ο Στράμερ αρχίζει να ρίχνει μια ματιά στο μέλλον, χρονιά προς χρονιά. “In 1977/sod the jubilee/in 1978/in 1979/stayed in bed” κ.λπ. μέχρι που το τραγούδι σταματάει απότομα με τους στίχους “here come the police/in 1984”, υποδηλώνοντας ότι ο κόσμος τον οποίο περιέγραψε ο Όργουελ, με ένα εξαιρετικά αυταρχικό αστυνομικό κράτος, δεν βρισκόταν και πολύ μακριά.

3. David Bowie – 1984

Με την κυκλοφορία του Diamond Dogs, η θεατρική μεταφορά του“1984” του Ντέιβιντ Μπάουι κυκλοφόρησε μια δεκαετία πριν από τη χρονιά του τίτλου του. Ο Μπάουι είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ με το βιβλίο που αρχικά ήθελε να γράψει μια μελοποιημένη ερμηνεία του. Συγκρούσεις με την κληρονομιά του Όργουελ, ωστόσο, ανέτρεψαν τα σχέδιά του. «Γνωρίζω ότι η αφορμή για το Diamond Dogs ήταν τόσο το Metropolis όσο και το 1984», δήλωσε ο Μπάουι στο Rolling Stone το 1987.

Το τραγούδι αποτίει άξιο φόρο τιμής στο βιβλίο. Παρά το glam ύφος του, ο Μπάουι μπορούσε να μεταφέρει αριστοτεχνικά τον οργουελικό ζοφερό μηδενισμό. Η δική του εκδοχή του “1984” διατηρεί το καταπιεστικό φορτίο του μυθιστορήματος, εστιάζοντας στην απεικόνιση του Όργουελ για τον έλεγχο της σκέψης, συγκεκριμένα την κρατική προπαγάνδα που ακρωτηριάζει πνευματικά τους πολίτες. “They’ll split your pretty cranium / and fill it full of air”, τραγουδά σπαρακτικά ο Μπάουι πάνω από απόκοσμα έγχορδα, και συνεχίζει, “And tell you that you’re eighty, but brother, you won’t care / You’ll be shooting up on anything, tomorrow’s never there/ Beware the savage jaw / of 1984”.

4. Subhumans – Big Brother

Οι πάνκηδες όπως είδαμε και στην αρχή του άρθρου, λατρεύουν το “1984”. Είναι ίσως το μόνο βιβλίο που μνημονεύεται περισσότερο στην πανκ σκηνή από το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Γραμμένο επ’ αφορμή του πραγματικού έτους 1984, το “Big Brother” εκφράζει την αγανάκτηση για τη Θατσερική Βρετανία -μια αγαπημένη θεματική της πανκ μουσικής εκείνη την εποχή. Εδώ οι Subhumans αξιοποιούν την αναπαράσταση του βιβλίου για τη μαζική παρακολούθηση (δηλαδή τις «τηλεοθόνες» στο μυθιστόρημα) για να σχολιάσουν την πλύση εγκεφάλου που επιφέρουν τα mainstream μέσα ενημέρωσης: “Here we are in a new age / Wishing we were dead”, αναφωνεί ο τραγουδιστής Ντικ Λούκας. “There’s a TV in my front room /And it’s screwing up my head”.

Παρόλο που μπορεί να μην έχει την ίδια στιχουργική ευφράδεια με το έργο του Μπάουι, το τραγούδι αναφέρεται στην ανησυχία που προκύπτει από τον αυξημένο έλεγχο και την τρομολαγνεία. Το ρεφρέν απαιτεί: “And somebody told me / Big Brother’s watching you / And somebody else said /’You know it’s not true’/ Who do you believe?” Αρκετά ειρωνικά, τόσο ο Όργουελ όσο και οι Subhumans προέβλεψαν το την επιτηρητική λαίλαπα που θα ακολουθούσε στη Βρετανία καθώς από το 2011 υπήρχε μία κάμερα CCTV για κάθε 32 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

5. Eurythmics – Ministry of Love

Τα σκαλωματικά ποπ τραγούδια των Eurythmics δεν ήταν απλώς φτιαγμένα από «γλυκά όνειρα». Η Άνι Λένοξ και η παρέα της δεν αρκέστηκαν σε ένα τραγούδι, αλλά έγραψαν ολόκληρο soundtrack για την κινηματογραφική μεταφορά του 1984. Το “Ministry of Love” είναι ένα ιδιαίτερα απόκοσμο κομμάτι. Στο βιβλίο, ο αφηγητής του Όργουελ περιγράφει το Υπουργείο Αγάπης ως «το πραγματικά πιο τρομακτικό» από τα τέσσερα Υπουργεία (Αλήθειας, Αγάπης, Ειρήνης και Αφθονίας). Το “Miniluv”, όπως είναι η συντομογραφία του, «διατηρούσε τον νόμο και την τάξη» στο εφιαλτικό κράτος της Ωκεανίας του βιβλίου.

Το τραγούδι των Eurythmics είναι πιο ισχυρό στη σύνθεση παρά στη γλώσσα, καθώς οι μόνοι στίχοι είναι οι επαναλήψεις του “The Ministry of Love”. Από ηχητική άποψη είναι επιβλητικό και δυσοίωνο- ωμα drum machines και synths παρελαύνουν κάτω από ρομποτικά φωνητικά. Ένας τρομακτικός θόρυβος, που θυμίζει ένα γουρούνι που πάει για σφαγή.

6. Rage Against The Machine – Testify

Οι Rage Against The Machine έφεραν την επανάσταση στο προσκήνιο του εμπορικού ροκ σε μια εποχή που η πολιτική θεματολογία είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα στα charts. Οι RATM, όπως και ο πρωταγωνιστής του Όργουελ, ο Ουίνστον Σμιθ, είχαν απογοητευτεί από τα συστημικά καμώματα της απολυταρχικής εξουσίας. Ο δίσκος τους “The Battle of Los Angeles” του 1999 συνέπεσε με πολλά πολιτικά τεταμένα γεγονότα – την απορρύθμιση της Wall Street από τον Bill Clinton, τη διαρκή εξέγερση των Ζαπατίστας στην Τσιάπας και τις εξεγέρσεις του WTO (ή The Battle In Seattle) που επιδίωκαν το γκρέμισμα της κορπορατιστικής ηγεμονίας.

Το γεγονός ότι την εποχή που γράφτηκε το Λος Άντζελες προσπαθούσε να συνέλθει από τις ταραχές του Ρόντνεϊ Κινγκ του 1992, γεγονός που κάνει τις αναφορές του frontman του συγκροτήματος Ζακ ντε λα Ρότσα στο 1984 ακόμα πιο αιχμηρές. Στο τέλος του τραγουδιού, ο Ντε Λα Ρότσα τραγουδάει με έμφαση το (παραφρασμένο) σύνθημα του Κόμματος του μυθιστορήματος: “Who Controls the Past Now, Controls the Future, Who Controls the Present Now, Controls the Past”.

7. Radiohead – 2+2=5

Το άλμπουμ Hail to the Thief των Radiohead του 2003 έχει αναμφισβήτητα πολιτικό υπόβαθρο, αλλά το τραγούδι “2+2=5” είναι οργουελικό από την αρχή μέχρι το τέλος και από τον τίτλο μέχρι περιεχόμενο. «Άκουγα πολλά πολιτικά προγράμματα στο BBC Radio 4», δήλωσε ο Γιορκ στο Rolling Stone το 2003. «Ένα πρωί που ήμουν στην κουζίνα ταΐζοντας τον γιο μου, έπιασα τον εαυτό μου να σημειώνει μικρές ανούσιες φράσεις, αυτούς τους οργουελικούς ευφημισμούς στους οποίους [η βρετανική και η αμερικανική κυβέρνηση] αρέσκονται τόσο πολύ. Αυτοί αποτέλεσαν το υπόβαθρο του δίσκου», δήλωσε ο Γιορκ.

Οι εισαγωγικοί στίχοι του τραγουδιού αντικατοπτρίζουν τη δήλωση του Γιορκ στη συνέντευξη. “Are you such a dreamer / To put the world to rights”, θρηνεί. ” I’ll stay home forever / Where two and two always makes a five”. Το παράλογο της εξίσωσης αναφέρεται στην ικανότητα του Κόμματος να ελέγχει την πληροφορία και να αρνείται ακόμη και την αντικειμενική πραγματικότητα. Προς το τέλος του βιβλίου, ο πρωταγωνιστής Ουίνστον Σμιθ έχει βασανιστεί φρικτά από το Υπουργείο Αγάπης. Τσακισμένος και αποκαρδιωμένος, σχεδιάζει ασυναίσθητα το “2+2=5” με σκόνη πάνω σε ένα τραπεζάκι, χωρίς πλέον να αμφισβητεί τον παραλογισμό του.

8. Stevie Wonder – Big Brother

Κι όμως, το 1984 δεν είναι μόνο για τους πάνκηδες! Είναι ίσως το πιο αναπάντεχο όνομα που θα εμφανιστεί στην παρούσα λίστα, αλλά ακόμα και το ποπ είδωλο Στίβι Γουόντερ δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τον Όργουελ. Το “Big Brother“, που κυκλοφόρησε στο Talking Book του 1972, αποτελεί ένα από τα πιο διακριτικά τραγούδια διαμαρτυρίας που έχουν ηχογραφηθεί ποτέ (αν και περιέχει τη λέξη “διαμαρτυρία”). Ο Γουόντερ τραγουδά με τη βελούδινη φωνή του: “Your name is Big Brother / You say that you’re watching me on the telly / Seeing me go nowhere / Your name is Big Brother / You say that you’re tired of me protesting.” If it isn’t the most understated song about “Big Brother”.

9. The Jam – Standards

Ο Πολ Γουέλερ των The Jam ήταν μανούλα στο να χώνει στα μουλωχτά ανατρεπτικό περιεχόμενο σε επιτυχίες που κατέκτησαν τα charts κι έτσι να μεταφέρει τις επαναστατικές του ιδέες σε μυριάδες ανυποψίαστα νοικοκυριά της Μεγάλης Βρετανίας  – και όχι μόνο, και το “Standards” δεν αποκλίνει από αυτό το μοτίβο. Το εν λόγω κομμάτι του 1977 ερμηνεύεται από την οπτική γωνία ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, όπως αυτό που ελέγχει την “Ωκεανία” του 1984. Αν και ολόκληρο το τραγούδι είναι οργουελικό, ο Γουέλερ αναφέρεται απροκάλυπτα στο βιβλίο όταν τραγουδά: “And ignorance is strength, we have God on our side / Look, you know what happened to Winston”. Στην πραγματικότητα, το «Η άγνοια είναι δύναμη» παραθέτει απευθείας την τελευταία γραμμή του τρομακτικού σλόγκαν του Υπουργείου Αλήθειας, ενώ το «ξέρετε τι συνέβη στον Ουίνστον» παραπέμπει στην τελική πλύση εγκεφάλου και την ήττα του πρωταγωνιστή. Καθώς το βιβλίο ολοκληρώνεται, οι τέσσερις τελευταίες γραμμές του είναι συγκλονιστικές: «Αγαπούσε τον Μεγάλο Αδελφό».

10. Bad Religion – Boot Stomping On A Human Face Forever

Αυτός ο τίτλος του τραγουδιού είναι μια άμεση παράθεση από το βιβλίο. “If you want a picture of the future, imagine a boot stamping on a human face — forever”. Το τραγούδι παραλληλίζει ένα περιστατικό στο μυθιστόρημα του Όργουελ – αυτό του να αγωνίζεσαι για την αλλαγή και την επανάσταση μόνο και μόνο για να καταλήξεις απελπισμένος και άδειος, με τα πράγματα να είναι ουσιαστικά τα ίδια όπως προτού καν ξεκινήσεις να αγωνίζεσαι.

11. The Offspring – The Future Is Now

Ένα από τα καλύτερα τραγούδια σε ένα όχι και τόσο σπουδαίο άλμπουμ, στιχουργικά ο Ντέξτερ κατάφερε ορισμένα γαμάτα πράγματα σε αυτό το τραγούδι. Για παράδειγμα, η πρώτη αναφορά στο 1984 είναι στην πραγματικότητα περισσότερο μια αναφορά στο τραγούδι των Dead Kennedys που αναφέρεται στην αρχή του άρθρου. “Flashback nineteen eighty-four/Now who’s knock-knocking at your door?” τραγουδάει ο Χόλαντ, αποτίοντας φόρο τιμής σε ένα από τα αγαπημένα του συγκροτήματα, το οποίο σχεδόν τρεις δεκαετίες νωρίτερα διακήρυττε “Now it’s 1984/Knock-knock at your front door“. Αν και αυτή η αναφορά είναι μόνο κατ’ επίφαση, το ρεφρέν του τραγουδιού μοιάζει να είναι σίγουρα επηρεασμένο από το τέλος του βιβλίου, και στη συνέχεια να αναμορφώνεται σε κάτι πιο προσωπικό και κομβικό για το νόημα του τραγουδιού . “Will you take what’s in my head?/And erase me when I’m dead?”

✥ Δείτε επίσης: Όταν ο Τζορτζ Όργουελ ενέπνευσε ένα κλασικό τραγούδι των Dead Kennedys

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News