Στα κοινωνικά δίκτυα το γελοίο πουλάει πιο πολύ από καθετί. Το TikTok, το Facebook, το Instagram και το YouTube είναι γεμάτα από βίντεο που υπόσχονται στιγμές ας πούμε “ξεκαρδιστικής” διασκέδασης με γάτες και σκύλους. Στην πραγματικότητα όμως, μεγάλο μέρος αυτών των σκηνών δεν έχει καμία σχέση με χαριτωμένες σκανταλιές. Αντίθετα, στηρίζονται στον τρόμο, στον πόνο και στο άγχος των ζώων και αυτό δεν είναι απλώς προβληματικό. Αποτελεί μίας μορφής σκληρότητα μεταμφιεσμένη σε χιούμορ. 

Χιλιάδες ιδιοκτήτες ζώων δημοσιεύουν βίντεο όπου πετάγονται απότομα μπροστά στους σκύλους τους φορώντας μάσκες, εμφανίζονται με λούτρινα “αρπακτικά” ή κρύβονται πίσω από πόρτες για να προκαλέσουν τον τρόμο. Τα ζώα, αιφνιδιασμένα, πηδούν στον αέρα ουρλιάζουν ή τρέχουν πανικόβλητα. Κάποιες φορές μάλιστα πέφτουν πάνω σε έπιπλα ή τοίχους με αποτέλεσμα να τραυματίζονται. Οι θεατές στέλνουν emojis που κλαίνε από τα γέλια, οι ιδιοκτήτες κερδίζουν likes και προβολές και κάπου εκεί ξεχνιέται ότι το υποκείμενο αυτού του “αστείου” είναι ένα φοβισμένο ζώο που νιώθει ότι απειλείται. 

Δεν πρόκειται για υπερβολή. Μελέτη της ερευνήτριας Alina Kühnöhl στο Πανεπιστήμιο Κτηνιατρικής του Αννόβερου ανέλυσε 162 τέτοια βίντεο και βρήκε ότι το 82% έδειχνε ξεκάθαρα ζώα σε κατάσταση στρες, ενώ στο 30% τα ζώα υπέφεραν πιθανότατα και από πόνο. Αυτά τα ποσοστά είναι αποκαλυπτικά: πίσω από την “πλάκα” κρύβεται ένα συστηματικό μοτίβο κακομεταχείρισης. 

Πολλοί ιδιοκτήτες πιθανότατα δεν αντιλαμβάνονται ότι κάνουν κακό. Νομίζουν πως ένα αστείο βίντεο θα περάσει, το ζώο θα ξεχάσει κι όλα καλά. Όμως οι ειδικοί στη συμπεριφορά των ζώων ξέρουν ότι ο φόβος αφήνει ίχνη. Ένας σκύλος που τρομάζει απότομα μπορεί να αναπτύξει φοβίες, να γίνει πιο επιθετικός ή να χάνει την εμπιστοσύνη του στον άνθρωπο. Μια γάτα που πηδά τρομοκρατημένη και τραυματίζεται μπορεί να ζήσει με χρόνιο πόνο ή αναπηρία. 

Δεν είναι τυχαίο ότι οι κτηνίατροι βλέπουν συχνά περιστατικά που προήλθαν από τέτοια “ατυχήματα”: σκυλιά με διασείσεις επειδή έπεσαν σε τζαμαρίες, γατάκια με νευρολογικές βλάβες από πτώσεις. Αυτές δεν είναι αστείες ιστορίες, είναι ιστορίες πόνου. 

Μια άλλη δημοφιλής κατηγορία βίντεο είναι αυτά όπου οι ιδιοκτήτες δείχνουν τον καναπέ τους διαλυμένο ή τα μαξιλάρια τους σκισμένα, ενώ απευθύνονται ειρωνικά στον σκύλο με τη φράση «τι έκανες;». Το ζώο φαίνεται να σκύβει το κεφάλι, να απομακρύνεται, να δείχνει “ένοχο”. Στην πραγματικότητα όμως, όπως εξηγούν οι ειδικοί αυτή η συμπεριφορά δεν είναι ενοχή, αλλά φόβος για τιμωρία. Ο σκύλος έχει μάθει ότι η φωνή ή η στάση του αφεντικού προμηνύει επίπληξη και αντιδρά υποτακτικά. Εμείς το βαφτίζουμε “χαριτωμένο”, ενώ στην ουσία βλέπουμε ένα ζώο σε κατάσταση άγχους κι εν γένει άμυνας. 

Στα κοινωνικά δίκτυα συχνά βρίσκει κανείς και βίντεο με υπέρβαρα ζώα που δυσκολεύονται να περάσουν από πόρτες ή να ανέβουν σε καναπέδες. Τα σχόλια μιλούν για “χαριτωμένα χοντρούλικα κατοικίδια”, αλλά πίσω από το χαμόγελο κρύβεται μια ζοφερή αλήθεια: τα ζώα αυτά υποφέρουν από μια κατάσταση που μειώνει δραματικά το προσδόκιμο ζωής τους και περιορίζει την κινητικότητά τους. Η παχυσαρκία δεν είναι αστείο, είναι πρόβλημα υγείας. 

Κάποιος θα μπορούσε να πει: «εντάξει, είναι απλώς βίντεο». Όμως η συχνή έκθεση σε τέτοιες εικόνες έχει συνέπειες. Η συνεχής παρακολούθηση σκηνών βίας ή κακομεταχείρισης στα social media μειώνει την ευαισθησία μας στον πόνο. Αυτό σημαίνει ότι συνηθίζουμε να βλέπουμε σκηνές φόβου και κακοποίησης και να τις θεωρούμε φυσιολογικές. Όσοι επισημαίνουν την κακομεταχείριση σε σχόλια συχνά δέχονται επιθέσεις και χλευασμό. Η κουλτούρα του διαδικτύου αντί να προστατεύει τα ζώα, τα μετατρέπει σε αντικείμενα ψυχαγωγίας με κάθε κόστος. 

Το πιο ειρωνικό είναι ότι δεν χρειάζεται καμία πρόκληση για να γελάσεις με τα ζώα. Μια γάτα που προσπαθεί να πιάσει τη βρύση, ένας σκύλος που τρέχει γύρω από το σπίτι, ένα κουτάβι που ανακαλύπτει το είδωλό του στον καθρέφτη. Αυτές οι στιγμές είναι γνήσιες, χαρούμενες και δείχνουν τα ζώα να εκφράζουν την περιέργεια και τη ζωντάνια τους. Δεν χρειάζεται να τα τρομάξουμε ή να τα αφήσουμε να τραυματιστούν για να γελάσουμε. 

Ίσως είναι καιρός να προτείνουμε μια νέα πρόκληση στα social media: βίντεο με ζώα που διασκεδάζουν με ασφάλεια. Να δείξουμε τις χαρούμενες πλευρές της ζωής τους, τις στιγμές παιχνιδιού, τρυφερότητας, χαράς. Να γελάσουμε όλοι μαζί με τον αυθορμητισμό τους, όχι με την αγωνία τους. 

Το χιούμορ στην ουσία του,δεν προκύπτει από τον φόβο ή τον πόνο κάποιου άλλου. Προκύπτει από την ανατροπή, από το απρόσμενο, από την ίδια τη ζωή. Στην περίπτωση των ζώων, το αληθινό χιούμορ βρίσκεται στην ανεμελιά τους, στη φυσική τους τάση να εξερευνούν, να παίζουν, να αγαπούν. Όταν γελάμε με την αφέλειά τους ή τις σκανταλιές τους, γελάμε με κάτι που δεν βλάπτει κανέναν. Όταν όμως γελάμε με τον φόβο τους, δεν κάνουμε χιούμορ, κάνουμε κακοποίηση. 

Τα “αστεία” βίντεο με αγχωμένα και φοβισμένα κατοικίδια δεν είναι καθόλου αστεία. Αντιθέτως μας αποκαλύπτουν μια πλευρά της κουλτούρας μας που έχει ανάγκη να επανεξεταστεί: τη διάθεση να βάζουμε τα likes και την ψυχαγωγία πάνω από την ευημερία ενός ζωντανού πλάσματος. Η λύση δεν είναι να κλείσουμε τα μάτια, αλλά να επιλέξουμε διαφορετικά. Να γεμίσουμε τις οθόνες μας με χαρά αντί για τρόμο, με παιχνίδι αντί για κακομεταχείριση. Η αληθινή αγάπη για τα ζώα δεν φαίνεται στα views, αλλά στον σεβασμό που τους δείχνουμε. 

*Mε στοιχεία από το New Scientist. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.