Μια πύρινη κάθοδος προς τη Γη σηματοδοτεί, συνήθως, το τέλος του ταξιδιού ενός δορυφόρου. Καθώς όλο και περισσότεροι ταξιδεύουν στο διάστημα η πρόβλεψη του πού και πότε θα προσγειωθεί ο καθένας τους εξελίσσεται σε μια πιεστική πρόκληση. Μέσα στο 2022 έχουμε ήδη δύο ξεχωριστές περιπτώσεις όπου τα διαστημικά απορρίμματα έπεσαν σε απροσδόκητα μέρη. Την ανεξέλεγκτη επανείσοδο στην ατμόσφαιρα ενός Long March 5B πυραύλου πάνω απ’ τη Μαλαισία ακολούθησαν πολύ σύντομα αναφορές για εντοπισμό τμημάτων διαστημικού σκάφους στην περιφέρεια της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλίας˙ τα τελευταία αποδείχτηκαν ότι ανήκαν στην αποστολή SpaceX Crew-1.

Καθώς η διαστημική βιομηχανία συνεχώς αναπτύσσεται είναι σίγουρό ότι τέτοια επικίνδυνα περιστατικά θα συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα. Όμως πόσο μεγάλος είναι στην πραγματικότητα ο κίνδυνος;

Διαστημικά σκουπίδια ονομάζουμε τα εναπομείναντα άχρηστα τμήματα ενός διαστημικού συστήματος. Μπορεί να είναι ένας δορυφόρος που έχει φτάσει στο τέλος της ζωής του (όπως για παράδειγμα ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός όταν φτάσει στο τέλος της επιχειρησιακής του ζωής το 2031) ή τμήματα ενός πυραυλικού συστήματος που έχουν εκπληρώσει τον σκοπό τους και απορρίπτονται.

Μέχρι σήμερα, η Κίνα έχει εκτοξεύσει τρεις πύραυλους Long March 5B και ο καθένας έχει αφεθεί σκόπιμα σε μια ανεξέλεγκτη τροχιά. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπήρχε τρόπος να γνωρίζουμε πού θα προσγειωθούν. Το SpaceX απομακρύνει τα μέρη του πυραύλου του με ελεγχόμενο τρόπο και σχεδιάζει κάποια άλλα εξαρτήματα να καούν κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα της Γης. Αλλά όπως αποδεικνύουν τα συντρίμμια του SpaceX που βρέθηκαν στα Snowy Mountains της Αυστραλίας, αυτά τα πράγματα δεν πάνε πάντα σύμφωνα με το σχέδιο.

Πόσο επικίνδυνα είναι, λοιπόν, τα διαστημικά σκουπίδια; Από όσο γνωρίζουμε μόνο ένα άτομο έχει χτυπηθεί ποτέ από αυτά. Το 1997, η Lottie Williams, κάτοικος της Tούλσα στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ, χτυπήθηκε, ευτυχώς όχι σοβαρά, στον ώμο από ένα κομμάτι. Ήταν περίπου στο μέγεθος του χεριού της και πιστεύεται ότι προήλθε από πύραυλο Delta II. Το πήρε, το πήγε στο σπίτι της και το ανέφερε στις αρχές την επόμενη μέρα.

Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότερα αντικείμενα πηγαίνουν στο διάστημα και μετά επιστρέφουν, αυξάνονται οι πιθανότητες να χτυπηθεί κάποιος ή κάτι. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για μεγάλα, μη ελεγχόμενα αντικείμενα όπως το Long March 5B. Τρεις φορές εκτοξεύτηκε αυτό το μοντέλο πυραύλων: ο πρώτος πύραυλος επανήλθε στις 11 Μαΐου 2020, με εξαρτήματα να προσγειώνονται σε δύο χωριά στην Ακτή του Ελεφαντοστού, ο δεύτερος επέστρεψε στη Γη στις 9 Μαΐου 2021, κοντά στις Μαλδίβες και ο τρίτος επανήλθε φέτος πάνω από την Ινδονησία και τη Μαλαισία, με τα συντρίμμια να προσγειώνονται γύρω από αυτά τα νησιά. Πρέπει λοιπόν να ανησυχούμε;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκτιμήσεις για τις πιθανότητες να χτυπήσουν κάποιον τα διαστημικά σκουπίδια, αλλά οι περισσότερες συμφωνούν ότι είναι της τάξης του ένα στις 10.000. Αυτή είναι η πιθανότητα να χτυπηθεί οποιοδήποτε άτομο, οπουδήποτε στον κόσμο. Ωστόσο, οι πιθανότητες να χτυπηθεί ένα συγκεκριμένο άτομο είναι της τάξης του ενός στο τρισεκατομμύριο. Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες πίσω από αυτές τις εκτιμήσεις, αλλά ας εστιάσουμε μόνο σε έναν βασικό προς το παρόν δηλαδή στην τροχιά επανεισόδου.  Σε αυτές τις τροχιές το διαστημικό απόβλητο περνά περίπου το 20% του χρόνου του πάνω από  στεριά. Μια ευρεία εκτίμηση μας λέει ότι το 20% της Γης κατοικείται, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει πιθανότητα 4% η επανείσοδος του Long March 5B να συμβεί σε μια κατοικημένη περιοχή Αυτό μπορεί να φαίνεται αρκετά υψηλό ποσοστό αλλά αν σκεφτεί κανείς πόση «κατοικημένη γη» καλύπτεται πραγματικά από ανθρώπους, η πιθανότητα τραυματισμού ή θανάτου γίνεται σημαντικά μικρότερη. Η πιθανότητα υλικών ζημιών, από την άλλη πλευρά, είναι μεγαλύτερη. Θα μπορούσε να είναι έως και 1% για κάθε δεδομένη επανεισδοχή του Long March 5B.

Όμως, ο συνολικός κίνδυνος από τα διαστημικά σκουπίδια θα αυξηθεί εξαιτίας του τεράστιου αριθμού των αντικειμένων που εκτοξεύονται και εισέρχονται ξανά στην ατμόσφαιρα. Τα τρέχοντα σχέδια εταιρειών και διαστημικών υπηρεσιών σε όλο τον κόσμο περιλαμβάνουν πάμπολλες ακόμη εκτοξεύσεις.

Δύο ερωτήματα έρχονται στο μυαλό:μπορούμε να προβλέψουμε την επανείσοδο των συντριμμιών και τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο; Ας ξεκινήσουμε με τις προβλέψεις. Μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψουμε πού θα εισέλθει ξανά στην ατμόσφαιρα της Γης ένα αντικείμενο που βρίσκεται σε ανεξέλεγκτη τροχιά. Ο γενικός εμπειρικός κανόνας λέει ότι η αβεβαιότητα του εκτιμώμενου χρόνου επανεισόδου θα είναι μεταξύ 10% και 20% του υπολειπόμενου τροχιακού χρόνου. Αυτό σημαίνει ότι ένα αντικείμενο με προβλεπόμενο χρόνο επανεισόδου σε 10 ώρες θα έχει ένα περιθώριο «αβεβαιότητας» περίπου μία ώρα. Έτσι, εάν ένα αντικείμενο περιφέρεται γύρω από τη Γη κάθε 60-90 λεπτά, θα μπορούσε να εισέλθει σχεδόν οπουδήποτε.

Η βελτίωση σε αυτό το περιθώριο αβεβαιότητας είναι μια μεγάλη πρόκληση και θα απαιτήσει σημαντικό όγκο έρευνας. Ακόμη και τότε, είναι απίθανο να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τη θέση επανεισόδου ενός αντικειμένου με μεγαλύτερη ακρίβεια από αυτή της ακτίνας των 1.000 χιλιομέτρων.

Η μείωση του κινδύνου είναι μια πρόκληση, αλλά υπάρχουν μερικές επιλογές. Πρώτον, όλα τα αντικείμενα που εκτοξεύονται σε τροχιά γύρω απ’ τη Γη θα πρέπει να έχουν ένα σχέδιο για την ασφαλή έξοδο απ’ την τροχιά τους σε μια ακατοίκητη περιοχή. Αυτή είναι συνήθως είναι η SPOUA (South Pacific Ocean Uninhabited Area /Ακατοίκητη περιοχή του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού), που είναι επίσης γνωστή ως το «νεκροταφείο διαστημικών σκαφών». Υπάρχει επίσης η επιλογή να σχεδιαστούν τα εξαρτήματα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποσυντίθενται πλήρως κατά την επανείσοδο. Αν όλα καούν όταν χτυπήσουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα, δεν θα υπάρχει πλέον σημαντικός κίνδυνος.

Υπάρχουν ήδη ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές που απαιτούν ελαχιστοποίηση του κινδύνου από τα διαστημικά σκουπίδια, όπως οι κατευθυντήριες γραμμές των Ηνωμένων Εθνών για τη Μακροπρόθεσμη Βιωσιμότητα των Δραστηριοτήτων στο Διάστημα – αλλά οι μηχανισμοί για αυτές δεν προσδιορίζονται. Επιπλέον, πώς μπορούν να ισχύσουν αυτές οι οδηγίες σε παγκόσμιο επίπεδο και ποιος μπορεί να τις εφαρμόσει; Τέτοια ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.

Συνοψίζοντας, θα πρέπει να ανησυχείτε μήπως χτυπηθείτε από διαστημικά σκουπίδια; Προς το παρόν, όχι. Είναι σημαντική η περαιτέρω έρευνα για τα διαστημικά σκουπίδια για το μέλλον; Απολύτως.

*με πληροφορίες απ’ το BBC.