Κατά τη διάρκεια των χρόνων της πανδημίας, αφιερώσαμε πολύ χρόνο στην ανάγνωση πολλών μελετών, ερευνών και δημοσκοπήσεων σχετικά με το μέλλον της εργασίας. Εκείνα τα χρόνια, με κομμένη την ανάσα, σκεφτόμασταν ότι ο κόσμος που γνωρίζαμε πιθανόν να μην επέστρεφε ποτέ στην κανονικότητά του, και πως θα χρειαζόταν να προσαρμοστούμε στην νέα πραγματικότητα που έφερνε η COVID, προκειμένου να μην μείνουμε πίσω.
Κάποιοι είχαν διαφορετικές οπτικές στον καινούριο αυτό κόσμο, ακούστηκαν πάρα πολλές απόψεις, αλλά η πλειονότητα συμφωνούσε: η εργασία από το σπίτι είχε έρθει για να μείνει. Το πώς θα μπορούσαμε ποτέ να επιστρέψουμε στα μικρά γραφεία μετά από μια επιδημία που συνέβη μία φορά στον αιώνα και μας υποχρέωσε να επανεξετάσουμε τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, φαινόταν αδύνατο.
Ωστόσο, όλοι φαίνεται πως κάναμε λάθος. Μεγάλες εταιρείες όπως η Amazon, η Goldman Sachs, η Disney, η Apple και σχεδόν όλοι οι μεγάλοι κολοσσοί ζήτησαν από τους υπαλλήλους να επιστρέψουν στο γραφείο τους τελευταίους μήνες που ίσως θα ήταν πιο εύκολο ανακαλύψουμε εκείνες που δεν το έκαναν. Φυσικά, οι εργαζόμενοι αντιστάθηκαν, αλλά ο αγώνας δεν γινόταν να είναι μακρύς για αυτόν τον κόσμο. Σε κάποιον άλλον ιδανικό, ίσως. Όλοι τώρα θέλουν να επιστρέψουν στα γραφεία με την θέλησή τους. Και φταίει η άνοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης γι’ αυτό.
Καθώς παρατηρούμε την ΤΝ να εξελίσσεται και να γίνεται όλο και πιο αξιόπιστη στις καθημερινές εργασίες μιας εταιρείας (όπως να κάνει παρουσιάσεις, να εξυπηρετεί τους πελάτες, να παράγει οικονομικές εκθέσεις), ο απλός άνθρωπος ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για το ενδεχόμενο να αντικατασταθεί. Αναρωτιέται «Τι μπορώ να κάνω που δεν μπορεί να αυτοματοποιηθεί;». «Πώς μπορώ να διασφαλίσω ότι θα βγω και εγώ στον αφρό αυτής της τεχνολογικής επανάστασης;».
Ναι, κάνουμε όλοι πλάκα στο γραφείο και ξέρουμε πώς να είμαστε σούπερ κυνικοί για όλα τα λάθη που κάνει το ChatGPT. Γράφουμε μικρά σαρκαστικά σχόλια στο Facebook που λένε «οι δουλειές μας μπορεί να είναι ασφαλείς ακόμα και μέσα από ένα chat». Αλλά, βαθιά μέσα μας, όταν κάνουμε αυτές τις σκέψεις, υπάρχει μια ανησυχία. Δεν θα πω φόβος, αλλά μια μεγάλη ανησυχία για το μέλλον της δουλειάς μας.
Θεωρώ ότι οι εξυπνότεροι ανάμεσά μας έχουν συνειδητοποιήσει ότι ένα μεγάλο ταλέντο που εξακολουθεί να είναι μοναδικό στην ανθρωπότητα είναι η διαπροσωπική σχέση και ειδικά στη δουλειά, ασκείται καλύτερα αυτοπροσώπως. Συνεργασία. Ηγεσία. Δημιουργικότητα. Καταιγισμός ιδεών. Ανάληψη εργασιών. Όλα θέματα χειρισμού και δεξιοτήτων. Στην πραγματικότητα, αν το καλοσκεφθείτε η μοναδική εργασία που δεν μπορεί να αυτοματοποιηθεί είναι η προσωπικότητα (και οι ιδέες ή οι δεξιότητες) που φέρνετε καθημερινά στο γραφείο. Καμία ποσότητα τεχνολογίας δεν μπορεί να την αντικαταστήσει, κανένα chat δεν μπορεί να την αποδώσει σωστά… γιατί στην ουσία απαιτεί και μπορεί να γίνεται μόνο οργανικά.
Και κάπως έτσι, καθώς οι δουλειές των μεγάλων παραγόντων μπορούν να αυτοματοποιούνται ολοένα και περισσότερο, οι εργαζόμενοι επιστρέφουν πρόθυμα στο γραφείο, όπου μπορούν να δείξουν ότι είναι κάτι περισσότερο από τρια ζωντανά ChatGPTs με ωραίο ντύσιμο. Και αυτοί οι άνθρωποι θα είναι εκείνοι που θα επιβιώσουν και θα πάρουν προαγωγή – δείξτε μου μια δουλειά που μπορείτε να παράγετε μόνοι σας στο σπίτι και θα σας δείξω κι εγώ άλλη μια που μπορεί να μεταφερθεί σε άλλες εταιρείες ή/και να αυτοματοποιηθεί.
Η απομακρυσμένη εργασία ήταν ένα καιρικό φαινόμενο μηδενικού επιτοκίου, αλλά αυτός ο κόσμος πλέον χάνεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει και τη θετική πλευρά του. Η εργασία από το σπίτι επέτρεπε, και μπορεί να επιτρέπει μια ευελιξία από την οποία επωφελήθηκαν πολλοί. Γιατί, όπως και να το κάνουμε η δυνατότητα να είσαι στο γραφείο από τις 10 έως τις 6 είναι, τελικά, ένα προνόμιο – ναι, με έναν διεστραμμένο, καπιταλιστικό τρόπο. Όμως ο κόσμος αλλάζει και η αξία τώρα είναι η συντροφικότητα. Όχι η απομόνωση.
Καθώς μεγαλώνουμε και αντιλαμβανόμαστε, όλο και πιο καθαρά, τα πέντε στάδια μιας θλίψης για έναν κόσμο όπου μερικοί από εμάς αισθάνονται πως δεν έχουν πλέον θέση, υπάρχει πάντα η ελπίδα να βελτιώσουμε οποιαδήποτε εργασιακή κατάσταση, στην οποία ενδεχομένως επιστρέφουμε κάθε μέρα με βαρεμάρα ή/και φόβο μήπως μείνουμε πίσω. Γιατί καθώς ωριμάζουμε, αντιλαμβανόμαστε ότι η κατάθλιψή μας περνά από διάφορες φάσεις, αλλά παράλληλα, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα ενός κόσμου που μεταβάλλεται. Μπορεί να νιώθουμε ότι κάποιες φορές δεν προσαρμοζόμαστε τόσο εύκολα, αλλά δεν πρέπει να αφήσουμε τον φόβο να κυριαρχεί. Ναι, υπάρχει ακόμη χρόνος για να βελτιώσουμε οποιοδήποτε εταιρικό κολαστήριο, στο οποίο πιθανόν επιστρέφουμε από ανάγκη. Σε κάθε περίπτωση, παραμένει ανοιχτή η ευκαιρία να βελτιώσουμε την κατάσταση, γιατί μπορούμε να δουλέψουμε προς την κατεύθυνση ενός πιο φιλόξενου και προοδευτικού περιβάλλοντος, το οποίο θα δέχεται και θα αξιοποιεί τις ικανότητες και τις προσωπικότητες όλων των μελών της ομάδας.
Κάπως έτσι, λοιπόν, αντί να χαιρόμαστε για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη και την αυτοματοποίηση για να κάνουμε πραγματικότητα την έννοια της “ενσωμάτωσης της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής”. Ναι, η τεχνολογική καινοτομία μπορεί να κάνει κάποιες εργασίες να γίνονται οπουδήποτε, ανά πάσα στιγμή, ενώ κάποιες άλλες εργασίες μπορούν να ολοκληρωθούν μόνο μέσω προσωπικής συνεργασίας.
Αλλά, το να επιτρέπεται στους εργαζόμενους να οργανώνουν την επαγγελματική τους ζωή βάσει και των δύο τύπων εργασίας (γραφείο και τηλεργασία) μπορεί να μοιάζει σαν τη λύση κλειδί για τη διατήρηση των εργαζομένων σε οποιαδήποτε εργασία. Και αυτό μπορεί να ακούγεται πολύ σαν μια νέα “υβριδική εργασία”… πόσο μπορεί, όμως, όλο αυτό να προχωρήσει; Από την άλλη αν οι ομάδες θέλουν να συναντηθούν σε ένα εστιατόριο ή σε ένα συναδελφικό σπίτι στις 9 το βράδυ (αφού έχουν περάσει αρκετό οικογενειακό χρόνο με τους δικούς τους) για να κάνουν brainstorming, αφήστε τις!
Αυτή η σκέψη μάς οδηγεί αναπόφευκτα στην έννοια των φυσικών χώρων εργασίας. Οι οποίοι πρέπει να επαναπροσδιοριστούν. Το γραφείο είναι ήδη νεκρό. Θα ακολουθήσουν οι πύργοι γραφείων. Έχουμε ήδη διαβάσει και έχουμε ήδη φανταστεί τις πόλεις των 15 λεπτών… και αυτές, λογικά, πρέπει να περιλαμβάνουν και γραφεία των 15 λεπτών: δηλαδή, εργασιακά hubs, σε απόσταση 15 λεπτών από το σπίτι μας, όπου μπορεί να γίνει ποιοτική και οργανική εργασία για λίγο. Πόσο εφικτό μπορεί να είναι αυτό στην Αθήνα θα μου πείτε; Σήμερα μπορεί να ακούγεται σαν ένα άπιαστο όνειρο, αλλά πιστέψτε με, τα πρώτα ίχνη τέτοιων σημείων στην πόλη είναι ήδη εμφανή. Τον τελευταίο μήνα στο Παγκράτι έχω ήδη μετρήσει δύο τέτοια hubs, εκ των οποίων το ένα είναι ένα μίνιμαλ coffee-shop.
Μπορεί ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας να είναι υποκατάστατο για την απομακρυσμένη εργασία;
Όπως αναφέρει και το Forbes, μπορεί ορισμένες εταιρείες να ευνοούν την εξ αποστάσεως εργασία, αλλά κάποιες άλλες μειώνουν σημαντικά τον αριθμό των εξ αποστάσεως προσφορών. Σύμφωνα με στοιχεία του LinkedIn, οι θέσεις εργασίας εξ αποστάσεως μειώθηκαν κατά 14% τον Σεπτέμβριο του 2022 από ένα υψηλό 20% τον Φεβρουάριο του 2022. Όμως αυτή η μείωση των αγγελιών για απομακρυσμένη εργασία δεν έχει μειώσει τη ζήτηση των εργαζομένων για ευελιξία στον χώρο εργασίας. Περισσότεροι από τους μισούς υποψήφιους για εργασία δείχνουν ότι προτίμησαν την εργασία εξ αποστάσεως. Ωστόσο, για πολλές εταιρείες, η απομακρυσμένη εργασία αποτελούσε προνόμιο και όχι δικαίωμα των εργαζομένων. Αλλά, πάλι, δεν έχουν χαθεί όλα για όσους θέλουν να εργάζονται αποκλειστικά από το σπίτι. Ορισμένες εταιρείες εξακολουθούν να προσλαμβάνουν απομακρυσμένους εργαζόμενους, αλλά, δυστυχώς, θα πρέπει να είστε πολύ απαραίτητοι για να εξασφαλίσετε μια θέση σε μια τόσο στενή αγορά εργασίας.
Δυστυχώς, η εργασία από το σπίτι ξεθωριάζει σιγά-σιγά. Αυτό δεν σημαίνει ότι και ο Παλιός Κόσμος δεν ξεθωριάζει κι αυτός μαζί της. Άρα, μπορούμε να εξελιχθούμε. Και μπορούμε να καταφέρουμε καλύτερες συνθήκες σε ένα ευέλικτο εργασικό σύμπαν όπου η υιοθέτηση ρυθμίσεων εργασίας θα βοηθήσει και τους εργοδότες να διατηρήσουν την εταιρική τους κουλτούρα ώστε να ολοκληρώνουν τυχόν υποχρεωτικές δραστηριότητες εντός ενός γραφείου, παρέχοντας παράλληλα στους εργαζομένους την ευελιξία που εκείνοι χρειάζονται.
