Η Γαλλία, όπως κι η Ελλάδα (εσχάτως με αυστηροποίηση των ποινών) δεν επιτρέπει τη χρήση smartphones στα δημοτικά και τα γυμνάσια από το 2018 υποστηρίζοντας ότι αυτό θα βοηθούσε τα παιδιά να συγκεντρωθούν, να μειώσουν τη χρήση των social media και να περιορίσουν τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Η Ολλανδία εφάρμοσε παρόμοια απαγόρευση τον Ιανουάριο του 2024, ενώ η Ουγγαρία ακολούθησε αργότερα την ίδια χρονιά. Νομοθέτες στη Βρετανία εξετάζουν επίσης αντίστοιχα μέτρα. Το βασικό ερώτημα που τους απασχολεί είναι εάν η απαγόρευση των smartphones στα σχολεία προσφέρει οφέλη στην ψυχική υγεία. 

Ότι υπάρχει πρόβλημα είναι σαφές και αδιαπραγμάτευτο. Το 2021 ο γενικός χειρουργός των ΗΠΑ συνέταξε μια αναφορά που αποκάλυψε ότι τα επίμονα αισθήματα απελπισίας μεταξύ των Αμερικανών μαθητών λυκείου αυξήθηκαν κατά 40% μεταξύ 2009 και 2019. Ο αριθμός εκείνων που σκέφτηκαν σοβαρά να αυτοκτονήσουν αυξήθηκε κατά 36%. Ακόμη χειρότερο είναι το γεγονός ότι το 48% των προβλημάτων ψυχικής υγείας (όπως η κατάθλιψη και το άγχος) που εμφανίζονται στην εφηβεία συνοδεύουν τους ανθρώπους για το υπόλοιπο της ζωής τους. 

Είναι δελεαστικό να συνδέσει κανείς αυτές τις τάσεις με την αυξημένη διαθεσιμότητα των smartphones, αλλά η απόδειξη μιας αιτιώδους σχέσης είναι δύσκολη. Μέρος του προβλήματος είναι ότι τα smartphones χρησιμοποιούνται με πολλούς τρόπους. Η επίλυση σταυρόλεξων ή η ανάγνωση ειδήσεων στο κινητό μπορεί να έχει πολύ διαφορετικές ψυχολογικές επιπτώσεις σε σύγκριση με την εντατική χρήση των social media. Τα παιδιά δεν αποτελούν εξαίρεση. Ο εγκέφαλος υφίσταται βαθιές αλλαγές κατά την εφηβεία πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε έρευνα για τις επιπτώσεις των smartphones πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αναπτυξιακή ηλικία των παιδιών που μελετώνται, καθώς και τις ακριβείς συνήθειες χρήσης των κινητών τους. 

Καμία μελέτη δεν έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας. Όμως, έρευνες που πλησιάζουν αυτόν τον στόχο δείχνουν ότι η ανεξέλεγκτη πρόσβαση στα social media κατά την εφηβεία, ειδικά σε κρίσιμες στιγμές ανάπτυξης του εγκεφάλου μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Μια μελέτη υπό την καθοδήγηση της Amy Orben στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ανέλυσε δεδομένα από 17.409 άτομα ηλικίας 10 έως 21 ετών, εξετάζοντας την ικανοποίηση από τη ζωή και τη χρήση των social media. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν το 2022 στο Nature Communications, έδειξαν ότι τα κορίτσια που αύξησαν τη χρήση των social media μέσα σε ένα χρόνο ήταν σημαντικά λιγότερο ικανοποιημένα από τη ζωή τους εάν αυτή η αύξηση συνέβη μεταξύ των ηλικιών 11 και 13 ετών. Τα αγόρια εμφάνισαν την ίδια τάση όταν η αύξηση της χρήσης συνέβη στα 14 ή 15 έτη. 

Το ερώτημα είναι κατά πόσο μια απαγόρευση των κινητών στα σχολεία θα αλλάξει αυτή την κατάσταση. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο The Lancet τον Φεβρουάριο, η Victoria Goodyear από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ συνέκρινε την ψυχική ευεξία μαθητών σε σχολεία με αυστηρούς κανόνες για τα κινητά και σε άλλα με πιο χαλαρούς κανονισμούς. Ταυτόχρονα παρακολούθησε τον συνολικό χρόνο χρήσης οθόνης. Τα αποτελέσματά της έδειξαν ότι αν και οι μαθητές που περνούσαν περισσότερο χρόνο στο κινητό παρουσίασαν μείωση στην ψυχική ευεξία, δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων σχολείων. Εκείνη και οι συνάδελφοί της υποστηρίζουν ότι οι πολιτικές των σχολείων από μόνες τους δεν είναι αρκετές. 

Οι ερευνητές προσπαθούν να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα με σημαντικά εμπόδια. Σύμφωνα με τη Dr. Orben, οι εταιρείες social media αρνούνται να παρέχουν στους ανεξάρτητους ερευνητές πρόσβαση σε λεπτομερή δεδομένα για τη συμπεριφορά των χρηστών τους. Αυτό τους αναγκάζει να βασίζονται σε λιγότερο ακριβείς δείκτες, όπως ο συνολικός χρόνος οθόνης. Σημαίνει επίσης ότι παιδιά που παίζουν εκπαιδευτικά παιχνίδια κατατάσσονται στην ίδια κατηγορία με εκείνα που περνούν ώρες στα social media. Χρειάζεται μια πιο λεπτομερής και ακριβής εικόνα για τις επιπτώσεις των smartphones. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε ένα βήμα πίσω από τη Γαλλία, αλλά κι από άλλες χώρες που εφαρμόζουν την “απαγόρευση”. Καλό θα είναι επομένως να βρισκόμαστε συνεχώς σε επαφή προκειμένου εν κινήσει να καλύψουμε το χαμένος έδαφος και να προσαρμοστούμε στις απαιτήσεις της εποχής εν τάχει. 

*Με στοιχεία από τον Εconomist.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.