Πριν καν προλάβω να πιω την πρώτη γουλιά καφέ, το κινητό αναβοσβήνει: ένας φίλος μου στέλνει 👍. Τυπικά σημαίνει «οκ». Όμως αν είσαι Gen Z, το διαβάζεις ως «ναι, ναι… άντε χάσου». Τα ίδια δάχτυλα που κάποτε αποφάσιζαν τη ζωή ή τον θάνατο των μονομάχων στη Ρώμη τσακώνονται σήμερα στην οθόνη μου για το αν η επιδοκιμασία είναι παθητική επιθετικότητα. Καλώς ήρθατε στη Βαβέλ των emoji, όπου κάθε εικονίδιο είναι ιδιωτικό ανέκδοτο και δημόσιο σύμβολο μαζί.
Το παραμύθι φαίνεται να αρχίζει στην Ιαπωνία, 1999: ο μηχανικός Σιγετάκα Κουρίτα χαρίζει σε έφηβες πελάτισσες ενός παρόχου κινητής 176 μικρά εικονίδια αγάπης και κανείς δεν φαντάζεται τι θα ακολουθήσει. Μέσα σε λίγα χρόνια τα χαριτωμένα pictographs θα ξεφύγουν από την εφηβική ατζέντα. Apple, Google και Unicode Consortium τα υιοθετούν και το 2013 δημιουργείται το… Emoji-pedia. Το 2014, 30 000 χρήστες «απαιτούν» …, έναν χρόνο μετά, η Oxford ανακηρύσσει το 😂 «Λέξη της Χρονιάς».
Σαν σώμα χωρίς φωνή, τα emoji λειτουργούν ως body language του πληκτρολογίου. Απλώνουν χέρι όταν τα γράμματα στερεύουν. Σ’ αυτή την διφορούμενη περιοχή, μία μελιτζάνα μπορεί να γίνει αστείο, πρόστυχο υπονοούμενο ή σύνθημα αποπομπής προέδρου, ανάλογα με τον εσωτερικό κώδικα κάθε παρέας. Όταν η πλατφόρμα προσφέρει πέντε αποχρώσεις δέρματος, χαρίζει ορατότητα αλλά φυτεύει και νάρκες: το φωτεινό κίτρινο, υποτίθεται ρατσιστικά ουδέτερο, ξαφνικά κατηγορείται ως «λευκή υπεροχή».
Το αστείο είναι ότι αυτό ακριβώς το “χάος” τα κρατά στη ζωή. Αν η σημασία κλειδώσει, το icon πεθαίνει. Πάρτε το 💀: από αγωνιώδες «R.I.P.» σήμερα έγινε «πεθαίνω στα γέλια». Το 😂, βασιλιάς της λίστας, επιστρέφει τώρα ως «cringe»—τουλάχιστον στους zoomers—αλλά συνεχίζει να στέλνεται δισεκατομμύρια φορές τη μέρα.
Ο οργανισμός που άλλοτε προστάτευε απλούς χαρακτήρες ASCII βρέθηκε να παίζει πυροσβέστης σε πολιτισμικές φωτιές. Προσθέτω έναν αστροναύτη; Θα θυμώσει ο πιλότος; Βάζω κάτι σαν πιτόγυρο; Τι θα πουν οι vegan; Και τι κάνω με το προφυλακτικό που ζητά επίμονα η Durex, αλλά ο πουριτανός μέτοχος δεν θέλει ούτε να δει;
Το παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ, γιατί η ίδια η αγορά ζητάει συνέχεια «νέες σειρές» εικονιδίων. Κάθε καλοκαίρι, σαν μόδα υψηλής ραπτικής κυκλοφορεί το νέο σετ με πυρετό στα social: ο κόσμος μετρά τι μπήκε, τι λείπει, ποιος πρόσβαλε ποιον. Η emoji fatigue παραμονεύει, μα η αδηφαγία του διαδικτύου κερδίζει. Κι όταν βαρεθούμε, έχουμε τα Genmoji και το AI να φτιάχνουν εικόνες κατ’ εντολή. Το σηματάκι γίνεται ζωντανό υλικό, έτοιμο να διαπραγματευτεί τα όρια του.
Η παρεξήγηση κορυφώνεται στην οικογενειακή ομαδική συνομιλία: ο πατέρας στέλνει 👍 κι η κόρη απαντά με 🙄. Δεν φταίει η πρόθεση, φταίει η ασάφεια που εμείς οι ίδιοι καλλιεργούμε. «Χτίζουμε μία νέα Βαβέλ» κι όμως, ακόμα κι έτσι, ένα εικονίδιο κρατά κάτι από τον αρχικό του σκοπό: ρίχνει χρώμα, μειώνει ένταση, κάνει το κρύο κείμενο λίγο πιο σάρκινο, πιο ελαφρύ. Όταν πιάσουμε τον εαυτό μας να τελειώνει μια πρόταση με ♥️ για να μαλακώσει η ειρωνεία, καταλαβαίνουμε γιατί ο Κουρίτα είχε απευθυνθεί σε έφηβες: εκείνες καταλαβαίνουν ότι συναίσθημα ≠ συλλαβές.
Αλλά είναι και το σκοτεινό σκέλος. Από κρυφούς κώδικες μίσους (ξενοφοβικά 🐸) μέχρι καλοπροαίρετα σύμβολα που φιλτράρουν βία, τα emoji δίνουν φύλλο συκής σε όποιον θέλει να ντυθεί «χιουμορίστας» και να πει τα χειρότερα. Παράλληλα ο θόρυβος των αναγνώσεων γίνεται τέτοιος που συχνά δε ξέρεις αν πρέπει να επιβεβαιώσεις ρητά το νόημα με λέξεις. Η εικόνα υποτίθεται πως «ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις». Τελικά χρειάζεται άλλες χίλιες για να εξηγήσει τον εαυτό της.
Κι όμως, στις 2:00 π.μ. όταν στέλνω 🌙 σε φίλο στη Νέα Υόρκη, ξέρω πως ανεξαρτήτως ζώνης ώρας θα καταλάβει: «Καληνύχτα». Αυτή η ελάχιστη καταχώριση κοινότητας σε έναν κατακερματισμένο ιστό αξίζει όσο τα πιο ρητορικό “μανιφέστο”. Στις μετανάστριες μητέρες που γράφουν σε παιδιά διαφορετικής μητρικής γλώσσας, το 🫶 λειτουργεί ως πανανθρώπινο «σ’ αγαπώ». Ένας σκιτσογράφος το ’θελε απλώς για να γεμίσει κενό πίξελ, εμείς το κάναμε οικουμενικό.
Ο συγγραφέας Κιθ Χιούστον, στο βιβλίο που σχολιάζει το ζήτημα, μιλά για «ιό πολύχρωμο, συμπτωματολογία άγνωστη». Τα emoji είναι ο καθρέφτης του τι σημαίνει επικοινωνία στον 21ο αιώνα: άμεση, παγκόσμια, εύθραυστη, γεμάτη κακή συνεννόηση αλλά και στιγμιαία τρυφερότητα. Επειδή δεν ανήκουν σε κανέναν κι η σημασία τους μπορεί να αλλάξει από όλους.
Όσο κι αν γκρινιάζουμε για το ότι το 😂 «ξέπεσε», ότι το 👍 προσβάλλει, ότι οι απανταχού επιτροπές κουράστηκαν να διαλέγουν ανάμεσα σε σαλάμι και ταμπόν, η ανθρωπότητα βρήκε έναν τρόπο να μοιραστεί μινιατούρες συναισθημάτων πάνω από γλωσσικά σύνορα. Αν αυτό δεν είναι πρόοδος, τότε σίγουρα είναι τουλάχιστον μια ωραία ειρωνεία: χρειαστήκαμε αμέτρητα αλφάβητα για να τσακωθούμε και τώρα τσακωνόμαστε με εικονούλες. και περιέργως, συχνά τα βρίσκουμε.
Οπότε, την επόμενη φορά που θα σκεφθείτε να στείλετε 👍, κάντε μια στάση στον εσωτερικό σας διερμηνέα. Ίσως το καλύτερο emoji είναι ακόμα οι λέξεις.
*Mε στοιχεία από το TIME.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Πριν καν προλάβω να πιω την πρώτη γουλιά καφέ, το κινητό αναβοσβήνει: ένας φίλος μου στέλνει 👍. Τυπικά σημαίνει «οκ». Όμως αν είσαι Gen Z, το διαβάζεις ως «ναι, ναι… άντε χάσου». Τα ίδια δάχτυλα που κάποτε αποφάσιζαν τη ζωή ή τον θάνατο των μονομάχων στη Ρώμη τσακώνονται σήμερα στην οθόνη μου για το αν η επιδοκιμασία είναι παθητική επιθετικότητα. Καλώς ήρθατε στη Βαβέλ των emoji, όπου κάθε εικονίδιο είναι ιδιωτικό ανέκδοτο και δημόσιο σύμβολο μαζί.
Το παραμύθι φαίνεται να αρχίζει στην Ιαπωνία, 1999: ο μηχανικός Σιγετάκα Κουρίτα χαρίζει σε έφηβες πελάτισσες ενός παρόχου κινητής 176 μικρά εικονίδια αγάπης και κανείς δεν φαντάζεται τι θα ακολουθήσει. Μέσα σε λίγα χρόνια τα χαριτωμένα pictographs θα ξεφύγουν από την εφηβική ατζέντα. Apple, Google και Unicode Consortium τα υιοθετούν και το 2013 δημιουργείται το… Emoji-pedia. Το 2014, 30 000 χρήστες «απαιτούν» …, έναν χρόνο μετά, η Oxford ανακηρύσσει το 😂 «Λέξη της Χρονιάς».
Σαν σώμα χωρίς φωνή, τα emoji λειτουργούν ως body language του πληκτρολογίου. Απλώνουν χέρι όταν τα γράμματα στερεύουν. Σ’ αυτή την διφορούμενη περιοχή, μία μελιτζάνα μπορεί να γίνει αστείο, πρόστυχο υπονοούμενο ή σύνθημα αποπομπής προέδρου, ανάλογα με τον εσωτερικό κώδικα κάθε παρέας. Όταν η πλατφόρμα προσφέρει πέντε αποχρώσεις δέρματος, χαρίζει ορατότητα αλλά φυτεύει και νάρκες: το φωτεινό κίτρινο, υποτίθεται ρατσιστικά ουδέτερο, ξαφνικά κατηγορείται ως «λευκή υπεροχή».
Το αστείο είναι ότι αυτό ακριβώς το “χάος” τα κρατά στη ζωή. Αν η σημασία κλειδώσει, το icon πεθαίνει. Πάρτε το 💀: από αγωνιώδες «R.I.P.» σήμερα έγινε «πεθαίνω στα γέλια». Το 😂, βασιλιάς της λίστας, επιστρέφει τώρα ως «cringe»—τουλάχιστον στους zoomers—αλλά συνεχίζει να στέλνεται δισεκατομμύρια φορές τη μέρα.
Ο οργανισμός που άλλοτε προστάτευε απλούς χαρακτήρες ASCII βρέθηκε να παίζει πυροσβέστης σε πολιτισμικές φωτιές. Προσθέτω έναν αστροναύτη; Θα θυμώσει ο πιλότος; Βάζω κάτι σαν πιτόγυρο; Τι θα πουν οι vegan; Και τι κάνω με το προφυλακτικό που ζητά επίμονα η Durex, αλλά ο πουριτανός μέτοχος δεν θέλει ούτε να δει;
Το παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ, γιατί η ίδια η αγορά ζητάει συνέχεια «νέες σειρές» εικονιδίων. Κάθε καλοκαίρι, σαν μόδα υψηλής ραπτικής κυκλοφορεί το νέο σετ με πυρετό στα social: ο κόσμος μετρά τι μπήκε, τι λείπει, ποιος πρόσβαλε ποιον. Η emoji fatigue παραμονεύει, μα η αδηφαγία του διαδικτύου κερδίζει. Κι όταν βαρεθούμε, έχουμε τα Genmoji και το AI να φτιάχνουν εικόνες κατ’ εντολή. Το σηματάκι γίνεται ζωντανό υλικό, έτοιμο να διαπραγματευτεί τα όρια του.
Η παρεξήγηση κορυφώνεται στην οικογενειακή ομαδική συνομιλία: ο πατέρας στέλνει 👍 κι η κόρη απαντά με 🙄. Δεν φταίει η πρόθεση, φταίει η ασάφεια που εμείς οι ίδιοι καλλιεργούμε. «Χτίζουμε μία νέα Βαβέλ» κι όμως, ακόμα κι έτσι, ένα εικονίδιο κρατά κάτι από τον αρχικό του σκοπό: ρίχνει χρώμα, μειώνει ένταση, κάνει το κρύο κείμενο λίγο πιο σάρκινο, πιο ελαφρύ. Όταν πιάσουμε τον εαυτό μας να τελειώνει μια πρόταση με ♥️ για να μαλακώσει η ειρωνεία, καταλαβαίνουμε γιατί ο Κουρίτα είχε απευθυνθεί σε έφηβες: εκείνες καταλαβαίνουν ότι συναίσθημα ≠ συλλαβές.
Αλλά είναι και το σκοτεινό σκέλος. Από κρυφούς κώδικες μίσους (ξενοφοβικά 🐸) μέχρι καλοπροαίρετα σύμβολα που φιλτράρουν βία, τα emoji δίνουν φύλλο συκής σε όποιον θέλει να ντυθεί «χιουμορίστας» και να πει τα χειρότερα. Παράλληλα ο θόρυβος των αναγνώσεων γίνεται τέτοιος που συχνά δε ξέρεις αν πρέπει να επιβεβαιώσεις ρητά το νόημα με λέξεις. Η εικόνα υποτίθεται πως «ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις». Τελικά χρειάζεται άλλες χίλιες για να εξηγήσει τον εαυτό της.
Κι όμως, στις 2:00 π.μ. όταν στέλνω 🌙 σε φίλο στη Νέα Υόρκη, ξέρω πως ανεξαρτήτως ζώνης ώρας θα καταλάβει: «Καληνύχτα». Αυτή η ελάχιστη καταχώριση κοινότητας σε έναν κατακερματισμένο ιστό αξίζει όσο τα πιο ρητορικό “μανιφέστο”. Στις μετανάστριες μητέρες που γράφουν σε παιδιά διαφορετικής μητρικής γλώσσας, το 🫶 λειτουργεί ως πανανθρώπινο «σ’ αγαπώ». Ένας σκιτσογράφος το ’θελε απλώς για να γεμίσει κενό πίξελ, εμείς το κάναμε οικουμενικό.
Ο συγγραφέας Κιθ Χιούστον, στο βιβλίο που σχολιάζει το ζήτημα, μιλά για «ιό πολύχρωμο, συμπτωματολογία άγνωστη». Τα emoji είναι ο καθρέφτης του τι σημαίνει επικοινωνία στον 21ο αιώνα: άμεση, παγκόσμια, εύθραυστη, γεμάτη κακή συνεννόηση αλλά και στιγμιαία τρυφερότητα. Επειδή δεν ανήκουν σε κανέναν κι η σημασία τους μπορεί να αλλάξει από όλους.
Όσο κι αν γκρινιάζουμε για το ότι το 😂 «ξέπεσε», ότι το 👍 προσβάλλει, ότι οι απανταχού επιτροπές κουράστηκαν να διαλέγουν ανάμεσα σε σαλάμι και ταμπόν, η ανθρωπότητα βρήκε έναν τρόπο να μοιραστεί μινιατούρες συναισθημάτων πάνω από γλωσσικά σύνορα. Αν αυτό δεν είναι πρόοδος, τότε σίγουρα είναι τουλάχιστον μια ωραία ειρωνεία: χρειαστήκαμε αμέτρητα αλφάβητα για να τσακωθούμε και τώρα τσακωνόμαστε με εικονούλες. και περιέργως, συχνά τα βρίσκουμε.
Οπότε, την επόμενη φορά που θα σκεφθείτε να στείλετε 👍, κάντε μια στάση στον εσωτερικό σας διερμηνέα. Ίσως το καλύτερο emoji είναι ακόμα οι λέξεις.
*Mε στοιχεία από το TIME.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
