Όποιος παρακολουθεί την αμερικανική πολιτική τους τελευταίους μήνες θα έχει συναντήσει αρκετές ψευδείς ειδήσεις, αν κι εφόσον έχει τη διάθεση να αναζητησει την αλήθεια. Η USAID, ο κύριος οργανισμός ανάπτυξης της χώρας έστειλε προφυλακτικά αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων στη Γάζα, ότι εκατομμύρια νεκροί αιωνόβιοι συνεχίζουν να λαμβάνουν πληρωμές κοινωνικής ασφάλισης ή ότι η χρηματοδότηση για την “ανακούφιση” από καταστροφές χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει μετανάστες σε πολυτελή ξενοδοχεία στη Νέα Υόρκη. Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί τα πιστεύουν δείχνει πως η εποχή των social media και ο πολιτικός κατακερματισμός έχουν θολώσει τα όρια μεταξύ αλήθειας και θεωρίας συνωμοσίας. Η “debunkology” (η τέχνη του ξεσκεπάσματος), δηλαδή το πως να ανασκευαστούν πεποιθήσεις μόλις ριζώσουν στο μυαλό των ανθρώπων δυσκολεύεται να προλάβει τις εξελίξεις στην εποχή της υπερπληροφόρησης.
Οι άμεσες προσεγγίσεις που συχνά χρησιμοποιούνται—η επιχειρηματολογία και η συζήτηση—σπάνια λειτουργούν λέει ο Κερτ Μπράντοκ, ο οποίος ερευνά τις πειστικές επιπτώσεις της προπαγάνδας και πως να την αντιμετωπίσουμε στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο στην Ουάσιγκτον, DC. Επιπλέον οι στρατηγικές που επιλέγονται συχνά έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, ενισχύοντας τις απόψεις αντί να τις αμβλύνουν.
Σεπτέμβριο του 2024, ο Τόμας Κόστιλο από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) και οι συνάδελφοί του δημοσίευσαν σχετικά με το τι συμβαίνει όταν το ChatGPT προσπαθεί να μιλήσει σε άτομα που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας και να τους αποτρέψει από αυτές τις πεποιθήσεις. 2.190 άνθρωποι ήρθαν σε συνομιλία με το μοντέλο GPT-4 που υποστηρίζει το chatbot κι αυτό μείωσε τη δύναμη των πεποιθήσεών τους κατά 20% μετά από τρεις γύρους συνομιλίας. Ένας στους τέσσερις συμμετέχοντες αποκήρυξε εντελώς τις πεποιθήσεις του. Εξαρτάται πως θα διαβάσει ο καθένας αυτήν την εξέλιξη για να δει αν είναι πραγματικά προς τη θετική κατεύθυνση.
Bot συζητητές
Ο Δρ. Κόστιλο πιστεύει ότι τα chatbots λειτουργούν εκεί όπου οι άνθρωποι αποτυγχάνουν, επειδή προσφέρουν λογικές απαντήσεις αντί να επιτρέπουν στα συναισθήματα να υπερισχύσουν. Επιπροσθέτως είναι σε θέση να αναζητούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στα εκτενή δεδομένα εκπαίδευσής τους για να προσφέρουν ακριβείς αντεπιχειρήματα αντί για τα γενικευμένα σχόλιο που συχνά χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στις συζητήσεις και ειδικά στους νεαρότερους μοιάζουν παρωχημένα.
Η χρήση των chatbots AI μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ενός άλλου προβλήματος με το debunking που καθοδηγείται από ανθρώπους. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο PNAS Nexus τον Οκτώβριο του 2024 κάποιοι από τους συνεργάτες του Δρ. Κόστιλο στο MIT πρότειναν ότι εκείνοι των οποίων οι πεποιθήσεις αμφισβητούνται συχνά αναζητούν μυστικά κίνητρα. “Φυσικά οι Δημοκρατικοί θα καταρρίψουν την ιδέα ότι οι ψήφοι κλάπηκαν στις προεδρικές εκλογές του 2020 στην Αμερική” μπορεί να πει ένας Ρεπουμπλικανός, επειδή έχουν προσωπικό συμφέρον να υποστηρίξουν το αποτέλεσμα. Ένα σύστημα AI που παρουσιάζεται ως κατέχον την παγκόσμια συλλογική γνώση μπορεί να φαίνεται πιο αξιόπιστο.
Για εκείνους που επιθυμούν να αποτρέψουν μια πεποίθηση από το να ριζώσει μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό να προχωρήσουν στο λεγόμενο prebunking αντί να ανασκευάσουν (debunking). Αυτή η ιδέα υπάρχει από τη δεκαετία του 1960, αν και με λιγότερο εντυπωσιακό όνομα: «ανοσία στην ενσυναίθηση» (attitudinal inoculation). Ο όρος επινοήθηκε από τον κοινωνικό ψυχολόγο William McGuire και η προσέγγιση περιλαμβάνει την ενημέρωση των ανθρώπων ότι υπάρχουν εξωφρενικές πεποιθήσεις και ξεκάθαρη παραπληροφόρηση, ακολουθούμενη από την παρουσίαση συγκεκριμένων παραδειγμάτων και την προώθηση στρατηγικών για να αποφευχθούν και να ξεπεραστούν.
Υπάρχουν και άλλοι τρόποι να «παρακάμψεις» την προσοχή των ανθρώπων: μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison υποδεικνύει ότι τα μηνύματα “ανασκευής” της παραπληφόρησης που δημοσιεύονται από ιατρικούς ειδικούς στο TikTok είναι πιο αποτελεσματικά όταν συνοδεύονται από γρήγορη μουσική. Οι ακαδημαϊκοί πιστεύουν ότι η μουσική βοηθά να καταπνίξει την ικανότητα του εγκεφάλου να παρουσιάσει αντίθετα επιχειρήματα, κάνοντάς το μήνυμα πιο πειστικό για τον ακροατή. Η χρήση ισχυρών αφηγήσεων που συνοδεύουν ένα συγκεκριμένο μήνυμα, περιλαμβανομένων χαρακτήρων και πλούσιας περιγραφής είναι ένας άλλος τρόπος να καταπνιγεί η ικανότητα του εγκεφάλου να αντικρούσει ψευδείς ισχυρισμούς, όπως έχουν δείξει προηγούμενες έρευνες.
Φυσικά πολλές από αυτές τις τεχνικές μπορούν να υιοθετηθούν τόσο από τους διασπορείς ψευδών πληροφοριών όσο και από τους ανασκευαστές. Μια σημαντική εξαίρεση είναι η εκπαίδευση στη σκέψη και τη λογική, η οποία περιλαμβάνει την εκπαίδευση στο πώς να αξιολογούμε τα στοιχεία, ώστε να κάνουμε ορθές κρίσεις στην εποχή μας. Όλοι οι επιστημονικοί πόροι του κόσμου μπορούν να διατεθούν για να κατανοήσουν πως να αποτρέψουν κάποιον, λέει ο John Synnott, ερευνητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Huddersfield, αλλά τελικά είναι στον ίδιο τον άνθρωπο να καθορίσει τι πιστεύει. Επομένως κριτική ικανότητα και σκέψη σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο είναι τα όπλα μας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
*Με πληροφορίες από τον Economist.
