Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μία καινοτομία που ολοένα και περισσότερο κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας. Είναι δεδομένο πως αποτελεί μία “επανάσταση” και μεταβάλλει σε μεγάλο βαθμό όσα γνωρίζαμε ως σήμερα. Καθημερινά η αγορά εργασίας αλλάζει, θέσεις χάνονται και νέες, λιγότερες που απαιτούν μεγαλύτερη εξειδίκευση εμφανίζονται. Ένας από τους βασικούς προβληματισμούς που αναπτύσσονται αφορά την “εθιστική νοημοσύνη” η οποία είναι ικανή να εγκλωβίσει ευάλωτα άτομα σε μία απόλυτα εικονική πραγματικότητα με τεράστιο αντίκτυπο στην επαφή τους με την πραγματική ζωή.

Βρισκόμαστε σε μία εποχή ανεξέλεγκτων “πειραμάτων” πάνω σε αυτό το κομμάτι. Δεν υπάρχει μία παγιωμένη κατάσταση, ένας σκελετός για τον οποίο μπορούμε να μιλήσουμε με σχετική ασφάλεια και να προτείνουμε συγκεκριμένες διορθώσεις-τομές. Κλειδί όπως έχουμε σημειώσει αποτελεί ο προγραμματιστής, ο χειριστής που έχει τη δύναμη του αλγορίθμου. Σε συνδυασμό με την ανάλυση δεδομένων που γίνεται με ρυθμούς ταχύτητας φωτός ανά πάσα στιγμή υπάρχει μία βάση δεδομένων με προφίλ χρηστών που πολύ εύκολα μπορεί να τους προσφερθεί μία εξατομικευμένη εμπειρία που θα καλύψει φαινομενικά τα κενά τους.

Ο CTO της OpenAI μιλάει για μία «εξαιρετικά εθιστική διαδικασία». Οι Robert Mahari και Pat Pataranutaporn με άρθρο τους στο MIT Technology Review επισημαίνουν πως αυτή η διαδικασία στερεί χρόνο, σοφία, την απαιτούμενη εστίαση κι έναν βαθύτερο προβληματισμό σχετικά με την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Αναγνωρίζουν τα οφέλη του νέου μέσου, ωστόσο τονίζουν πως τεχνολογία, ψυχολογία και νομοθεσία πρέπει να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που θα υπάρχει στοιχειώδης “ηθική” ατομική και συλλογική διασφάλιση.

Σε έναν αχαρτογράφητο ωκεανό, εφαρμογές όπως η Replika έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν επιθυμίες και να προκαλούν έλξη. Μεγάλη σημασία έχει ο όρος “sycophancy” που εντάσσεται στη “νέα γλώσσα” και αφορά τη μίμηση της συμπεριφοράς και γλώσσας των χρηστών. Ο εγκλωβισμός σε ένα εικονικό σύμπαν είναι θέμα χρόνου. Ο κίνδυνος της κοινωνικής απομόνωσης ελλοχεύει. Ένα υποκατάστατο των ανθρώπινων σχέσεων που δεν απαιτεί την ίδια προσπάθεια με την απευθείας επαφή και πιθανότατα μας διασφαλίζει πως δε θα μας πληγώσει. Μία ψευδαίσθηση ιδιωτικότητας και μία παγίδα διαδραστικότητας που σαν σχήμα οξύμωρο κάνει τις αισθήσεις να ατονούν.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μία ακόμα τοποθέτηση. Toν Μάιο του 2024 ο Έλον Μάσκ υποστήριξε πως «η βιολογική νοημοσύνη μπορεί να χρησιμεύσει ως στήριγμα, ως ρυθμιστικό παράγοντα. Όμως αν μιλάμε για ποσοστά, σχεδόν όλη η νοημοσύνη θα είναι ψηφιακή. Το ποσοστό της βιολογικής νοημοσύνης μειώνεται κάθε μήνα που περνάει. Τελικά, κάποια στιγμή θα είναι λιγότερο από 1%». Αν αυτός είναι ο στόχος, τότε υπάρχει ένας παραπάνω λόγος να φιλτράρουμε και με όπλο την κριτική ικανότητα να ορίζουμε ΕΜΕΙΣ το “μέτρο άριστον”.

Οι λύσεις που προτείνονται στην παρούσα φάση μοιάζουν με παυσίπονο. Μία υπενθύμιση διαλείμματος είτε θα προκαλέσει έξτρα σύγχυση, είτε θα περάσει απλά και δε θα δώσει σημασία ο χρήστης. Είναι πολύ σημαντικό να φτάσουμε στο επίπεδο να αναγνωρίζουμε πότε αποκλίνουμε, αυτή είναι όμως μία ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία που απαιτεί κόπο και εσωτερική αναζήτηση. Ελάχιστοι είναι αυτοί που επιλέγουν να έρθουν αντιμέτωποι – κατάματα – με τη μοναξιά και να προχωρήσουν κοιτώντας το μέλλον με αισιοδοξία δίπλα σε άλλους ανθρώπους.

Εντύπωση προκαλεί επίσης πως αυτή η ατζέντα δεν έχει κυρίαρχο ρόλο στη χάραξη πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση και ήδη οι πρώτοι νόμοι είναι γεγονός. Η ισορροπία μεταξύ της βελτίωσης του επιπέδου ζωής και του χάους είναι ρευστή. Η ανθρώπινη ευημερία είναι ο στόχος, ωστόσο για να επιτευχθεί χρειάζεται να διατηρηθεί με κάθε κόστος ο όρος “Αξιοπρέπεια”. Πάνω σε αυτή τη λογική έχει έρθει η στιγμή να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να αποφασίσουμε αν θέλουμε να έχουμε με κάποιον τρόπο λόγο στην επόμενη ημέρα ή αν θα είμαστε απλά δέκτες των τεκτονικών αλλαγών που διαδραματίζονται άβουλα.

✶ Με στοιχεία από: MIT Technology Review