Η ιστορία του διαδικτύου είναι μια ιστορία συνεχούς ισορροπίας ανάμεσα στην πρόσβαση και τον έλεγχο, ανάμεσα στην ελευθερία της πληροφορίας και τα συμφέροντα των δημιουργών. Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, οι μηχανές αναζήτησης όπως η Google και η Bing της Microsoft ανιχνεύουν τις ιστοσελίδες, στέλνοντας χρήστες πίσω στις πηγές τους. Αυτός ο “μεγάλος συμβιβασμός” έδινε ζωή στο web: οι ιστοσελίδες επέτρεπαν δωρεάν χρήση του περιεχομένου τους, ενώ οι μηχανές αναζήτησης έφερναν επισκέπτες δημιουργώντας κύκλους κίνησης και εσόδων που στήριζαν τη δημιουργία ποιοτικού περιεχομένου.
Σήμερα όμως η ισορροπία αυτή κλονίζεται. Η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης και των chatbots έχει αλλάξει τα δεδομένα. Τα προϊόντα AI, όπως το ChatGPT, τα AI Overviews της Google ή η λειτουργία AI Mode παρέχουν άμεσες απαντήσεις στους χρήστες συχνά χωρίς να τους στέλνουν στις αρχικές πηγές. Οι μηχανές αυτές εξακολουθούν να βασίζονται σε δεδομένα που αντλούν δωρεάν από ιστοσελίδες, αλλά η διαδρομή της κίνησης στα sites μειώνεται δραστικά, θέτοντας σε κίνδυνο τα έσοδα που χρηματοδοτούν τη δημιουργία περιεχομένου υψηλής ποιότητας.
Μέσα σε αυτό το νέο τοπίο η Internet Engineering Task Force (IETF), σημαντική βιομηχανική ομάδα που καθορίζει πρότυπα όπως το TCP/IP, HTML και robots.txt – εργάζεται για νέες προδιαγραφές που θα ξεκαθαρίζουν τη διάκριση ανάμεσα στις παραδοσιακές μηχανές αναζήτησης και τις γενετικές μηχανές απαντήσεων AI. Στόχος είναι να επιτρέπεται στα websites να μπλοκάρουν AI crawlers, διασφαλίζοντας όμως την πρόσβαση των search engines που στέλνουν χρήστες στις πρωτότυπες πηγές.
Η μάχη αυτή δεν είναι απλώς τεχνική. Είναι οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική. Από τη μία πλευρά οι εκδότες και οι δημιουργοί περιεχομένου απαιτούν να πληρώνονται για την εργασία τους και να ελέγχουν τη χρήση των δεδομένων τους. Από την άλλη οι τεχνολογικοί κολοσσοί επιδιώκουν δωρεάν πρόσβαση για εκπαίδευση, βελτίωση και εκτέλεση μοντέλων AI, καθώς η ποιότητα των δεδομένων καθορίζει την ακρίβεια και τη χρησιμότητα των υπηρεσιών τους. Η γιγαντιαία επένδυση στην επιτυχία της AI καθιστούν κάθε περιορισμό στην πρόσβαση στα δεδομένα ένα σημείο έντασης.
Οι συζητήσεις μέσα στην IETF είναι έντονες. Εμπειρογνώμονες, όπως η Alissa Cooper της Cisco τονίζουν ότι τα AI answer engines δεν είναι φυσική εξέλιξη των μηχανών αναζήτησης, αλλά προϊόν συνειδητών επιλογών των Big Tech. Η χρήση AI για την αναδιαμόρφωση και την παραγωγή απαντήσεων δεν αντικατοπτρίζει την εμπειρία του παραδοσιακού search, όπου η κίνηση οδηγείται πίσω στις πηγές.
Προβληματισμοί εμφανίζονται και από τους εκδότες. Ο Bradley Silver της Advance επισημαίνει την ανάγκη για μηχανισμούς που επιτρέπουν στους δημιουργούς να πουν “ναι” στην ανίχνευση από search bots αλλά “όχι” στη χρήση του περιεχομένου τους από AI που υποκαθιστά την αρχική πηγή. Ο Christopher Flammang της Elsevier προσθέτει ότι σήμερα δεν υπάρχει πρακτικός τρόπος να ξεχωρίσει κανείς τη χρήση AI για αναδιάταξη ή σύνοψη περιεχομένου από τη διανομή του για αναζήτηση και αυτό προκαλεί πραγματική ζημία στους δημιουργούς.
Στο πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης, η IETF προσπάθησε να εισαγάγει μια ξεχωριστή κατηγορία AI Use, αλλά η πίεση των Big Tech οδήγησε σε αφαίρεση της. Η βασική κατηγορία Search παραμένει, επιτρέποντας στις ιστοσελίδες να προστατεύσουν το περιεχόμενό τους και να κατευθύνουν την κυκλοφορία στους αρχικούς πόρους. Όμως οι λεπτομέρειες και οι κανόνες εφαρμογής συνεχίζουν να προκαλούν έντονη συζήτηση.
Το μέλλον του διαδικτύου φαίνεται να εξαρτάται από την ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και την προστασία των δημιουργών. Χωρίς ένα σαφές πλαίσιο ενδέχεται να καταλήξουμε σε ένα σενάριο όπου οι ανεξάρτητες ιστοσελίδες παύουν να έχουν κίνητρο να δημοσιεύουν και οι εκδότες υποχρεώνονται να τροφοδοτούν απευθείας AI κολοσσούς μέσω API. Η τεχνολογία, όσο προηγμένη κι αν είναι δεν μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα από τις κοινωνικές και οικονομικές δομές που τη στηρίζουν.
Η μάχη για το μέλλον του διαδικτύου είναι ένα στίβος για το ποιος διαχειρίζεται την πληροφορία, ποιος καθορίζει τους κανόνες πρόσβασης και ποιος προστατεύει τη φωνή των δημιουργών. Είναι μια μάχη που εκτυλίσσεται αθόρυβα στις αίθουσες της IETF, αλλά που θα καθορίσει αν το web θα συνεχίσει να είναι ένας χώρος ανοιχτής γνώσης ή θα μετατραπεί σε ένα ελεγχόμενο σύμπαν όπου λίγοι κολοσσοί καθορίζουν την πληροφόρηση και την κυκλοφορία της. Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη και η επόμενη μεγάλη σύγκρουση δεν αφορά μόνο αλγορίθμους ή πρωτόκολλα: αφορά την ίδια την ψυχή του διαδικτύου.
*Με στοιχεία από τo Business Insider.
