Το «Ευαγγέλιο του Κώδικα» και η τεχνολογία ως μια νέα πανίσχυρη θρησκεία
Η τεχνολογία είναι η νέα θρησκεία της ανθρωπότητας, με ναούς τις εταιρείες-γίγαντες, προφήτες τους τεχνολογικούς ηγέτες και πιστούς δισεκατομμύρια ανθρώπους που, σκυμμένοι, προσκυνούν τις οθόνες αναζητώντας σωτηρία στην καινοτομία.
Η τεχνολογία έχει εξελιχθεί στη σύγχρονη εποχή σε κάτι πολύ περισσότερο από εργαλείο. Δεν είναι πλέον απλώς ένα μέσο διευκόλυνσης της ζωής μας, αλλά μια ολόκληρη κοσμοθεωρία, μια μεγάλη πίστη, και αυτή τη στιγμή, ίσως η πιο ισχυρή «θρησκεία» στον κόσμο. Σκεφτείτε το λίγο: οι άνθρωποι αφιερώνουν αμέτρητες ώρες καθημερινά μπροστά στις οθόνες τους, ακολουθώντας πιστά τις εξελίξεις, αναμένοντας με αγωνία την επόμενη τεχνολογική καινοτομία, όπως κάποιος πιστός θα μπορούσε να περιμένει ένα θρησκευτικό θαύμα.
Και όλο αυτό ξεκινάει από παλιά, γιατί από την αρχή της επανάστασης του Ίντερνετ, η τεχνολογία, όπως και οι παραδοσιακές θρησκείες, υπόσχεται σωτηρία. Όχι, βέβαια, μεταφυσική σωτηρία, αλλά μια μορφή σωτηρίας από την βαρετή καθημερινότητα που σχετίζεται με την άνεση, την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα. Υπόσχεται ότι θα λύσει κάθε πρόβλημα, ότι θα μας φέρει πιο κοντά στην τελειότητα. Από τα smartphones που «διευκολύνουν» την καθημερινότητά μας μέχρι τα αυτοκινούμενα οχήματα και την τεχνητή νοημοσύνη που διαμορφώνουν το μέλλον, η τεχνολογία λατρεύεται σήμερα ως η ύψιστη δύναμη που καθοδηγεί τον κόσμο.
Ακριβώς όπως οι θρησκείες διαθέτουν ιερά κείμενα, τελετές και προφήτες, έτσι και η τεχνολογία έχει τα δικά της σύμβολα και «ιερείς». Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Apple, η Google και η Tesla, λειτουργούν ως οι καθεδρικοί ναοί αυτής της νέας πίστης. Οι ηγέτες τους – ο Έλον Μασκ, ο Τιμ Κουκ, ο Σουντάρ Πιτσάι – αντιμετωπίζονται συχνά ως «προφήτες» που φέρνουν το σπουδαίο και ανεκτίμητο μήνυμα της προόδου. Οι παρουσιάσεις νέων προϊόντων τους θυμίζουν θρησκευτικές τελετές, με χιλιάδες κόσμου να παρακολουθούν με λαχτάρα για να δουν την επόμενη «αποκάλυψη».
Όμως, όπως κάθε θρησκεία, έτσι και η τεχνολογία απαιτεί βαθιά πίστη. Οι χρήστες της πιστεύουν ακράδαντα στις δυνατότητές της, συχνά παραβλέποντας τα όριά της ή τις αρνητικές της συνέπειες. Τα δεδομένα που προσφέρουμε (ναι, όλοι μας) στις πλατφόρμες, οι στιγμές της ζωής μας που απαθανατίζονται στις οθόνες, ακόμη και η ανάγκη μας να «είμαστε συνδεδεμένοι» ανά πάσα στιγμή, όλα αυτά αντικατοπτρίζουν μια ανεξέλεγκτη σχέση υποταγής, που σε αρκετά σημεία θυμίζει αυτή τη σχέση των πιστών με το θείο.
Η τεχνολογία έχει το δικό της ηθικό σύστημα – ένα σύστημα, όμως, που συχνά καθορίζεται από τα χέρια λίγων ισχυρών παικτών. Από το πώς διαχειριζόμαστε τα προσωπικά μας δεδομένα μέχρι το πώς οι αλγόριθμοι αποφασίζουν τι θα δούμε και τι όχι, η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. Δεν γίνεται να είναι ουδέτερη. Δεν μπορεί να είναι ουδέτερη. Εξάλλου, όπως οι θρησκείες, έτσι κι αυτή διαμορφώνει κοινωνίες, κατευθύνει συμπεριφορές και επηρεάζει τις ζωές μας με τρόπους που, δυστυχώς, δεν αντιλαμβανόμαστε πάντα.
Ωστόσο, πίσω από αυτή τη νέα «λατρεία» κρύβεται μια πρόκληση. Ενώ οι παραδοσιακές θρησκείες προσέφεραν απαντήσεις στα βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα της ζωής – ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε, ποιος είναι ο σκοπός μας – η τεχνολογία, παρά την παντοδυναμία της, μοιάζει να αποφεύγει αυτού του είδους τις ερωτήσεις. Η δύναμή της αυτή την στιγμή είναι απέραντη, αλλά οι απαντήσεις της είναι μόνο υλιστικές, περιορισμένες στην εξυπηρέτηση της καθημερινότητας και όχι στη βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Οπότε, σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία έχει γίνει η υπέρτατη πίστη, εμείς οφείλουμε να αναρωτηθούμε: είναι αυτή η θρησκεία που θέλουμε να υπηρετούμε; Η πίστη μας σε αυτήν είναι δικαιολογημένη ή μήπως χρειαζόμαστε μια πιο κριτική ματιά στην εξουσία της; Σε κάθε περίπτωση, το μόνο βέβαιο είναι ότι ζούμε σε μια εποχή όπου η τεχνολογία δεν είναι απλώς εργαλείο, όπως είπαμε και πιο πάνω. Είναι η απόλυτη δύναμη που κυβερνά τον κόσμο – μια δύναμη που αξίζει να κατανοήσουμε σε βάθος, με όλες τις αντιφάσεις και τις δυνατότητές της.
Εικονογράφηση: @artificial_vandalism / Olafaq
Σε μια ζωή, λοιπόν, όπου η τεχνολογία έχει διεισδύει σε κάθε πτυχή της, η θέση της δεν μπορεί να θεωρείται απλώς εργαλειακή, έχει κατακτήσει σχεδόν μεταφυσικές διαστάσεις. Δεν υπάρχει πλέον καμία βιομηχανία που να παραμένει ανέγγιχτη από την τεχνολογία· όποιο κι αν είναι το μέγεθός της, όποια κι αν είναι η σημασία της, η τεχνολογία τη διαμορφώνει, την καθοδηγεί, την ενσωματώνει στις αχανείς αλυσίδες δεδομένων και αλγορίθμων που ορίζουν τη σύγχρονη εποχή.
Αναρωτιέται κανείς, τι είναι λοιπόν η τεχνολογία στη ζωή μας σήμερα; Αν δεν είναι απλώς μια βιομηχανία, αλλά κάτι πέρα από αυτήν· αν είναι τόσο κυρίαρχη που την αναπνέουμε από τη στιγμή που ξυπνάμε μέχρι τη στιγμή που κοιμόμαστε – και ακόμη και τότε, καθώς οι έξυπνες συσκευές που κουβαλάμε πάνω μας και μας ακούν συνεχώς, συνεχίζουν να λειτουργούν, να συλλέγουν δεδομένα, να καταγράφουν και να μας «υπηρετούν». Η τεχνολογία δεν έχει μόνο εξαντλήσει, αλλά έχει κυριολεκτικά καταβροχθίσει την καθημερινότητά μας, αφού κάθε πτυχή της οικονομίας του πλανήτη περιστρέφεται γύρω από αυτήν.
Και εδώ, σε αυτό το σημείο, τίθεται ένα φιλοσοφικό ερώτημα: αν η πραγματική θρησκεία της εποχής μας είναι ο καπιταλισμός, τότε μήπως η τεχνολογία έχει καταβροχθίσει ακόμη και αυτόν; Δεν έχει απομείνει καμία μορφή καπιταλισμού που να μην είναι τεχνολογική, κανένα σύστημα παραγωγής ή κατανάλωσης που να μην καθορίζεται από μοντέλα που γεννήθηκαν στη Silicon Valley.
Αλλά, βλέπετε, η τεχνολογία, όπως και μια θρησκεία, προσφέρει ένα catchy όραμα, ένα όμορφο αφήγημα για τον κόσμο μας. Ενσωματώνει την υπόσχεση της σωτηρίας μέσω της καινοτομίας: «Λύστε τα προβλήματά σας, εξοικονομήστε χρόνο, γίνετε πιο παραγωγικοί». Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, όπως και μια θρησκεία, η τεχνολογία απαιτεί να της αφεθείς, να της δείξεις μεγάλη πίστη και εμπιστοσύνη. Εξάλλου, μπορεί να μην γνωρίζουμε πώς ακριβώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι που διαμορφώνουν τις ζωές μας, ούτε πώς μπορούμε να τους ελέγξουμε πλήρως, αλλά συνεχίζουμε να πιστεύουμε σε αυτούς για ένα καλύτερο αύριο.
Ταυτόχρονα, όπως κάθε θρησκεία, έτσι και η τεχνολογία έχει ιεράρχες – τους ηγέτες της τεχνολογικής βιομηχανίας – και έχει ναούς, όπως τα τεχνολογικά κέντρα ανάπτυξης και οι εταιρείες-γίγαντες. Έχει τις “γραφές” της, που κωδικοποιούνται στους αλγόριθμους, και τους “πιστούς” της, που την υπηρετούν αδιάλειπτα. Οι εφαρμογές της βρίσκονται παντού: από τη διαχείριση των οικονομικών μας μέχρι την επικοινωνία και τη διαμόρφωση της κουλτούρας μας. Κι όμως, είναι και κάτι ακόμη: ένας καθρέφτης της ανθρωπότητας.
Η τεχνολογία έχει αναλάβει τη θέση του θείου, όχι μέσα από μια μεταφυσική υπόσχεση για έναν καλύτερο κόσμο (πέρα από τη ζωή), αλλά μέσα από την υλική υπόσχεση για έναν καλύτερο κόσμο εδώ και τώρα. Ωστόσο, όπως συμβαίνει και με κάθε θρησκεία, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: είμαστε εμείς οι δημιουργοί της τεχνολογίας ή μήπως αυτή έχει γίνει ο “Δημιουργός” του κόσμου μας; Και αν ναι, τι μπορεί να λέει όλο αυτό για το μέλλον της ανθρωπότητας;
Η τεχνολογία είναι η νέα θρησκεία της ανθρωπότητας, με ναούς τις εταιρείες-γίγαντες, προφήτες τους τεχνολογικούς ηγέτες και πιστούς δισεκατομμύρια ανθρώπους που, σκυμμένοι, προσκυνούν τις οθόνες αναζη
Η τεχνολογία είναι η νέα θρησκεία της ανθρωπότητας, με ναούς τις εταιρείες-γίγαντες, προφήτες τους τεχνολογικούς ηγέτες και πιστούς δισεκατομμύρια ανθρώπους που, σκυμμένοι, προσκυνούν τις οθόνες αναζη
Η ανεπαρκής χρηματοδότηση, τα προβλήματα υποδομών και οι διαμάχες για τo πλαίσιο δείχνουν πως το μέλλον του αφρικανικού τεχνολογικού τομέα παραμένει αβέβαιο.
Η ανεπαρκής χρηματοδότηση, τα προβλήματα υποδομών και οι διαμάχες για τo πλαίσιο δείχνουν πως το μέλλον του αφρικανικού τεχνολογικού τομέα παραμένει αβέβαιο.
Οι ραγδαίες εξελίξεις στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) σε προσομοιώσεις στη φυσική και τη χημεία έχουν κάνει μερικούς να αναρωτιούνται αν θα χρειαστούμε κβαντικούς υπολογιστές.
Οι ραγδαίες εξελίξεις στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) σε προσομοιώσεις στη φυσική και τη χημεία έχουν κάνει μερικούς να αναρωτιούνται αν θα χρειαστούμε κβαντικούς υπολογιστές.
