Η άνοδος της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ξηρασία και οι πλημμύρες είναι μόνο μερικές από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το μέλλον του πλανήτη φαίνεται αβέβαιο και η αντίδραση της ανθρωπότητας θα κρίνει και την ποιότητα ζωής της από εδώ και πέρα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, «έχουμε λιγότερο από επτά χρόνια πριν η Γη γίνει αβίωτη» Μόνο πέρυσι, ο κόσμος είδε πυρκαγιές στη Βόρεια Αμερική, πλημμύρες στη Νότια Αφρική, ενώ η Ελλάδα βίωσε και τις δύο τραγωδίες σε ακραίο βαθμό.

Ατελείωτες συζητήσεις, συναντήσεις αξιωματούχων, διεθνή συμπόσια και forum έχουν αφιερωθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και φαίνεται να δίνεται εξαιρετική σημασία στο ρόλο που η τεχνολογία μπορεί να παίξει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κλιματικός στόχος της ΕΕ για το 2040 που βασίζεται υπερβολικά σε τεχνολογίες που υπόσχονται την απομάκρυνση και δέσμευση του άνθρακα. Οι τεχνολογίες αυτές όμως ακόμα δεν έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν αποτελεσματικά. Έτσι αντί να δοθεί προτεραιότητα στην μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, η τεχνολογία γίνεται μάλλον ένας μάταιος φορέας ελπίδας επίτευξης ενός πράσινου μέλλοντος.

Σε μία προσπάθεια να αποτελέσουν μέρος της πράσινης ανάπτυξης, τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν ανακοινώσει καινοτόμες ιδέες για την μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα ή την προστασία του περιβάλλοντος ενώ πολλές χρηματοδοτήσεις απευθύνονται σε νεοφυείς επιχειρήσεις που θα έχουν σαν στόχο την βιωσιμότητα. Μερικά παραδείγματα από τέτοιες σύγχρονες τεχνολογικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνουν την πυρηνική σύντηξη, τις γιγάντιες μηχανές αναρρόφησης άνθρακα, την αποκατάσταση πάγου με χρήση εκατομμυρίων αντλιών που κινούνται με αιολική ενέργεια και τον ψεκασμό σωματιδίων στη στρατόσφαιρα.

Αρκεί όμως η τεχνολογία για να μας σώσει από τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;

«Η καινοτομία αντέδρασε έντονα στην άνοδο της θερμοκρασίας. Έχει στρέψει την εστίαση προς τις καλλιέργειες και τις περιοχές της χώρας που επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και προς πιο προσαρμοστικές μορφές τεχνολογίας, όπως οι ανθεκτικοί στη θερμότητα σπόροι. Όλα αυτά βοήθησαν τους αγρότες να προσαρμοστούν. Ωστόσο, η αντίληψη ότι η νέα τεχνολογία πρόκειται να μετριάσει πλήρως τις οικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ακόμη και σε μια πλούσια χώρα όπως οι ΗΠΑ, φαίνεται ασυνεπής με τα υπάρχοντα δεδομένα», δηλώνει στην έρευνά “We cannot simply innovate our way out of danger,” ο Jacob Moscona, ερευνητής Οικονομίας , Ιστορίας και πολιτικής του Πανεπιστημίου Harvard.

Η ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας έχει μετριάσει περίπου το 20% της πιθανής οικονομικής ζημίας από την κλιματική αλλαγή από το 1960, εκτιμούν οι ερευνητές. Το αν αυτό θεωρείται σημαντικό ή αμελητέο ποικίλλει. Όπως σημείωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Karthik Sastry, και οι δύο πλευρές έχουν εγκυρότητα: «Το 20% απέχει πολύ από το 0%», είπε. «Υπάρχει σαφής δυνατότητα ανάπτυξης τεχνολογικών λύσεων σε αναδυόμενα περιβαλλοντικά προβλήματα. Και το κυρίως σύστημα ελεύθερης αγοράς μας, στο οποίο η καινοτομία κυνηγά πιθανά κέρδη, μπορεί να είναι ισχυρό». Από την άλλη πλευρά, «το 20% δεν είναι 100%. »

Ακόμα και με αυτό το 20%, η ζημιά συσσωρεύεται και δε φαίνεται να υπάρχει σημαντική στροφή προς ένα πιο πράσινο μέλλον. Και αυτό είναι από έρευνα στις ΗΠΑ, που αποτελούν το καλύτερο σενάριο αυτή τη στιγμή. Ακόμη και οι νέες τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν στις ΗΠΑ δεν θα βοηθήσουν απαραίτητα την παγκόσμια κατάσταση. «Οι γεωργικές τεχνολογίες έχουν σχεδιαστεί για συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Σε άλλα μέρη του κόσμου, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, δεν θα υπάρχουν απαραίτητα τα ίδια κίνητρα για την ανάπτυξη τεχνολογιών που βοηθούν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν επειδή η ικανότητα πληρωμής για αυτές θα είναι σημαντικά χαμηλότερη και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις» υποστηρίζει ο Moscona. «Το ανθεκτικό στη θερμότητα καλαμπόκι που έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τους αγρότες να προσαρμοστούν στην Ιντιάνα δεν πρόκειται να λειτουργήσει για παράδειγμα στην Ινδία».

Τεχνολογία και απατηλές προσδοκίες

Η υπερβολική εξάρτηση στις υποσχέσεις για νέα τεχνολογία για την επίλυση της κλιματικής αλλαγής μόνο καθυστέρηση μπορεί να επιφέρει, λένε ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ.  Η έρευνά τους που δημοσιεύτηκε στο Nature Climate Change ζητά τον τερματισμό ενός μακροχρόνιου κύκλου τεχνολογικών υποσχέσεων και επανασχεδιασμένων στόχων για την κλιματική αλλαγή.

Φαίνεται πως οι τεχνολογικές υποσχέσεις έχουν αυξήσει τις προσδοκίες για πιο αποτελεσματικές τεχνολογικές καινοτομίες στο μέλλον, και ως εκ τούτου επέτρεψε μια συνεχιζόμενη πολιτική αδιαφορίας και ανεπαρκούς δράσης. Δηλαδή η ελπίδα, η προσδοκία ότι η τεχνολογία θα έρθει “να μας σώσει”, περιορίζει την ουσιαστική δράση σε πολιτικό επίπεδο καθώς κανείς δε θέλει να αναλάβει το κόστος του περιορισμού της βαριάς βιομηχανίας και τις αλλαγές που απαιτούνται για ένα πράσινο μέλλον.

Οι ερευνητές Duncan McLaren και Nils Markusson από το Lancaster Environment Center λένε ότι: «Επί σαράντα χρόνια, η δράση για το κλίμα έχει καθυστερήσει από τεχνολογικές υποσχέσεις. Οι σύγχρονες υποσχέσεις είναι εξίσου επικίνδυνες. Η παρέκκλιση δεν είναι απαραιτήτως σκόπιμη, αλλά τέτοιες υποσχέσεις μπορούν να τροφοδοτήσουν τη συστημική “ηθική διαφθορά”, στην οποία οι σημερινές ελίτ έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν μονοπάτια αυτοεξυπηρέτησης, ενώ μετακυλίουν τον κίνδυνο σε ευάλωτα άτομα στο μέλλον και στον παγκόσμιο Νότο.»

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι στόχοι, τα μοντέλα και οι τεχνολογίες έχουν συνεξελιχθεί με τρόπους που επιτρέπουν την καθυστέρηση: «Κάθε νέα υπόσχεση όχι μόνο ανταγωνίζεται τις υπάρχουσες ιδέες, αλλά υποβαθμίζει επίσης κάθε αίσθηση επείγοντος, επιτρέποντας την επαναλαμβανόμενη αναβολή των πολιτικών προθεσμιών για δράση για το κλίμα και υπονομεύοντας την κοινωνική δέσμευση για ουσιαστικές απαντήσεις.»

Περιβαλλοντικό αποτύπωμα της τεχνολογίας

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι από τις πρώτες καινοτόμες τεχνολογίες που έχουν στραφεί στην διάσωση του περιβάλλοντος. Έχουμε όμως αναλογιστεί τι απαιτείται για να παραχθεί και να λειτουργήσει κάθε ένα από αυτά τα νέα συστήματα τελευταίας τεχνολογίας; Κάθε λειτουργία που εκτελεί ένας υπολογιστής αντιστοιχεί σε ηλεκτρικά σήματα που ταξιδεύουν μέσω του υλικού του και καταναλώνουν ενέργεια. Το κόστος σε ενέργεια και εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα φαίνεται να έιναι τεράστιο, και σύμφωνα με τους ειδικούς, αναμένεται να αυξηθεί στο άμεσο μέλλον καθιστώντας αυτή την επανάσταση σε μία μαύρη τρύπα για το περιβάλλον.

Πηγή: Aii.stanford.edu, 2023

 

Το πράσινο μέλλον απαιτεί πράσινες πολτικές

Οι VC, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις, οι επενδυτές και οι τεχνολόγοι θα πρέπει να επενδύσουν σε εναλλακτικές πλατφόρμες «που είναι πράσινες, ηθικές, βασισμένες στην αξία και που μας δίνουν μια εναλλακτική σε αυτό που έχουμε αυτή τη στιγμή, που χτίζεται από ανθρώπους τόσο παθιασμένοι με το περιβάλλον που δεν θα ξεπουλήσουν στο όνομα των κερδών» υποστηρίζει η CTO της Greenpeace, Priscilla Chomba-Kinywa.

Τέλος, λέει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να συνεργαστούν με κοινότητες από μέρη όπως η Σενεγάλη, η Ζάμπια, η Νιγηρία, το Μπαγκλαντές και το Μεξικό για να κατανοήσουν και να υποστηρίξουν τις κινήσεις τους. «Καθίστε με τους ηλικιωμένους στις κοινότητές τους, ακούστε τη γνώση των ιθαγενών που τους επέτρεψε να συνυπάρχουν με τη φύση και αρχίστε να εφαρμόζετε ξανά μερικές από αυτές τις αρχές», προτείνει. «Αγωνίζονται για τη ζωή τους».

Η πιο αποτελεσματική απάντηση, σύμφωνα με τους ερευνητές είναι η μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα.

«Ακόμη και στις ΗΠΑ, η τεχνολογία δεν πρόκειται να μετριάσει την πλειονότητα των ζημιών από την κλιματική αλλαγή», είπε ο Moscona. «Ενώ η μείωση των εκπομπών τώρα θα μπορούσε να έχει μεγάλες συνέπειες». «Μπορείτε να θέσετε στόχους για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου όσο ψηλά θέλετε, αλλά χωρίς ένα σαφές σχέδιο για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων που τα παράγουν, απλά δεν μπορούν να είναι αξιόπιστοι. Είναι σαν να φτιάχνεις ένα ποδήλατο χωρίς πετάλια, πώς θα το τροφοδοτήσεις;» υποστήριξε ο Dominic Eagleton, ανώτερος ακτιβιστής για τα ορυκτά καύσιμα στη μη κερδοσκοπική οργάνωση Global Witness.

Το να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας σε ακόμα περισσότερες νέες τεχνολογίες δεν είναι σοφό. Αντίθετα, ο πολιτιστικός, κοινωνικός και πολιτικός μετασχηματισμός είναι απαραίτητος για να καταστεί δυνατή η ευρεία ανάπτυξη τόσο συμπεριφορικών όσο και τεχνολογικών αντιδράσεων στην κλιματική αλλαγή.