Η χρήση των emojis έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ψηφιακής επικοινωνίας, προσφέροντας έναν νέο τρόπο έκφρασης συναισθημάτων και ιδεών. Κατά κάποιο τρόπο, τα emojis λειτουργούν ως οπτικές μεταφορές, επιτρέποντας στους χρήστες να μεταφέρουν σύνθετα συναισθήματα με τη χρήση απλών εικόνων. Για παράδειγμα, ένα smiley με γυαλιά ηλίου μπορεί να υποδηλώνει «κουλ» στάση, αλλά αυτό το «κουλ» μπορεί να περιλαμβάνει μια ευρεία κλίμακα θετικών συναισθημάτων. Ωστόσο, η υπερβολική χρήση αυτών των οπτικών συμβόλων μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που ο Όργουελ αποκαλεί «μπαγιάτικες μεταφορές», καθιστώντας τα κλισέ και ενδεχομένως άχρηστα.

Τα emojis προσφέρουν μια μορφή επικοινωνίας που ενσωματώνει στοιχεία της προφορικής γλώσσας, όπως η τονικότητα και η σωματική γλώσσα. Ο καθηγητής Vyv Evans από το Πανεπιστήμιο Bangor έχει διαπιστώσει ότι τα emojis ενισχύουν την ψηφιακή επικοινωνία, προσθέτοντας συναισθηματική διάσταση σε γραπτές συνομιλίες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε ένα περιβάλλον όπου οι μη λεκτικές ενδείξεις συχνά απουσιάζουν. Σύμφωνα με έρευνες, το 72% των νέων ηλικίας 18-25 ετών δηλώνει ότι βρίσκει ευκολότερη την έκφραση των συναισθημάτων τους μέσω των emojis.

Ωστόσο, η υπερβολική χρήση των emojis μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες. Όπως σημειώνει ο Όργουελ, η εξάρτηση από κλισέ και μπαγιάτικες μεταφορές μπορεί να οδηγήσει σε ασαφήνεια στο νόημα της επικοινωνίας. Η χρήση των emojis μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, καθώς το νόημα τους συχνά εξαρτάται από το πλαίσιο και την πολιτισμική προέλευση του χρήστη. Για παράδειγμα, το emoji της καρδιάς ❤️ δεν σημαίνει πάντα ρομαντική αγάπη· μπορεί επίσης να αναφέρεται σε φιλία ή απλή εκτίμηση.

Όταν χρησιμοποιούμε emojis στη θέση της καθημερινής γλώσσας, μειώνουμε το νόημά μας. Υπάρχουν χιλιάδες emojis διαθέσιμα στις περισσότερες πλατφόρμες, αλλά στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τακτικά λιγότερα από δώδεκα περίπου. Ως αποτέλεσμα, στριμώχνουμε τις σύνθετες αντιδράσεις μας και τις διαφοροποιημένες επικοινωνίες μας στο περιορισμένο εύρος αυτών των emojis.

Η αλήθεια είναι, όμως, ότι η σχεδίαση στυλιζαρισμένων προσώπων θα αποτελούσε μια χρήσιμη προσθήκη στη γραπτή γλώσσα, καθώς θα παρείχε έναν αποτελεσματικό τρόπο έκφρασης ορισμένων νοημάτων, ιδίως εκείνων των ειδών νοημάτων που συνήθως μεταφέρονται με χειρονομίες ή με την έκφραση του προσώπου ή, λιγότερο αποτελεσματικά ή με λιγότερη ακρίβεια, με αξιολογικά επίθετα. Στο πλαίσιο άλλων διάσημων παρατηρήσεων όπως «το ανθρώπινο σώμα είναι η καλύτερη εικόνα της ανθρώπινης ψυχής» (Βιτγκενστάιν, 1958), αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υποδηλώνει την άποψη ότι τέτοιου είδους σχέδια προσώπου, όπως οι χειρονομίες και οι εκφράσεις του προσώπου, είναι νοηματικά σημεία που δεν συμβάλλουν άμεσα σε συνθήκες αλήθειας, αλλά μάλλον εκφράζουν κάτι μη προτασιακό, όπως η συναισθηματική κατάσταση του ομιλητή.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ορισμένα σύγχρονα emojis χρησιμοποιούνται περίπου όπως ο Βιτγκενστάιν είχε προβλέψει για τα σκίτσα του προσώπο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένα από τα σημεία που διατυπώνει ο Βιτγκενστάιν απηχούνται σε πρόσφατες γλωσσολογικές αναλύσεις των emojis. Συγκεκριμένα, βλέπουμε προτάσεις όπου τα emojis μοιάζουν με χειρονομίες, ή τα emojis των προσώπων ειδικότερα γίνονται πιο εκφραστικά. Γι’ αυτό, ανάμεσα στους νέους, τα emoji συχνά θεωρούνται ότι λειτουργούν κάπως σαν λέξεις. Αυτό που μοιράζονται πολλές από τις σύγχρονες γλωσσολογικές προσεγγίσεις είναι ότι πολλοί αντιμετωπίζουν τα emojis, όπως και τις κανονικές λέξεις, ως σύμβολα – ένας τρόπο νοηματοδότησης που χαρακτηρίζεται (χαλαρά) ως συμβατικός, μη φυσικός, ή και αυθαίρετος. Η προφανής εναλλακτική λύση σε αυτή τη συμβολική θεώρηση είναι αυτή που αντιμετωπίζει τα emojis, ως εικονίδια – έναν τρόπο νοηματοδότησης που βασίζεται στην ομοιότητα μεταξύ φόρμας και περιεχομένου.

Η ερμηνεία ενός emoji μπορεί να διαφέρει σημαντικά από πολιτισμό σε πολιτισμό. Για παράδειγμα, το emoji του “χειροκροτήματος” μπορεί να εκλαμβάνεται ως ενθάρρυνση σε ορισμένες κουλτούρες, ενώ σε άλλες μπορεί να θεωρηθεί ειρωνικό ή προσβλητικό. Αυτές οι πολιτισμικές διαφορές συμβάλλουν στην ασάφεια της επικοινωνίας. Το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται ένα emoji είναι επίσης κρίσιμο. Ένα απλό χαμογελαστό πρόσωπο 😊 μπορεί να εκληφθεί ως φιλικό ή ως ειρωνικό, ανάλογα με το προηγούμενο μήνυμα ή τη συνομιλία. Αυτή η εξάρτηση από το πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και σύγχυση. Με αποτέλεσμα η ασάφεια που προκαλείται από τη χρήση των emojis μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην επικοινωνία.

Οι παρεξηγήσεις είναι συχνές όταν οι αποδέκτες δεν κατανοούν την πρόθεση πίσω από ένα emoji. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις ή αρνητικά συναισθήματα, ειδικά σε επαγγελματικά περιβάλλοντα όπου η σαφήνεια είναι απαραίτητη.

Εξάρτηση από την οπτική επικοινωνία

Η υπερβολική χρήση των emojis στις ψηφιακές συνομιλίες είναι ένα φαινόμενο που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον ερευνητών στον τομέα της γλωσσολογίας, της ψυχολογίας και των επικοινωνιακών σπουδών. Σε μια εποχή που η επικοινωνία γίνεται κυρίως μέσω γραπτών μηνυμάτων και κοινωνικών δικτύων, τα emojis αποτελούν έναν ευχάριστο και άμεσο τρόπο έκφρασης συναισθημάτων, ιδεών και αντιδράσεων. Ωστόσο, η υπερβολική και συχνά αδιάκριτη χρήση τους μπορεί να επηρεάζει τη γλωσσική ανάπτυξη και τη δυνατότητα για ακριβή έκφραση.

Μείωση της λεκτικής έκφρασης: Τα emojis, με την οπτική τους δύναμη, προσφέρουν ένα άμεσο υποκατάστατο λέξεων ή φράσεων που περιγράφουν συναισθήματα και καταστάσεις. Όταν τα άτομα συνηθίζουν να χρησιμοποιούν ένα εικονίδιο για να περιγράψουν τη διάθεσή τους, όπως το “χαμογελαστό πρόσωπο” 😊 ή το “πρόσωπο με δάκρυα χαράς” 😂, υπάρχει η πιθανότητα να μειωθεί η ανάγκη να εκφράσουν αυτά τα συναισθήματα λεκτικά. Αυτή η τάση μπορεί να περιορίσει το λεξιλόγιό τους, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πιο σύνθετες ή αποχρώσεις συναισθημάτων που απαιτούν ειδική λεκτική διατύπωση. Στα παιδιά και τους εφήβους, των οποίων οι γλωσσικές δεξιότητες είναι ακόμη υπό ανάπτυξη, αυτή η συνήθεια μπορεί να δημιουργήσει «γλωσσικά κενά» που θα είναι δύσκολο να γεμίσουν στο μέλλον.

Η απώλεια της «λεπτότητας» στη γλώσσα: Ένα άλλο πρόβλημα με την κατάχρηση των emojis είναι η τάση για υπεραπλούστευση των συναισθημάτων και των μηνυμάτων. Τα emojis αποτελούν ένα γενικό δείγμα συναισθηματικών εκφράσεων, αλλά δεν μεταφέρουν πάντα με ακρίβεια την ένταση ή την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές αποχρώσεις για τη «χαρά», την «θλίψη» ή την «έκπληξη» που δεν μπορούν να αποδοθούν με ένα απλό emoji. Έτσι, τα άτομα μπορεί να αποφεύγουν την περιγραφική γλώσσα και να καταφεύγουν σε γενικεύσεις, με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσουν την ικανότητα να εκφράζονται με λεπτότητα και ακρίβεια.

Εμπόδια στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για αποτελεσματική επικοινωνία: Η υπερβολική χρήση των emojis μπορεί να ενισχύει την τάση για επικοινωνία μέσω απλουστευμένων μηνυμάτων, όπου κυριαρχούν τα οπτικά και άμεσα αναγνωρίσιμα στοιχεία. Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη κρίσιμων δεξιοτήτων επικοινωνίας, όπως η σύνθεση ολοκληρωμένων προτάσεων, η διατύπωση επιχειρημάτων ή η ανάπτυξη αφηγηματικών ικανοτήτων. Ειδικά για τους νέους, που αναπτύσσουν τη δεξιότητα του γραπτού και προφορικού λόγου, η συνεχής προσφυγή στα emojis μπορεί να εμποδίσει την ικανότητά τους να οργανώνουν και να εκφράζουν τις σκέψεις τους με σαφή και δομημένο τρόπο.

Ανάπτυξη ενός νέου “ψηφιακού” γραμματισμού: Από την άλλη πλευρά, η χρήση των emojis μπορεί να θεωρηθεί και ως μια νέα μορφή επικοινωνίας, που απαιτεί διαφορετικό τύπο γραμματισμού. Οι χρήστες χρειάζεται να κατανοούν τις «κοινωνικές αποχρώσεις» των emojis, αλλά και να αποκωδικοποιούν το νόημα και τις προθέσεις πίσω από κάθε σύμβολο. Ωστόσο, παρότι αυτός ο νέος γραμματισμός μπορεί να ενισχύει την προσαρμοστικότητα και την αντίληψη των κοινωνικών συμβάσεων, δεν αντικαθιστά τις παραδοσιακές γλωσσικές δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική επικοινωνία.

Πολιτισμικές και διαπροσωπικές διαφορές: Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι τα emojis δεν ερμηνεύονται πάντα με τον ίδιο τρόπο από όλους τους ανθρώπους και μπορεί να υπάρχουν σημαντικές πολιτισμικές και προσωπικές διαφορές στην ερμηνεία τους. Αυτές οι διαφορές μπορεί να προκαλέσουν παρερμηνείες και δυσκολίες στην επικοινωνία. Αντίθετα, η γλώσσα, παρά την πολυπλοκότητά της, παρέχει πιο ακριβείς τρόπους για να εκφράσουμε αποχρώσεις και νοήματα που μπορεί να κατανοηθούν καλύτερα μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό ή πολιτισμικό πλαίσιο.

Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι καλό να γνωρίζουμε ότι ενώ τα emojis αποτελούν ένα συναρπαστικό εργαλείο για την ψηφιακή επικοινωνία και προσφέρουν μια νέα διάσταση έκφρασης, η υπερβολική τους χρήση μπορεί να περιορίσει την ικανότητα κάποιων ατόμων να εκφράζουν σύνθετα νοήματα με λόγια. Για να διατηρήσουμε τις γλωσσικές δεξιότητες και την ικανότητα για σαφή και ακριβή επικοινωνία, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε τη σημασία της παραδοσιακής γλώσσας ως αναντικατάστατου εργαλείου στη διαμόρφωση σκέψης και συναισθήματος.

➥ Διαβάστε επίσης: Πώς το Διαδίκτυο παραμόρφωσε τους κανόνες της γλώσσας