Λίγοι σκηνοθέτες έχουν τόσο ξεχωριστό ύφος ώστε το όνομά τους να γίνεται επίθετο. Ο David Lynch είναι ένας από αυτούς. Όταν κάτι περιγράφεται ως “Lynchian”, ξέρεις ακριβώς τι σημαίνει: ένας ομιχλώδης, ατμοσφαιρικός κόσμος, γεμάτος από σκιές και ανατριχιαστικά φώτα, μια αλλόκοσμη μουσική που ταλαντεύεται μεταξύ παλιού rock ‘n’ roll, country και υπνωτικής ambient αισθητικής.
Η μουσική, αν και δεν ήταν από την αρχή το βασικό του εκφραστικό μέσο, έγινε καθοριστικό στοιχείο του κόσμου του Lynch όταν γνώρισε τον Angelo Badalamenti. Από το “Blue Velvet” κι έπειτα, ο Badalamenti θα έβαζε τη σφραγίδα του στις περισσότερες Lynch-ικές αφηγήσεις, δημιουργώντας ήχους που θόλωναν τα όρια μεταξύ ονείρου και εφιάλτη. Η μουσική και ο ηχητικός σχεδιασμός έγιναν θεμελιώδη κομμάτια όχι μόνο του κινηματογραφικού σύμπαντος του Lynch, αλλά και της ίδιας του της ζωής.
Ο Lynch, σε αντίθεση με σκηνοθέτες όπως ο David Fincher ή ο Michel Gondry, που ξεκίνησαν από τη βιομηχανία των μουσικών βίντεο, σκηνοθέτησε βιντεοκλίπ κυρίως για καλλιτέχνες με τους οποίους είχε στενή προσωπική ή καλλιτεχνική σχέση. Συνεργάστηκε με ηθοποιούς και μουσικούς που είχαν ήδη αφήσει το αποτύπωμά τους στα κινηματογραφικά του έργα, αλλά και με πειραματικούς δημιουργούς που ταίριαζαν στην αισθητική του. Πολλές φορές, τα οπτικά του σύμπαντα ενώνονταν με τον ήχο μέσα από μουσικά βίντεο – άλλοτε live action, άλλοτε animation, άλλοτε κάτι ενδιάμεσο, πάντοτε όμως με τη σφραγίδα του Lynch.
Εδώ είναι 10 βιντεοκλίπ που σκηνοθέτησε ο David Lynch – οπτικά έργα που κινούνται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, γεμάτα παραμορφωμένες σκιές, παράδοξες κινήσεις και το ανατριχιαστικό, ακαθόριστο συναίσθημα ότι κάτι βρίσκεται κρυμμένο στη γωνία του κάδρου…
Chris Isaak – “Wicked Game” (1990)
Υπάρχουν τραγούδια που μοιάζουν με όνειρα – και υπάρχουν όνειρα που μοιάζουν με “Wicked Game”. Αν κάποιος αναρωτιέται τι σημαίνει “Lynchian” στη μουσική, αυτό είναι το αρχέτυπο. Ο Chris Isaak φέρνει την αύρα του Roy Orbison, αλλά μέσα από τον θαμπό ήλιο της Καλιφόρνια και τη ρετρό ψυχή του rock ‘n’ roll. Η φωνή του μοιάζει με ηχώ μέσα σε καπνούς, μια μελωδία που αιωρείται στην άκρη της μνήμης, ανάμεσα στον πόθο και τη μελαγχολία. Το 1989, μέσα από το Heart Shaped World, το τραγούδι πέρασε σχεδόν απαρατήρητο—μέχρι που το άγγιξε ο David Lynch. Μια ορχηστρική εκδοχή του “Wicked Game” ακούστηκε στο “Wild at Heart” (1990), και έτσι ξεκίνησε η μεταμόρφωσή του. Το τραγούδι έγινε κάτι παραπάνω από μελωδία: ένα απόκοσμο συναίσθημα που γλιστρούσε ανάμεσα στις εικόνες, τυλιγμένο στη σουρεαλιστική φωτιά του Lynch. Εκείνος, βυθισμένος στα όνειρά του, σκηνοθέτησε το πρώτο “Wicked Game” music video – ένα ασπρόμαυρο κινηματογραφικό όραμα όπου το φιλμ πάλλεται, το φως αναβοσβήνει και το τραγούδι μοιάζει να ανασαίνει μέσα από τη νύχτα. Αργότερα, το 1991, το τραγούδι ξαναγεννήθηκε μέσα από το φακό του Herb Ritts, με την Helena Christensen να προσδίδει μια αίσθηση καθαρής, αισθησιακής εμμονής. Αυτή η εκδοχή έγινε μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές της δεκαετίας του ’90. Αλλά η πρώτη του εκδοχή, η Lynchian εκδοχή, παραμένει ένα παράθυρο σε έναν κόσμο ονειρικό, έναν τόπο όπου ο χρόνος διαλύεται και το συναίσθημα μένει να αιωρείται—όπως ένα τραγούδι που δεν σταματά ποτέ να παίζει, έστω και αν έχει ήδη τελειώσει.
Thought Gang – “A Real Indication” (1992)
Όλα ξεκίνησαν σχεδόν τυχαία. Ο Angelo Badalamenti βρέθηκε στο σύμπαν του David Lynch όταν προσλήφθηκε ως vocal coach της Isabella Rossellini για το Blue Velvet. Εκεί, η μουσική του έγινε κάτι πολύ περισσότερο από συνοδεία—έγινε η ψυχή του Lynch-ικού κόσμου. Το ταξίδι τους συνεχίστηκε σε κάθε επόμενη ταινία, με τον ήχο να μετατρέπεται σε ένα στοιχείο τόσο σημαντικό όσο η εικόνα. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, οι δυο τους δεν έμειναν μόνο στο κινηματογραφικό σκόρ. Ξεκίνησαν να γράφουν τραγούδια, αρχίζοντας με το “Mysteries of Love”, που ερμήνευσε η Julee Cruise για το “Blue Velvet”. Από εκεί προέκυψαν δύο άλμπουμ με την Cruise, αλλά η πειραματική τους περιέργεια δεν σταμάτησε εκεί. Στις αρχές των ‘90s, ο Lynch και ο Badalamenti δημιούργησαν τους Thought Gang, ένα μουσικό πρότζεκτ που ακροβατούσε μεταξύ avant-garde jazz, σκοτεινής ποίησης και αλλόκοτου, άναρχου ήχου. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια τους, το “A Real Indication”, συνοδεύτηκε από ένα short film, όπου ο Badalamenti αυτοσχεδιάζει σε ένα σουρεαλιστικό τζαζ-ποίημα. Ο ήχος, λιτός και ακατέργαστος, μοιάζει με παράθυρο σε μια παράλληλη πραγματικότητα, όπου οι νότες στροβιλίζονται γύρω από λέξεις που δεν λέγονται αλλά αισθάνονται. Το άλμπουμ των Thought Gang έμεινε στα συρτάρια για δεκαετίες, σαν μια χαμένη ηχητική εξίσωση που δεν είχε βρει ακόμα τη λύση της. Το 2018, το υλικό τους κυκλοφόρησε επίσημα, και μαζί με αυτό, το low-fi βίντεο του “A Real Indication” βρήκε τον δρόμο του προς τον κόσμο. Όχι όμως ως κάτι νοσταλγικό, αλλά ως κάτι που μοιάζει πάντα λίγο πιο μπροστά από την εποχή του—ένα μουσικό μήνυμα από μια διάσταση που μόνο ο Lynch και ο Badalamenti γνώριζαν πώς να αποκρυπτογραφήσουν.
BlueBob – “Thank You Judge” (2001)
Ανάμεσα στις πολλές δημιουργικές του αναζητήσεις, ο David Lynch βρήκε διέξοδο και στη μουσική, πειραματιζόμενος με ήχους που αντανακλούσαν το κινηματογραφικό του σύμπαν. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα μουσικά του πρότζεκτ ήταν οι BlueBob, μια συνεργασία με τον ηχολήπτη John Neff, που τους οδήγησε σε έναν ήχο που ο Lynch περιέγραψε ως industrial blues – μια παράξενη σύνθεση από τραχιές κιθάρες, μηχανικούς ρυθμούς και απόκοσμα φωνητικά. Ο Neff ανέλαβε τα περισσότερα μουσικά μέρη και το τραγούδι, ενώ ο Lynch πρόσφερε στίχους – κάποιους από αυτούς κουβαλούσε στο μυαλό του για δεκαετίες – και έπαιξε μπάσο. Το project ξεκίνησε το 1998, περίπου την εποχή που ο Lynch εργαζόταν στο “Mulholland Drive”, μια τηλεοπτική πιλοτική παραγωγή που μετατράπηκε τελικά σε μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες του. Το άλμπουμ των BlueBob κυκλοφόρησε το 2001, την ίδια χρονιά με την ταινία, και το κομμάτι “Thank You Judge” απέκτησε ένα Lynch-ικό μουσικό βίντεο. Το κλιπ είναι τόσο αλλόκοτο όσο θα περίμενε κανείς: ο John Neff τραγουδάει για το διαζύγιό του μπροστά από βαθείς κόκκινους βελούδινους κουρτίνες – ένα οπτικό μοτίβο γνώριμο από το σύμπαν του Twin Peaks. Παράλληλα, η Naomi Watts πρωταγωνιστεί ως η γυναίκα που μοιάζει υπερβολικά χαρούμενη που δεν είναι πια παντρεμένη μαζί του. Όπως και η ίδια η μουσική των BlueBob, το “Thank You Judge” είναι μια σουρεαλιστική εμπειρία: ένα blues τραγούδι που μοιάζει σαν να βγήκε από ένα μπαρ σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, όπου οι νομικές διαδικασίες λύνονται με ρυθμούς βαριών, αργόσυρτων riffs και μια βαριά ατμόσφαιρα που μοιάζει με ξεχασμένο όνειρο μέσα σε μια παλιά κασέτα VHS.
Moby – “Shot in the Back of the Head” (2009)
Μια ομιλία του David Lynch για τη δημιουργικότητα ενέπνευσε τον Moby να κάνει το άλμπουμ του “Wait For Me” το 2009, το οποίο, όπως είπε, ηχογραφήθηκε «χωρίς να ανησυχεί πραγματικά για το πώς θα μπορούσε να γίνει δεκτό από την αγορά». Ο Lynch ήταν στη συνέχεια αρκετά ευγενικός ώστε να σκηνοθετήσει το βίντεο για το πρώτο single “Shot in the Back of the Head”. Η ασπρόμαυρη, χειροποίητη μικρού μήκους ταινία διαθέτει πολλά χαρακτηριστικά του Lynch: φωτιά, σοκαριστική βία, αγάπη και ασώματα κεφάλια.
Ariana Delawari – Lion Of Panjshir (2009)
Στη δεκαετία του 2000, ο David Lynch δεν ήταν απλώς ένας σκηνοθέτης και μουσικός, αλλά και ιδιοκτήτης δισκογραφικής εταιρείας. Η Absurda, όπως την ονόμασε, χρησίμευσε κυρίως ως πλατφόρμα για τις δικές του μουσικές δημιουργίες, αλλά υπήρχε ένα άλμπουμ που ξεχώρισε: το “Lion Of Panjshir”, το ντεμπούτο της Αφγανο-Αμερικανίδας τραγουδοποιού Ariana Delawari. Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε στο Αφγανιστάν, φέρνοντας ήχους και παραδόσεις μιας χώρας σε διαρκή αναταραχή, αλλά ολοκληρώθηκε υπό την καθοδήγηση του Lynch. Εκείνος ανέλαβε το mixing του άλμπουμ και παρήγαγε το τραγούδι “Suspend Me”, προσδίδοντάς του μια απόκοσμη Lynch-ική ατμόσφαιρα, σαν να βγήκε από κάποιο φιλμικού τύπου όνειρο. Ο Lynch δεν περιορίστηκε μόνο στη μουσική παραγωγή—έφτιαξε και ένα προωθητικό βίντεο για το “Lion Of Panjshir”, το οποίο περιλάμβανε πέντε τραγούδια από το άλμπουμ. Οπτικά, είναι ένας υπνωτικός στρόβιλος εικόνων: θολές, κυματιστές λήψεις, stop-motion αισθητική που μοιάζει να πάλλεται μεταξύ μνήμης και ψευδαίσθησης. Και φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει το γνώριμο κόκκινο βελούδο – η Delawari στέκεται μπροστά από μια από τις χαρακτηριστικές κουρτίνες του Lynch, σαν μια φιγούρα που έχει χαθεί σε κάποιον εναλλακτικό κινηματογραφικό χωροχρόνο. Το “Lion Of Panjshir” είναι μια γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, παραδοσιακών αφγανικών ήχων και της Lynch-ικής υπερβατικής αισθητικής. Ένα μουσικό έργο που, στα χέρια του Lynch, μετατρέπεται σε κάτι περισσότερο από ένα άλμπουμ – μια εμπειρία που στροβιλίζεται ανάμεσα στη μουσική και το όνειρο.
Interpol – “I Touch a Red Button” / “Lights” (2011)
Το 2011, οι Interpol ανέβηκαν στη σκηνή του Coachella, αλλά δεν ήταν μόνοι τους. Η εμφάνισή τους συνοδεύτηκε από ένα μικρού μήκους animation του David Lynch, με τίτλο “Ι Touch a Red Button”, το οποίο αργότερα κυκλοφόρησε ως το επίσημο μουσικό βίντεο για το “Lights”. Αυτό το αλλόκοτο animation είναι μια Lynch-ική διαδρομή μέσα στην ανατριχιαστική εμμονή. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα κλόουν-τέρας, μια παραμορφωμένη, στοιχειωμένη φιγούρα που φαίνεται να έχει εμμονή με ένα μεγάλο κόκκινο κουμπί. Θέλει να το πατήσει, να το διαλύσει, να χαθεί μέσα του – σαν μια αρχετυπική εικόνα παράνοιας και ανεξέλεγκτης επιθυμίας. Το στυλ του βίντεο μοιάζει σαν να έχει ζουμάρει υπερβολικά ο Lynch στην τηλεόρασή του, φέρνοντάς μας άβολα κοντά σε έναν κόσμο που είναι καλύτερα να παραμένει θολός και μακρινός. Αυτή η αίσθηση ασφυκτικής εγγύτητας είναι ακριβώς η ζώνη άβολης άνεσης του Lynch. Το “I Touch a Red Button” είναι καλή μια βουτιά σε έναν κόσμο όπου το ανεξήγητο γίνεται εμμονή και το γνωστό μεταμορφώνεται σε εφιάλτη.
David Lynch – “Crazy Clown Time” (2011)
Μετά από χρόνια μουσικής δημιουργίας στο πλευρό του Angelo Badalamenti και άλλων συνεργατών, το 2011 ο David Lynch κυκλοφόρησε το πρώτο του σόλο άλμπουμ, “Crazy Clown Time”. Μαζί με τον σχεδιαστή ήχου Dean Hurley (Inland Empire, Twin Peaks: The Return), ο Lynch δημιούργησε έναν δίσκο που περιέχει τα πάντα: από hazy blues και trip hop μέχρι techno και διαστρεβλωμένα ηχοτοπία. Στο εναρκτήριο “Pinky’s Dream”, μάλιστα, συμμετέχει η Karen O, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του άλμπουμ είναι καθαρά Lynch-ικό, με τον ίδιο να ερμηνεύει τα κομμάτια σε ένα ανατριχιαστικό falsetto. Και φυσικά, τίποτα δεν γίνεται πιο αλλόκοτο και πιο βαθιά Lynchian από το επτάλεπτο ομώνυμο κομμάτι “Crazy Clown Time”. Ο στίχος αφηγείται ένα ξέφρενο πάρτι που εξελίσσεται σε αληθινό εφιάλτη, αλλά η μουσική και το βίντεο είναι αυτά που δίνουν σάρκα και οστά σε αυτήν την παρανοϊκή πραγματικότητα. Στο music video, η σουρεαλιστική αισθητική του Lynch ξεδιπλώνεται σε ψηφιακά παραμορφωμένες εικόνες: πρόσωπα που λιώνουν, βλέμματα απλανή, αλλοπρόσαλλες φιγούρες που χορεύουν σε έναν πυρετικό ρυθμό, ενώ γύρω τους το χάος μοιάζει να καταβροχθίζει την ίδια την ύπαρξή τους. Ο Lynch τραγουδάει με την αλλόκοτη φωνή του “It was really fun!”, αλλά αυτός δεν είναι ένας κόσμος διασκέδασης—είναι καθαρό nightmare fuel. Το “Crazy Clown Time” μοιάζει σαν την ουσία του David Lynch σε συμπυκνωμένη μορφή: μια αλλοιωμένη πραγματικότητα όπου το παράλογο και το ανατριχιαστικό ενώνονται σε μια διαρκή, παραμορφωμένη λούπα. Από όλα τα μουσικά βίντεο του Lynch, αυτό είναι το πιο Lynch-ικό από όλα.
Nine Inch Nails – “Came Back Haunted” (2013)
Η σχέση του David Lynch με τους Nine Inch Nails δεν ήταν τυχαία. Ο Trent Reznor είχε ήδη βάλει τη σφραγίδα του στο soundtrack του “Lost Highway” (1997), φορτώνοντάς το με σκοτεινό βιομηχανικό rock, το οποίο συνυπήρχε με τις στοιχειωτικές συνθέσεις των Angelo Badalamenti, David Bowie και Barry Adamson. Δεκαέξι χρόνια αργότερα, το 2013, οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν ξανά όταν ο Lynch σκηνοθέτησε το μουσικό βίντεο για το “Came Back Haunted”, το πρώτο σινγκλ από το άλμπουμ “Hesitation Marks” των Nine Inch Nails. Το αποτέλεσμα; Ένα καθαρό εφιαλτικό παραλήρημα. Το βίντεο γυρίστηκε σε έναν νευρικό, αποσπασματικό ρυθμό, γεμάτο έντονα strobe effects που μοιάζουν να ταλαντεύονται στα όρια της παραίσθησης. Το είδος της αισθητικής που ο Lynch είχε λατρέψει τα τελευταία χρόνια—μια ωμή, σχεδόν επιθετική προσέγγιση του οπτικού τρόμου. Σκηνές που αναβοσβήνουν, φρενήρεις κοψίματα, και παραμορφωμένες σάρκινες μάζες που πάλλονται ακανόνιστα, λες και ξεπήδησαν από ένα βιολογικό εφιάλτη. Ο τίτλος “Came Back Haunted” (Επέστρεψα Στοιχειωμένος) δεν θα μπορούσε να είναι πιο ταιριαστός. Μερικά χρόνια αργότερα, οι Nine Inch Nails εμφανίστηκαν στο θρυλικό επεισόδιο 8 του “Twin Peaks: The Return” (2017), που θεωρείται ένα από τα πιο τρομακτικά, παράξενα και καθαρά Lynch-ικά πράγματα που έχει δημιουργήσει ποτέ ο σκηνοθέτης. Στην πραγματικότητα, τόσο το “Came Back Haunted” όσο και το εφιαλτικό εκείνο επεισόδιο μοιάζουν με είσοδο σε έναν κόσμο όπου η μουσική σε καταπίνει ολόκληρο.
Donovan – “I Am the Shaman” (2021)
Ο David Lynch και ο θρυλικός Donovan συνδέθηκαν από κάτι περισσότερο από τη μουσική: μια κοινή αγάπη για τον υπερβατικό διαλογισμό, μια αναζήτηση που ξεπερνά το απτό και εισέρχεται στο πεδίο του μυστηρίου. Από αυτή τη φιλία γεννήθηκε μια μουσική συνεργασία, όταν ο Lynch προσφέρθηκε να παράγει ένα τραγούδι για τον Donovan, αλλά με έναν ιδιαίτερο όρο: «Να μην το φέρεις ολοκληρωμένο – φέρε κάτι που μόλις γεννιέται, και θα δούμε τι θα συμβεί». Και συνέβη. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Donovan, το “I Am the Shaman” ξεπήδησε αυθόρμητα, οι στίχοι ρέονταν φυσικά, και οι συγχορδίες εμφανίστηκαν σχεδόν μαγικά. Το αποτέλεσμα είναι ένα κομμάτι που ταλαντεύεται μεταξύ του κόσμου του Donovan και της Lynch-ικής υπνωτικής ατμόσφαιρας. Ο Lynch προσέθεσε στη σύνθεση την Modal Chord Guitar του, καθώς και ηχητικά effects που δίνουν την αίσθηση ότι ο ήχος δεν είναι απλώς ακουστικός, αλλά πλάθεται σε άλλη διάσταση. Το music video είναι μια ακόμα υπερβατική εμπειρία: ασπρόμαυρες εικόνες, ένας Donovan βυθισμένος στο σκοτάδι, με τα αστέρια να αναβοσβήνουν γύρω του, σαν να έχει αποκοπεί από τον χρόνο. Η φωνή του μοιάζει να μην ανήκει στο παρόν, αλλά να αιωρείται μέσα σε κάποιο Lynch-ικό σύμπαν όπου το μυστήριο δεν λύνεται ποτέ – απλώς συνεχίζει να ψιθυρίζει από μακριά. Το “Ι Am the Shaman” είναι η απόλυτη ένωση δυο κόσμων: η ονειρική, ψυχεδελική folk του Donovan και η ατμόσφαιρα του Lynch, που μετατρέπει το τραγούδι σε κάτι περισσότερο από μελωδία – σε μια τελετουργία, μια πύλη προς κάτι άγνωστο και υπνωτικά μαγνητικό.
Chrystabell & David Lynch – “The Answers to the Questions” (2025)
Ο David Lynch και η Chrystabell δημιούργησαν μαζί τρία άλμπουμ μέσα σε 25 χρόνια – ένα μουσικό ταξίδι που ξεκίνησε ως συνεργασία και μεταμορφώθηκε σε ένα βαθύ καλλιτεχνικό δέσιμο. Το “Cellophane Memories”, το τρίτο και τελευταίο τους άλμπουμ, έμελλε να είναι το κύκνειο άσμα του Lynch ως δημιουργού, καθώς κυκλοφόρησε λίγο πριν τον θάνατό του, τον Ιανουάριο του 2025. Η Chrystabell, γνωστή και ως η πράκτορας Tammy Preston στο “Twin Peaks: The Return”, δεν ήταν απλώς μια ερμηνεύτρια για τον Lynch – ήταν ένα κομμάτι του σύμπαντός του, μια μούσα που ταίριαζε απόλυτα με τη Lynch-ική αισθητική του αιθέριου, του αλλόκοτου, του στοιχειωμένου. Ανάμεσα στα τραγούδια του άλμπουμ, ξεχωρίζει το “The Answers to the Questions”, ένα ομιχλώδες, ονειρικό κομμάτι, με έναν ειρωνικό τίτλο που αντικατοπτρίζει απόλυτα τον δημιουργό του. Γιατί ο Lynch ποτέ δεν έδινε απαντήσεις – μόνο περισσότερες ερωτήσεις, περισσότερους λαβύρινθους όπου η πραγματικότητα και η φαντασία θολώνουν σε μια αιώνια σύγχυση. Το μουσικό video του κομματιού, σκηνοθετημένο από τον ίδιο, έμελλε να είναι μια Lynch-ική αποχαιρετιστήρια επιστολή. Η αισθητική του είναι η συνήθης: σκιές που πάλλονται, φώτα που τρεμοπαίζουν, εικόνες που μοιάζουν να αναπνέουν μέσα σε μια παράλληλη διάσταση. Όπως πάντα, η μουσική δεν συνοδεύει απλώς την εικόνα – είναι η εικόνα. Το “The Answers to the Questions” είναι η τελευταία ανάσα ενός δημιουργού που έφτιαξε ολόκληρους κόσμους από μυστήριο και μελαγχολία. Κι αν αυτό ήταν το τελευταίο του τραγούδι, τότε το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι απαντήσεις δεν είχαν ποτέ σημασία – μόνο το ταξίδι μέσα στο άγνωστο.
Λίγοι σκηνοθέτες έχουν τόσο ξεχωριστό ύφος ώστε το όνομά τους να γίνεται επίθετο. Ο David Lynch είναι ένας από αυτούς. Όταν κάτι περιγράφεται ως “Lynchian”, ξέρεις ακριβώς τι σημαίνει: ένας ομιχλώδης, ατμοσφαιρικός κόσμος, γεμάτος από σκιές και ανατριχιαστικά φώτα, μια αλλόκοσμη μουσική που ταλαντεύεται μεταξύ παλιού rock ‘n’ roll, country και υπνωτικής ambient αισθητικής.
Η μουσική, αν και δεν ήταν από την αρχή το βασικό του εκφραστικό μέσο, έγινε καθοριστικό στοιχείο του κόσμου του Lynch όταν γνώρισε τον Angelo Badalamenti. Από το “Blue Velvet” κι έπειτα, ο Badalamenti θα έβαζε τη σφραγίδα του στις περισσότερες Lynch-ικές αφηγήσεις, δημιουργώντας ήχους που θόλωναν τα όρια μεταξύ ονείρου και εφιάλτη. Η μουσική και ο ηχητικός σχεδιασμός έγιναν θεμελιώδη κομμάτια όχι μόνο του κινηματογραφικού σύμπαντος του Lynch, αλλά και της ίδιας του της ζωής.
Ο Lynch, σε αντίθεση με σκηνοθέτες όπως ο David Fincher ή ο Michel Gondry, που ξεκίνησαν από τη βιομηχανία των μουσικών βίντεο, σκηνοθέτησε βιντεοκλίπ κυρίως για καλλιτέχνες με τους οποίους είχε στενή προσωπική ή καλλιτεχνική σχέση. Συνεργάστηκε με ηθοποιούς και μουσικούς που είχαν ήδη αφήσει το αποτύπωμά τους στα κινηματογραφικά του έργα, αλλά και με πειραματικούς δημιουργούς που ταίριαζαν στην αισθητική του. Πολλές φορές, τα οπτικά του σύμπαντα ενώνονταν με τον ήχο μέσα από μουσικά βίντεο – άλλοτε live action, άλλοτε animation, άλλοτε κάτι ενδιάμεσο, πάντοτε όμως με τη σφραγίδα του Lynch.
Εδώ είναι 10 βιντεοκλίπ που σκηνοθέτησε ο David Lynch – οπτικά έργα που κινούνται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, γεμάτα παραμορφωμένες σκιές, παράδοξες κινήσεις και το ανατριχιαστικό, ακαθόριστο συναίσθημα ότι κάτι βρίσκεται κρυμμένο στη γωνία του κάδρου…
Chris Isaak – “Wicked Game” (1990)
Υπάρχουν τραγούδια που μοιάζουν με όνειρα – και υπάρχουν όνειρα που μοιάζουν με “Wicked Game”. Αν κάποιος αναρωτιέται τι σημαίνει “Lynchian” στη μουσική, αυτό είναι το αρχέτυπο. Ο Chris Isaak φέρνει την αύρα του Roy Orbison, αλλά μέσα από τον θαμπό ήλιο της Καλιφόρνια και τη ρετρό ψυχή του rock ‘n’ roll. Η φωνή του μοιάζει με ηχώ μέσα σε καπνούς, μια μελωδία που αιωρείται στην άκρη της μνήμης, ανάμεσα στον πόθο και τη μελαγχολία. Το 1989, μέσα από το Heart Shaped World, το τραγούδι πέρασε σχεδόν απαρατήρητο—μέχρι που το άγγιξε ο David Lynch. Μια ορχηστρική εκδοχή του “Wicked Game” ακούστηκε στο “Wild at Heart” (1990), και έτσι ξεκίνησε η μεταμόρφωσή του. Το τραγούδι έγινε κάτι παραπάνω από μελωδία: ένα απόκοσμο συναίσθημα που γλιστρούσε ανάμεσα στις εικόνες, τυλιγμένο στη σουρεαλιστική φωτιά του Lynch. Εκείνος, βυθισμένος στα όνειρά του, σκηνοθέτησε το πρώτο “Wicked Game” music video – ένα ασπρόμαυρο κινηματογραφικό όραμα όπου το φιλμ πάλλεται, το φως αναβοσβήνει και το τραγούδι μοιάζει να ανασαίνει μέσα από τη νύχτα. Αργότερα, το 1991, το τραγούδι ξαναγεννήθηκε μέσα από το φακό του Herb Ritts, με την Helena Christensen να προσδίδει μια αίσθηση καθαρής, αισθησιακής εμμονής. Αυτή η εκδοχή έγινε μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές της δεκαετίας του ’90. Αλλά η πρώτη του εκδοχή, η Lynchian εκδοχή, παραμένει ένα παράθυρο σε έναν κόσμο ονειρικό, έναν τόπο όπου ο χρόνος διαλύεται και το συναίσθημα μένει να αιωρείται—όπως ένα τραγούδι που δεν σταματά ποτέ να παίζει, έστω και αν έχει ήδη τελειώσει.
Thought Gang – “A Real Indication” (1992)
Όλα ξεκίνησαν σχεδόν τυχαία. Ο Angelo Badalamenti βρέθηκε στο σύμπαν του David Lynch όταν προσλήφθηκε ως vocal coach της Isabella Rossellini για το Blue Velvet. Εκεί, η μουσική του έγινε κάτι πολύ περισσότερο από συνοδεία—έγινε η ψυχή του Lynch-ικού κόσμου. Το ταξίδι τους συνεχίστηκε σε κάθε επόμενη ταινία, με τον ήχο να μετατρέπεται σε ένα στοιχείο τόσο σημαντικό όσο η εικόνα. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, οι δυο τους δεν έμειναν μόνο στο κινηματογραφικό σκόρ. Ξεκίνησαν να γράφουν τραγούδια, αρχίζοντας με το “Mysteries of Love”, που ερμήνευσε η Julee Cruise για το “Blue Velvet”. Από εκεί προέκυψαν δύο άλμπουμ με την Cruise, αλλά η πειραματική τους περιέργεια δεν σταμάτησε εκεί. Στις αρχές των ‘90s, ο Lynch και ο Badalamenti δημιούργησαν τους Thought Gang, ένα μουσικό πρότζεκτ που ακροβατούσε μεταξύ avant-garde jazz, σκοτεινής ποίησης και αλλόκοτου, άναρχου ήχου. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια τους, το “A Real Indication”, συνοδεύτηκε από ένα short film, όπου ο Badalamenti αυτοσχεδιάζει σε ένα σουρεαλιστικό τζαζ-ποίημα. Ο ήχος, λιτός και ακατέργαστος, μοιάζει με παράθυρο σε μια παράλληλη πραγματικότητα, όπου οι νότες στροβιλίζονται γύρω από λέξεις που δεν λέγονται αλλά αισθάνονται. Το άλμπουμ των Thought Gang έμεινε στα συρτάρια για δεκαετίες, σαν μια χαμένη ηχητική εξίσωση που δεν είχε βρει ακόμα τη λύση της. Το 2018, το υλικό τους κυκλοφόρησε επίσημα, και μαζί με αυτό, το low-fi βίντεο του “A Real Indication” βρήκε τον δρόμο του προς τον κόσμο. Όχι όμως ως κάτι νοσταλγικό, αλλά ως κάτι που μοιάζει πάντα λίγο πιο μπροστά από την εποχή του—ένα μουσικό μήνυμα από μια διάσταση που μόνο ο Lynch και ο Badalamenti γνώριζαν πώς να αποκρυπτογραφήσουν.
BlueBob – “Thank You Judge” (2001)
Ανάμεσα στις πολλές δημιουργικές του αναζητήσεις, ο David Lynch βρήκε διέξοδο και στη μουσική, πειραματιζόμενος με ήχους που αντανακλούσαν το κινηματογραφικό του σύμπαν. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα μουσικά του πρότζεκτ ήταν οι BlueBob, μια συνεργασία με τον ηχολήπτη John Neff, που τους οδήγησε σε έναν ήχο που ο Lynch περιέγραψε ως industrial blues – μια παράξενη σύνθεση από τραχιές κιθάρες, μηχανικούς ρυθμούς και απόκοσμα φωνητικά. Ο Neff ανέλαβε τα περισσότερα μουσικά μέρη και το τραγούδι, ενώ ο Lynch πρόσφερε στίχους – κάποιους από αυτούς κουβαλούσε στο μυαλό του για δεκαετίες – και έπαιξε μπάσο. Το project ξεκίνησε το 1998, περίπου την εποχή που ο Lynch εργαζόταν στο “Mulholland Drive”, μια τηλεοπτική πιλοτική παραγωγή που μετατράπηκε τελικά σε μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες του. Το άλμπουμ των BlueBob κυκλοφόρησε το 2001, την ίδια χρονιά με την ταινία, και το κομμάτι “Thank You Judge” απέκτησε ένα Lynch-ικό μουσικό βίντεο. Το κλιπ είναι τόσο αλλόκοτο όσο θα περίμενε κανείς: ο John Neff τραγουδάει για το διαζύγιό του μπροστά από βαθείς κόκκινους βελούδινους κουρτίνες – ένα οπτικό μοτίβο γνώριμο από το σύμπαν του Twin Peaks. Παράλληλα, η Naomi Watts πρωταγωνιστεί ως η γυναίκα που μοιάζει υπερβολικά χαρούμενη που δεν είναι πια παντρεμένη μαζί του. Όπως και η ίδια η μουσική των BlueBob, το “Thank You Judge” είναι μια σουρεαλιστική εμπειρία: ένα blues τραγούδι που μοιάζει σαν να βγήκε από ένα μπαρ σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, όπου οι νομικές διαδικασίες λύνονται με ρυθμούς βαριών, αργόσυρτων riffs και μια βαριά ατμόσφαιρα που μοιάζει με ξεχασμένο όνειρο μέσα σε μια παλιά κασέτα VHS.
Moby – “Shot in the Back of the Head” (2009)
Μια ομιλία του David Lynch για τη δημιουργικότητα ενέπνευσε τον Moby να κάνει το άλμπουμ του “Wait For Me” το 2009, το οποίο, όπως είπε, ηχογραφήθηκε «χωρίς να ανησυχεί πραγματικά για το πώς θα μπορούσε να γίνει δεκτό από την αγορά». Ο Lynch ήταν στη συνέχεια αρκετά ευγενικός ώστε να σκηνοθετήσει το βίντεο για το πρώτο single “Shot in the Back of the Head”. Η ασπρόμαυρη, χειροποίητη μικρού μήκους ταινία διαθέτει πολλά χαρακτηριστικά του Lynch: φωτιά, σοκαριστική βία, αγάπη και ασώματα κεφάλια.
Ariana Delawari – Lion Of Panjshir (2009)
Στη δεκαετία του 2000, ο David Lynch δεν ήταν απλώς ένας σκηνοθέτης και μουσικός, αλλά και ιδιοκτήτης δισκογραφικής εταιρείας. Η Absurda, όπως την ονόμασε, χρησίμευσε κυρίως ως πλατφόρμα για τις δικές του μουσικές δημιουργίες, αλλά υπήρχε ένα άλμπουμ που ξεχώρισε: το “Lion Of Panjshir”, το ντεμπούτο της Αφγανο-Αμερικανίδας τραγουδοποιού Ariana Delawari. Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε στο Αφγανιστάν, φέρνοντας ήχους και παραδόσεις μιας χώρας σε διαρκή αναταραχή, αλλά ολοκληρώθηκε υπό την καθοδήγηση του Lynch. Εκείνος ανέλαβε το mixing του άλμπουμ και παρήγαγε το τραγούδι “Suspend Me”, προσδίδοντάς του μια απόκοσμη Lynch-ική ατμόσφαιρα, σαν να βγήκε από κάποιο φιλμικού τύπου όνειρο. Ο Lynch δεν περιορίστηκε μόνο στη μουσική παραγωγή—έφτιαξε και ένα προωθητικό βίντεο για το “Lion Of Panjshir”, το οποίο περιλάμβανε πέντε τραγούδια από το άλμπουμ. Οπτικά, είναι ένας υπνωτικός στρόβιλος εικόνων: θολές, κυματιστές λήψεις, stop-motion αισθητική που μοιάζει να πάλλεται μεταξύ μνήμης και ψευδαίσθησης. Και φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει το γνώριμο κόκκινο βελούδο – η Delawari στέκεται μπροστά από μια από τις χαρακτηριστικές κουρτίνες του Lynch, σαν μια φιγούρα που έχει χαθεί σε κάποιον εναλλακτικό κινηματογραφικό χωροχρόνο. Το “Lion Of Panjshir” είναι μια γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, παραδοσιακών αφγανικών ήχων και της Lynch-ικής υπερβατικής αισθητικής. Ένα μουσικό έργο που, στα χέρια του Lynch, μετατρέπεται σε κάτι περισσότερο από ένα άλμπουμ – μια εμπειρία που στροβιλίζεται ανάμεσα στη μουσική και το όνειρο.
Interpol – “I Touch a Red Button” / “Lights” (2011)
Το 2011, οι Interpol ανέβηκαν στη σκηνή του Coachella, αλλά δεν ήταν μόνοι τους. Η εμφάνισή τους συνοδεύτηκε από ένα μικρού μήκους animation του David Lynch, με τίτλο “Ι Touch a Red Button”, το οποίο αργότερα κυκλοφόρησε ως το επίσημο μουσικό βίντεο για το “Lights”. Αυτό το αλλόκοτο animation είναι μια Lynch-ική διαδρομή μέσα στην ανατριχιαστική εμμονή. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα κλόουν-τέρας, μια παραμορφωμένη, στοιχειωμένη φιγούρα που φαίνεται να έχει εμμονή με ένα μεγάλο κόκκινο κουμπί. Θέλει να το πατήσει, να το διαλύσει, να χαθεί μέσα του – σαν μια αρχετυπική εικόνα παράνοιας και ανεξέλεγκτης επιθυμίας. Το στυλ του βίντεο μοιάζει σαν να έχει ζουμάρει υπερβολικά ο Lynch στην τηλεόρασή του, φέρνοντάς μας άβολα κοντά σε έναν κόσμο που είναι καλύτερα να παραμένει θολός και μακρινός. Αυτή η αίσθηση ασφυκτικής εγγύτητας είναι ακριβώς η ζώνη άβολης άνεσης του Lynch. Το “I Touch a Red Button” είναι καλή μια βουτιά σε έναν κόσμο όπου το ανεξήγητο γίνεται εμμονή και το γνωστό μεταμορφώνεται σε εφιάλτη.
David Lynch – “Crazy Clown Time” (2011)
Μετά από χρόνια μουσικής δημιουργίας στο πλευρό του Angelo Badalamenti και άλλων συνεργατών, το 2011 ο David Lynch κυκλοφόρησε το πρώτο του σόλο άλμπουμ, “Crazy Clown Time”. Μαζί με τον σχεδιαστή ήχου Dean Hurley (Inland Empire, Twin Peaks: The Return), ο Lynch δημιούργησε έναν δίσκο που περιέχει τα πάντα: από hazy blues και trip hop μέχρι techno και διαστρεβλωμένα ηχοτοπία. Στο εναρκτήριο “Pinky’s Dream”, μάλιστα, συμμετέχει η Karen O, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του άλμπουμ είναι καθαρά Lynch-ικό, με τον ίδιο να ερμηνεύει τα κομμάτια σε ένα ανατριχιαστικό falsetto. Και φυσικά, τίποτα δεν γίνεται πιο αλλόκοτο και πιο βαθιά Lynchian από το επτάλεπτο ομώνυμο κομμάτι “Crazy Clown Time”. Ο στίχος αφηγείται ένα ξέφρενο πάρτι που εξελίσσεται σε αληθινό εφιάλτη, αλλά η μουσική και το βίντεο είναι αυτά που δίνουν σάρκα και οστά σε αυτήν την παρανοϊκή πραγματικότητα. Στο music video, η σουρεαλιστική αισθητική του Lynch ξεδιπλώνεται σε ψηφιακά παραμορφωμένες εικόνες: πρόσωπα που λιώνουν, βλέμματα απλανή, αλλοπρόσαλλες φιγούρες που χορεύουν σε έναν πυρετικό ρυθμό, ενώ γύρω τους το χάος μοιάζει να καταβροχθίζει την ίδια την ύπαρξή τους. Ο Lynch τραγουδάει με την αλλόκοτη φωνή του “It was really fun!”, αλλά αυτός δεν είναι ένας κόσμος διασκέδασης—είναι καθαρό nightmare fuel. Το “Crazy Clown Time” μοιάζει σαν την ουσία του David Lynch σε συμπυκνωμένη μορφή: μια αλλοιωμένη πραγματικότητα όπου το παράλογο και το ανατριχιαστικό ενώνονται σε μια διαρκή, παραμορφωμένη λούπα. Από όλα τα μουσικά βίντεο του Lynch, αυτό είναι το πιο Lynch-ικό από όλα.
Nine Inch Nails – “Came Back Haunted” (2013)
Η σχέση του David Lynch με τους Nine Inch Nails δεν ήταν τυχαία. Ο Trent Reznor είχε ήδη βάλει τη σφραγίδα του στο soundtrack του “Lost Highway” (1997), φορτώνοντάς το με σκοτεινό βιομηχανικό rock, το οποίο συνυπήρχε με τις στοιχειωτικές συνθέσεις των Angelo Badalamenti, David Bowie και Barry Adamson. Δεκαέξι χρόνια αργότερα, το 2013, οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν ξανά όταν ο Lynch σκηνοθέτησε το μουσικό βίντεο για το “Came Back Haunted”, το πρώτο σινγκλ από το άλμπουμ “Hesitation Marks” των Nine Inch Nails. Το αποτέλεσμα; Ένα καθαρό εφιαλτικό παραλήρημα. Το βίντεο γυρίστηκε σε έναν νευρικό, αποσπασματικό ρυθμό, γεμάτο έντονα strobe effects που μοιάζουν να ταλαντεύονται στα όρια της παραίσθησης. Το είδος της αισθητικής που ο Lynch είχε λατρέψει τα τελευταία χρόνια—μια ωμή, σχεδόν επιθετική προσέγγιση του οπτικού τρόμου. Σκηνές που αναβοσβήνουν, φρενήρεις κοψίματα, και παραμορφωμένες σάρκινες μάζες που πάλλονται ακανόνιστα, λες και ξεπήδησαν από ένα βιολογικό εφιάλτη. Ο τίτλος “Came Back Haunted” (Επέστρεψα Στοιχειωμένος) δεν θα μπορούσε να είναι πιο ταιριαστός. Μερικά χρόνια αργότερα, οι Nine Inch Nails εμφανίστηκαν στο θρυλικό επεισόδιο 8 του “Twin Peaks: The Return” (2017), που θεωρείται ένα από τα πιο τρομακτικά, παράξενα και καθαρά Lynch-ικά πράγματα που έχει δημιουργήσει ποτέ ο σκηνοθέτης. Στην πραγματικότητα, τόσο το “Came Back Haunted” όσο και το εφιαλτικό εκείνο επεισόδιο μοιάζουν με είσοδο σε έναν κόσμο όπου η μουσική σε καταπίνει ολόκληρο.
Donovan – “I Am the Shaman” (2021)
Ο David Lynch και ο θρυλικός Donovan συνδέθηκαν από κάτι περισσότερο από τη μουσική: μια κοινή αγάπη για τον υπερβατικό διαλογισμό, μια αναζήτηση που ξεπερνά το απτό και εισέρχεται στο πεδίο του μυστηρίου. Από αυτή τη φιλία γεννήθηκε μια μουσική συνεργασία, όταν ο Lynch προσφέρθηκε να παράγει ένα τραγούδι για τον Donovan, αλλά με έναν ιδιαίτερο όρο: «Να μην το φέρεις ολοκληρωμένο – φέρε κάτι που μόλις γεννιέται, και θα δούμε τι θα συμβεί». Και συνέβη. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Donovan, το “I Am the Shaman” ξεπήδησε αυθόρμητα, οι στίχοι ρέονταν φυσικά, και οι συγχορδίες εμφανίστηκαν σχεδόν μαγικά. Το αποτέλεσμα είναι ένα κομμάτι που ταλαντεύεται μεταξύ του κόσμου του Donovan και της Lynch-ικής υπνωτικής ατμόσφαιρας. Ο Lynch προσέθεσε στη σύνθεση την Modal Chord Guitar του, καθώς και ηχητικά effects που δίνουν την αίσθηση ότι ο ήχος δεν είναι απλώς ακουστικός, αλλά πλάθεται σε άλλη διάσταση. Το music video είναι μια ακόμα υπερβατική εμπειρία: ασπρόμαυρες εικόνες, ένας Donovan βυθισμένος στο σκοτάδι, με τα αστέρια να αναβοσβήνουν γύρω του, σαν να έχει αποκοπεί από τον χρόνο. Η φωνή του μοιάζει να μην ανήκει στο παρόν, αλλά να αιωρείται μέσα σε κάποιο Lynch-ικό σύμπαν όπου το μυστήριο δεν λύνεται ποτέ – απλώς συνεχίζει να ψιθυρίζει από μακριά. Το “Ι Am the Shaman” είναι η απόλυτη ένωση δυο κόσμων: η ονειρική, ψυχεδελική folk του Donovan και η ατμόσφαιρα του Lynch, που μετατρέπει το τραγούδι σε κάτι περισσότερο από μελωδία – σε μια τελετουργία, μια πύλη προς κάτι άγνωστο και υπνωτικά μαγνητικό.
Chrystabell & David Lynch – “The Answers to the Questions” (2025)
Ο David Lynch και η Chrystabell δημιούργησαν μαζί τρία άλμπουμ μέσα σε 25 χρόνια – ένα μουσικό ταξίδι που ξεκίνησε ως συνεργασία και μεταμορφώθηκε σε ένα βαθύ καλλιτεχνικό δέσιμο. Το “Cellophane Memories”, το τρίτο και τελευταίο τους άλμπουμ, έμελλε να είναι το κύκνειο άσμα του Lynch ως δημιουργού, καθώς κυκλοφόρησε λίγο πριν τον θάνατό του, τον Ιανουάριο του 2025. Η Chrystabell, γνωστή και ως η πράκτορας Tammy Preston στο “Twin Peaks: The Return”, δεν ήταν απλώς μια ερμηνεύτρια για τον Lynch – ήταν ένα κομμάτι του σύμπαντός του, μια μούσα που ταίριαζε απόλυτα με τη Lynch-ική αισθητική του αιθέριου, του αλλόκοτου, του στοιχειωμένου. Ανάμεσα στα τραγούδια του άλμπουμ, ξεχωρίζει το “The Answers to the Questions”, ένα ομιχλώδες, ονειρικό κομμάτι, με έναν ειρωνικό τίτλο που αντικατοπτρίζει απόλυτα τον δημιουργό του. Γιατί ο Lynch ποτέ δεν έδινε απαντήσεις – μόνο περισσότερες ερωτήσεις, περισσότερους λαβύρινθους όπου η πραγματικότητα και η φαντασία θολώνουν σε μια αιώνια σύγχυση. Το μουσικό video του κομματιού, σκηνοθετημένο από τον ίδιο, έμελλε να είναι μια Lynch-ική αποχαιρετιστήρια επιστολή. Η αισθητική του είναι η συνήθης: σκιές που πάλλονται, φώτα που τρεμοπαίζουν, εικόνες που μοιάζουν να αναπνέουν μέσα σε μια παράλληλη διάσταση. Όπως πάντα, η μουσική δεν συνοδεύει απλώς την εικόνα – είναι η εικόνα. Το “The Answers to the Questions” είναι η τελευταία ανάσα ενός δημιουργού που έφτιαξε ολόκληρους κόσμους από μυστήριο και μελαγχολία. Κι αν αυτό ήταν το τελευταίο του τραγούδι, τότε το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι απαντήσεις δεν είχαν ποτέ σημασία – μόνο το ταξίδι μέσα στο άγνωστο.
