Οι αναφορές χρόνου οθόνης — οι εβδομαδιαίες ανασκοπήσεις του χρόνου που περνάμε σε διάφορες εφαρμογές, τις οποίες η Apple και η Google στέλνουν στους χρήστες τους — αποτελούν βασικό στοιχείο της «ψηφιακής ευεξίας», μιας έννοιας που υπάρχει εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Για κάποιους η ψηφιακή ευεξία σημαίνει απλώς να χρησιμοποιούν λιγότερο το τηλέφωνό τους, ενώ για άλλους σημαίνει να μειώσουν τους περισπασμούς, όπως τις ανεπιθύμητες ειδοποιήσεις. 

Μετά από τη δημόσια κατακραυγή σχετικά με το πως τα smartphones επιδείνωναν τα προβλήματα ψυχικής υγείας των νέων, η Apple και η Google παρείχαν στους χρήστες επιπλέον εργαλεία για την παρακολούθηση και τον περιορισμό της χρήσης των συσκευών τους. Το 2018 η Apple ανακοίνωσε τη λειτουργία Χρόνος Οθόνης (Screen Time), ενώ η Google λάνσαρε τις δυνατότητες Ψηφιακής Ευεξίας (Digital Wellbeing) για Android. 

Αυτές οι ρυθμίσεις ήταν ουσιαστικά εκδόσεις για ενήλικες των ήδη υπαρχόντων λειτουργιών που επέτρεπαν στους γονείς να περιορίζουν τη χρήση των συσκευών των παιδιών τους, συμπεριλαμβανομένου του ορισμού χρονικών ορίων για συγκεκριμένες εφαρμογές. Με άλλα λόγια πλέον μπορούσες να γίνεις ο «γονιός» του εαυτού σου όσον αφορά την ψηφιακή ευεξία. 

Έχουν περάσει επτά χρόνια και αρκετοί αναρωτιούνται τι σημαίνει να είσαι πραγματικά «ψηφιακά υγιής». Παρ’ ότι υπάρχουν βελτιώσεις και συνεχώς προστίθενται διάφορες ρυθμίσεις προσβασιμότητας στις κινητές συσκευές, όπως και εφαρμογές τρίτων που προσπαθούν να μας αποτρέψουν από “κακές συνήθειες”, εξακολουθούμε να ασχολούμαστε και να κοιτάζουμε το τηλέφωνό μας περισσότερο από όσο θα θέλαμε.  

Η αποστολή των εργαλείων ψηφιακής ευεξίας από την Apple και την Google πάντα έμοιαζε … μπερδεμένη. Είναι αντιφατικό από τη φύση του οι τεχνολογικές εταιρείες να λανσάρουν λειτουργίες που υποτίθεται ότι σε βοηθούν να χρησιμοποιείς λιγότερο τα προϊόντα τους. Στην πραγματικότητα η Apple και η Google δεν θέλουν να αφήσεις το τηλέφωνό σου. Θέλουν απλώς να τους συμπαθείς. Περίπου πριν από μια δεκαετία ανησυχίες σχετικά με το ότι τα smartphones βλάπτουν τον εγκέφαλό μας – και κυρίως των παιδιών – συγκλόνισε τη βιομηχανία της τεχνολογίας. Σε ένα άρθρο του The Atlantic το 2017 η ψυχολόγος Jean Twenge αναρωτήθηκε αν τα smartphones «κατέστρεψαν μια γενιά». Την επόμενη χρονιά δύο εξέχοντες επενδυτές της Wall Street ζήτησαν από την Apple να μελετήσει τον αντίκτυπο των προϊόντων της στην υγεία μας. Η απάντηση της Apple ήταν το Screen Time. Την ίδια περίοδο η Google παρουσίασε τα εργαλεία Digital Wellbeing. Πολλές εφαρμογές κοινωνικών μέσων, όπως το Instagram, το TikTok και το YouTube έχουν πλέον ενσωματώσει παρόμοια χαρακτηριστικά, συνήθως με τη μορφή γονικών ελέγχων. 

Οι αναφορές του Screen Time της Apple σου δείχνουν μερικά βασικά στατιστικά: συνολικό χρόνο οθόνης, χρόνο που πέρασες σε κάθε εφαρμογή, πόσες φορές πήρες το τηλέφωνό σου και τον συνολικό αριθμό ειδοποιήσεων. Μπορείς επίσης να ορίσεις χρονικά όρια για εφαρμογές καθώς και περιόδους “downtime”, όπου μόνο συγκεκριμένες εφαρμογές είναι διαθέσιμες. Τα εργαλεία Digital Wellbeing της Google είναι σχεδόν πανομοιότυπα. Όλα αυτά είναι κρυμμένα μέσα στις ρυθμίσεις της συσκευής σου και στις Apple συσκευές, τα δεδομένα διαγράφονται μετά από επτά ημέρες. 

Αυτές οι πληροφορίες μπορεί να είναι ενδιαφέρουσες αν σου αρέσει να αναλύεις στατιστικά για να εντοπίσεις μοτίβα. Είναι κάτι σαν fitness tracking για την προσοχή σου. Αλλά σε αντίθεση με τις εφαρμογές Health και Fitness της Apple, που – αν έχεις Apple Watch – σε παρακινούν ενεργά να σηκωθείς ή σε ειδοποιούν για δυνατούς θορύβους, το Screen Time απλά καταγράφει τα δεδομένα και τα στέλνει μία φορά την εβδομάδα ως ειδοποίηση. Παρόλο που η συζήτηση γύρω από τον χρόνο οθόνης κυριαρχεί εδώ και μια δεκαετία, το να γνωρίζεις απλά πόσο χρόνο έχεις περάσει κοιτάζοντας μια οθόνη δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμο. Και ειδικά για τα social media, ο χρόνος οθόνης είναι κακός δείκτης σύμφωνα με την Amira Skeggs, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. 

«Όταν λες χρόνος οθόνης, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάποιος μιλάει με τη μητέρα του στο WhatsApp και έχει μια όμορφη, ουσιαστική συζήτηση ή μπορεί να είναι ένας 14χρονος που βλέπει περιεχόμενο αυτοτραυματισμού στο TikTok», εξηγεί η Skeggs. «Και τα δύο καταγράφονται ως χρόνος οθόνης, αλλά προφανώς η σχέση τους με την ευεξία είναι τελείως διαφορετική». 

Το γεγονός ότι αυτές οι αναφορές σου δίνουν αριθμούς αλλά ελάχιστη πρακτική καθοδήγηση έχει ήδη συζητηθεί εκτενώς. Οι New York Times είχαν γράψει ήδη από το 2019 ότι «Ο χρόνος οθόνης είναι ξεπερασμένος.» Το The Atlantic χαρακτήρισε τα Screen Time reports ως «Το χειρότερο χαρακτηριστικό που έχει φτιάξει ποτέ η Apple» το 2023. Αυτές οι απόψεις είναι κάπως υπερβολικές, αλλά αναρωτιέμαι αν η Apple και η Google θα μπορούσαν να κάνουν κάτι περισσότερο. 

Το λογισμικό της Apple και της Google τρέχει σε πάνω από το 98% των κινητών συσκευών παγκοσμίως. Αν πραγματικά ήθελαν θα μπορούσαν να κάνουν πολύ περισσότερα για να ενσωματώσουν λειτουργίες ψηφιακής ευεξίας στα λειτουργικά τους συστήματα. Μια απλή υπενθύμιση εδώ και εκεί — όπως ένα μήνυμα που σε προτρέπει να κάνεις ένα διάλειμμα — θα μπορούσε να βοηθήσει δισεκατομμύρια ανθρώπους να σταματήσουν το αδιάκοπο σκρολάρισμα. 

Η Apple και η Google έχουν ανανεώσει αυτές τις λειτουργίες, αλλά αυτές οι αναβαθμίσεις επικεντρώθηκαν κυρίως στους γονικούς ελέγχους. Μετά την αυστηροποίηση των ελέγχων τρίτων εφαρμογών γονικής μέριμνας, η Apple εισήγαγε το API Screen Time το 2021, το οποίο επέτρεψε στους προγραμματιστές να δημιουργούν εφαρμογές χρησιμοποιώντας δεδομένα του Screen Time χωρίς να παραβιάζουν την ιδιωτικότητα των χρηστών. Από την πλευρά της η Google παρουσίασε μια ειδοποίηση με την ονομασία Heads Up που σε ενημερώνει όταν περπατάς και χρησιμοποιείς το τηλέφωνο. Και πέρυσι η Google κυκλοφόρησε ήσυχα μια λειτουργία με την ονομασία Screen Time Reminders, που σου υπενθυμίζει περιστασιακά αν χρησιμοποιείς μία εφαρμογή για πολύ ώρα. 

Όταν συγκρίνεις αυτές τις μικρές βελτιώσεις με τις εφαρμογές τρίτων για ψηφιακή ευημερία αρχίζεις να καταλαβαίνεις πόσο περισσότερα θα μπορούσαν να κάνουν η Apple και η Google. Αρκετοί χρήστες δοκιμάζουν τρεις δημοφιλείς εφαρμογές — Forest, One Sec, Freedom — και αν και το να κοιτάζουυν το τηλέφωνό μου αντανακλαστικά δεν “θεραπεύτηκε” εντελώς, έχουν δει βελτίωση σχετικά με το πώς “ξοδεύουν” την προσοχή τους μπροστά από τις οθόνες. 

Η Forest είναι για τους περισσότερους η αγαπημένη εφαρμογή μέχρι στιγμής. Δανεισμένη από την τεχνική διαχείρισης χρόνου Pomodoro σου επιτρέπει να «φυτεύεις» ένα ψηφιακό δέντρο και για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα πρέπει να επιλέξεις την εφαρμογή ή το δέντρο. Η Forest σε ανταμείβει με νομίσματα για κάθε “συνεδρία”, τα οποία μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να ξεκλειδώσεις νέα είδη δέντρων για να φυτέψεις. Κοστίζει 4 δολάρια για να την κατεβάσεις και να την έχεις και είναι παράξενα ελκυστική για χρήση. 

Η One Sec που έχει μια πιο περίπλοκη διαδικασία ρύθμισης προσθέτει ουσιαστικά μια καθυστέρηση χρόνου όταν προσπαθείς να ανοίξεις συγκεκριμένες εφαρμογές. Σου επιτρέπει να δημιουργήσεις προσαρμοσμένες παρεμβάσεις για κάθε εφαρμογή, περιλαμβάνοντας απλές εργασίες που πρέπει να ολοκληρώσεις πριν ανοίξεις την εφαρμογή και ενεργοποιώντας την μπροστινή κάμερα πριν συνεχίσεις το ατέρμονο σκρολάρισμα. Η δωρεάν έκδοση σου επιτρέπει να το κάνεις αυτό με μία εφαρμογή, ενώ η Pro έκδοση για 20 δολάρια το χρόνο σου δίνει απεριόριστες εφαρμογές καθώς και μερικές άλλες λειτουργίες. 

Η Freedom είναι ακόμη πιο ολοκληρωμένη και σου επιτρέπει να ελέγχεις ποια εφαρμογές και ιστότοποι θα μπλοκαριστούν σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Επειδή αξιοποιεί το Screen Time API της Apple, το οποίο της επιτρέπει να επικοινωνεί με το λειτουργικό σύστημα του τηλεφώνου σου, το Freedom μπορεί να αλλάξει εντελώς τον τρόπο λειτουργίας του τηλεφώνου σου όταν είναι ενεργό, σκουραίνοντας τα εικονίδια των μπλοκαρισμένων εφαρμογών και αποτρέποντας τη φόρτωση ιστότοπων. Κοστίζει 40 δολάρια το χρόνο. 

Αυτό που πραγματικά λειτουργεί και κάνεις τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν λιγότερο το τηλέφωνό τους είναι το να το κάνουν λιγότερο ενδιαφέρον. Ο πιο εύκολος τρόπος να το κάνεις αυτό είναι να το θέσεις σε ασπρόμαυρο χρώμα. Είναι βαρετό να σκρολάρεις στο Instagram όταν όλα είναι μαυρόασπρα. Μπορείς επίσης να δοκιμάσεις τις Λειτουργίες Εστίασης της Apple που σου επιτρέπουν να δημιουργήσεις προρυθμίσεις για να μειώσεις τις περισπασμούς — η Google’s Digital Wellbeing έχει παρόμοιες δυνατότητες — ή απλά να απενεργοποιήσεις τις ειδοποιήσεις εντελώς. 

Το μυστικό για να σκρολάρεις λιγότερο είναι απλό: Κάνε την αρχική σου οθόνη βαρετή. Χρησιμοποίησε το κόλπο της ασπρόμαυρης οθόνης ή χρησιμοποίησε την επιλογή «Tinted» στις ρυθμίσεις του iPhone ή χρησιμοποίησε τις ρυθμίσεις του Android για να κάνεις τα εικονίδια των εφαρμογών μονοχρωματικά. Ενώ είσαι εκεί, διάγραψε όσα περισσότερα εικονίδια εφαρμογών μπορείς. Μπορείς να κρατήσεις αυτά που χρησιμοποιείς πραγματικά στο τηλέφωνό σου και να χρησιμοποιήσεις τη δυνατότητα αναζήτησης για να βρεις τα υπόλοιπα. Μπορείς επίσης να χρησιμοποιήσεις widgets για βασικές πληροφορίες, όπως το ημερολόγιο και τον καιρό, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να ανοίγεις την εφαρμογή. Οι περισσότεροι από εμάς δεν παρατηρούμε πόσο πολύ κοιτάζουμε τις οθόνες χωρίς σκοπό. Όταν όλο αυτό γίνει μη ελκυστικό για το μάτι και αντανακλαστικά για τον εγκέφαλο, τότε η λύση θα είναι μία ευκολότερη υπόθεση. 

*Με στοιχεία από το Vox.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.