«Οι άνθρωποι γυρίζουν το κινητό τους ανάποδα, το κρύβουν κάτω από ένα σημειωματάριο, μερικές φορές βλέπει κανείς τη λίγο μοιρολατρική κίνηση του να το πετούν πίσω από την πλάτη τους», λέει ο Maxi Heitmayer από το London School of Economics and Political Science στο Λονδίνο. Έχει μελετήσει στο παρελθόν τη χρήση των κινητών και διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τις συσκευές τους περίπου κάθε 5 λεπτά. Σε διαφορετική νιώθουν ένα κενό, μία νευρικότητα, ένα αίσθημα ότι χάνουν τις εξελίξεις.  

Για να διαπιστώσουν αν αυτή η απόσπαση προσοχής μπορεί να αποφευχθεί, ο Heitmayer και οι συνεργάτες του κατέγραψαν 22 φοιτητές πανεπιστημίου και υπαλλήλους γραφείου, ηλικίας από 22 έως 31 ετών ενώ δούλευαν κανονικά στους φορητούς υπολογιστές τους σε ένα ιδιωτικό δωμάτιο. Την πρώτη ημέρα οι συμμετέχοντες κρατούσαν το κινητό τους σε απόσταση άμεσης πρόσβασης. Τη δεύτερη ημέρα το τοποθέτησαν σε ένα δεύτερο γραφείο 1,5 μέτρο μακριά, γεγονός που σήμαινε ότι έπρεπε να σηκωθούν για να το ελέγξουν. Τι νομίζετε ότι συνέβη; 

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι εθελοντές πέρασαν κατά μέσο όρο 23 λεπτά κάνοντας ψυχαγωγικές δραστηριότητες στο κινητό τους την πρώτη ημέρα, ενώ τη δεύτερη ημέρα όταν η συσκευή ήταν πιο μακριά ξόδεψαν 16 λεπτά. Όμως δεν εργάστηκαν περισσότερο τη δεύτερη ημέρα – απλώς αφιέρωσαν περισσότερο χρόνο σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες στον φορητό υπολογιστή τους κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το κινητό λιγότερο, αλλά αυτή η συνήθεια του παρατεταμένου σκρολαρίσματος στα social media απλώς μεταφέρεται στον υπολογιστή», λέει ο Heitmayer. Ουσιαστικά η εξάρτηση δεν είναι από τη συσκευή, αλλά από την ανανέωση του περιεχομένου. Είτε από κινητό τηλέφωνο, είτε από υπολογιστή, είτε από τάμπλετ ο χρήστης θα αναζητήσει την επιθυμητή για αυτόν πλατφόρμα. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα όλων που τείνουν να σημαδέψουν μία ολόκληρη γενιά είναι το Instagram και το TikTok. 

«Αυτό δείχνει ότι η απόσπαση της προσοχής δεν προέρχεται από τη συσκευή καθαυτή, αλλά από την υποκείμενη δραστηριότητα, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο τζόγος ή οτιδήποτε άλλο κάνουν οι άνθρωποι στο διαδίκτυο» λέει η Daantje Derks από το Πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ στην Ολλανδία. Σε πολλές εταιρίες ακριβώς για αυτόν τον λόγο υπάρχει αποκλεισμός εισόδου των εργαζομένων κατά το οχτάωρο εργασίας σε αυτές τις εφαρμογές που εύκολα αποσπούν την προσοχή του εργαζομένου από τους επαγγελματικούς υπολογιστές. Φαίνεται όμως να μην υπάρχει άλλη εναλλακτική όταν μιλάμε για νέους που ο ελεύθερός τους χρόνος έχει κατακλυσθεί από την εναλλαγή κινούμενης εικόνας και βίντεο. 

Για μία ακόμα φορά αξίζει να σημειωθεί πως ρόλο κλειδί παίζει η ανάπτυξη κριτικής σκέψης του κάθε ανθρώπου. Διαβάζοντας κανείς την “εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού” της Σοσάνα Ζούμποφ, μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τι συμβαίνει κάθε φορά που πατάει “accept” στα cookies. Αυτή η εθελούσια διαδικασία μας κάνει ευάλωτους. Τα δεδομένα μας ταξιδεύουν, το προφίλ μας “χτίζεται” και σύντομα οι εταιρίες-κολοσσοί θα μας στοχεύσουν μέχρι να καταφέρουν να μας μετατρέψουν σε καταναλωτές. Μοιάζει απλό, η επιστήμη αυτή όμως ακόμα κι αν γνωρίζουμε τους κινδύνους έχει τον τρόπο να ξεπερνάει τους ενδοιασμούς μας και να κερδίζει τη μάχη. 

Όλα αυτά επιβεβαιώνεται σε ένα μεγάλο βαθμό, ωστόσο επισημαίνεται ότι χρειάζεται μεγαλύτερο εύρος μελετών που να παρακολουθούν τους ανθρώπους στο φυσικό εργασιακό τους περιβάλλον για να επαναληφθούν αυτά τα αρχικά αποτελέσματα. «Πρόκειται για μια πειραματική μελέτη σε εργαστηριακό περιβάλλον – οι άνθρωποι συνήθως έχουν άλλους γύρω τους και η καθημερινότητά τους είναι πολύ πιο δυναμική από αυτή τη ρύθμιση, οπότε αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο που εργάζονται», λέει η Derks. Μένει να φανεί τι θα συμβεί στο μέλλον που ως μέλλον στη εποχή μας ορίζεται ακόμα και το αύριο ή οι επόμενες ώρες. 

*Με πληροφορίες από το New Scientist.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.