Η αμερικανική ιστορία είναι πλούσια με επιστημονικά και ψυχολογικά πειράματα που όχι μόνο έχουν ξεπεράσει τα όρια της γνώσης αλλά και έχουν αποτελέσει έμπνευση για σενάρια ταινιών.

Αυτές οι ταινίες παρέχουν μια συναρπαστική ματιά σε μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα αμερικανικά πειράματα και επιστημονικές προσπάθειες, μεταφράζοντας πολύπλοκα και συχνά αμφιλεγόμενα γεγονότα της πραγματικής ζωής σε συναρπαστικές αφηγήσεις.

Είτε εξερευνούν τα ηθικά όρια της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τους πιθανούς κινδύνους της επιστημονικής προόδου, αυτές οι ταινίες προσφέρουν ένα μείγμα ψυχαγωγίας και γνώσης για τις βαθιές επιπτώσεις και τα όρια της επιστήμης.

MK Ultra (2022)

Το MK Ultra είναι μια αμερικανική ταινία ψυχολογικού θρίλερ του 2022, σε σενάριο και σκηνοθεσία του πρώην αξιωματικού των πληροφοριών Joseph Sorrentino. Βασισμένo σε ένα αληθινό πείραμα πάνω σε ανθρώπους, το MKUltra που διεξήχθη από την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) τη δεκαετία του 1960, η ταινία ακολουθεί τον Dr. Ford Strauss (Anson Mount), έναν ψυχίατρο που εμπλέκεται σε ένα κυβερνητικό πείραμα και συνωμοσία που περιλαμβάνει τη χρήση ψυχεδελικών και άλλων ουσιών που ελέγχουν το μυαλό.

Το MKUltra είναι η κωδική ονομασία για ένα κρυφό πρόγραμμα που έψαχνε και εφάρμοζε πρακτικές ελέγχου της σκέψης και έτρεξε από τις αρχές περίπου του Ψυχρού Πολέμου μέχρι και το 1973. Ψυχιατρικά ινστιτούτα στις ΗΠΑ αλλά και τον Καναδά προσπάθησαν να βρουν μεθόδους – ηλεκτροσόκ, LSD κι άλλες αθέμιτες τεχνικές- ώστε να ελέγξουν τη σκέψη ανυποψίαστων ασθενών. Αλλά ακόμα κι απλών πολιτών, όπως έκανε ο χημικός Sidney Gottlieb το 1954 μέσα από το παρακλάδι του πρότζεκτ MK-Ultra ονόματι Operation Midnight Climax.

The Stanford Prison Experiment (2015)

Τον Αύγουστο του 1971 ο νεαρός καθηγητής ψυχολογίας Philip Zimbardo δημιουργεί μια προσομοίωση φυλακής στο υπόγειο του τμήματος ψυχολογίας Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Ως εθελοντές για το πείραμα επιλέγονται 24 άντρες φοιτητές, μεσοαστοί, λευκοί, χωρίς προηγούμενο ιατρικό ιστορικό ή ποινικό μητρώο με κάποιο χρηματικό αντίτιμο.Ρίχνουν κέρμα για να μοιράσουν τους ρόλους: οι μισοί θα είναι δεσμοφύλακες και οι υπόλοιποι φυλακισμένοι. Σκοπός του πειράματος είναι να δουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις των ρόλων και των κοινωνικών θέσεων στους ανθρώπους.

Ο Zimbardo ενδιαφέρεται να μελετήσει πώς η εξουσία επηρεάζει τη διαμόρφωση ταυτοτήτων και συμπεριφορών. Λίγες μόλις ώρες αφότου έχει ξεκινήσει το πείραμα, παρατηρείται ένα ανατριχιαστικό φαινόμενο. Οι «δεσμοφύλακες» γίνονται ακραία βίαιοι και κακοποιητικοί. Από την άλλη, οι κρατούμενοι υιοθετούν έναν παθητικό ρόλο, αποδεχόμενοι τη βία που τους ασκείται. Το πείραμα ξεφεύγει γρήγορα κι ενώ το αρχικό σχέδιο ήταν να κρατήσει δύο εβδομάδες, τελικά αναγκάζονται να το διακόψουν την 6η μέρα.

Το “The Stanford Prison Experiment” (2015) είναι μια συναρπαστική δραματοποίηση αυτών των γεγονότων, προβάλλοντας την ανησυχητική δυναμική που προέκυψε και τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίστηκαν.

Experimenter (2015)

Τον Αύγουστο του1961, διεξήχθη μια σειρά αμφιλεγόμενων πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας από τον ψυχολόγο Stanley Milgram του Πανεπιστημίου Yale με σκοπό να μελετήσει την υπακοή στην εξουσία. Οι συμμετέχοντες έλαβαν οδηγίες να κάνουν ηλεκτροσόκ σε έναν «μαθητή» (έναν ηθοποιό) κάθε φορά που θα έδινε μια εσφαλμένη απάντηση, αποκαλύπτοντας ανησυχητικά επίπεδα συμμόρφωσης.

Τα εικονικά ή ψεύτικα ηλεκτροσόκ αυξήθηκαν σταδιακά σε επίπεδα που θα ήταν μοιραία αν ήταν αληθινά. Το “Experimenter” (2015), με πρωταγωνιστή τον Peter Sarsgaard, δραματοποιεί αυτά τα πειράματα και διερευνά τα ηθικά ερωτήματα που προέκυψαν.

ο πείραμα αυτό είχε τεράστιο αντίκτυπο στο πεδίο της ψυχολογίας και έχει εφαρμογή από τον κόσμο των επιχειρήσεων μέχρι το Ολοκαύτωμα, αλλά τελικά η εγκυρότητα της μελέτης τέθηκε υπό αμφισβήτηση και σήμερα θεωρείται εξαιρετικά ανήθικο για το ακραίο ψυχολογικό άγχος που προκάλεσε.

 

Jacob’s Ladder (1990)

Θρηνώντας το νεκρό παιδί του, ένας στοιχειωμένος βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ προσπαθεί να αποκαλύψει το παρελθόν του ενώ υποφέρει από μια σοβαρή περίπτωση αποσύνδεσης. Για να το κάνει, πρέπει να αποκρυπτογραφήσει την πραγματικότητα και τη ζωή από τα δικά του όνειρα, αυταπάτες και αντιλήψεις για τον θάνατο.

Το Jacob’s Ladder (1990) – σε σκηνοθεσία Adrian Lyne και σενάριο Bruce Joel Rubin είναι μια από τις πολυεπίπεδες ψυχολογικές ταινίες τρόμου που βασίζεται σε πολλές πνευματικές και θρησκευτικές επιρροές και θέματα.

Η εναρκτήρια σεκάνς δείχνει τον πρωταγωνιστή Τζέικομπ Σίνγκερ (τον υποδύεται ο Τιμ Ρόμπινς) ως στρατιώτη των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ, ο οποίος, μαζί με τους συμμάχους του, μπαίνει σε μια κατάσταση επιθετικού, φρενήρη παραλήρημα.

Αργότερα μαθαίνουμε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ πειραματίστηκε χωρίς συναίνεση σε αυτούς τους στρατιώτες με ένα ψυχοδραστικό φάρμακο που ονομάζεται «ladder», με σκοπό να μεγιστοποιήσει την επιθετικότητα των στρατιωτών για να τους κάνει πιο αποτελεσματικούς μαχητές. Ωστόσο, αυτό απέτυχε όταν οι στρατιώτες άρχισαν να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου, δολοφονώντας βάναυσα τους δικούς τους άνδρες.

Το σενάριο είναι εμπνευσμένο από πειράματα που διεξήγαγε η αμερικανική κυβέρνηση σε στρατιώτες στο πλαίσιο του μυστικού προγράμματος MK-ULTRA, στο οποίο «εθελοντές» δέχονταν άθελά τους ψυχοτρόπα φάρμακα όπως το LSD. Το φάρμακο 3-quinuclidinyl benzilate (με την κωδική ονομασία BZ) αναφέρεται στο τέλος του φιλμ. Ο στρατός των ΗΠΑ, στην πραγματικότητα, δοκίμασε αυτό το φάρμακο σε στρατιώτες για να ανακαλύψει την αποτελεσματικότητά του ως παράγοντα ανικανότητας. Ο στρατός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορούσε να απενεργοποιήσει τα εχθρικά στρατεύματα.

Awakenings (1990)

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο νευρολόγος Δρ. Oliver Sacks πειραματίστηκε με το φάρμακο L-DOPA για να θεραπεύσει κατατονικούς ασθενείς που επέζησαν από την επιδημία του λήθαργου της εγκεφαλίτιδας  της δεκαετίας του 1920. Τα πειράματά του «ξύπνησαν» προσωρινά αυτούς τους ασθενείς, παρέχοντάς τους μια σύντομη περίοδο κανονικότητας.

Το “Awakenings” , με πρωταγωνιστές τους Robin Williams και Robert De Niro, είναι μια συγκλονιστική κινηματογραφική μεταφορά των απομνημονευμάτων του Sacks, που εξιστορεί αυτές τις θαυματουργές αλλά φευγαλέες αναρρώσεις.

The Andromeda Strain (1971)

Ενώ ένα έργο μυθοπλασίας του Michael Crichton, το “The Andromeda Strain”  αντλεί έμπνευση από τις αμερικανικές επιστημονικές προσπάθειες στην ιολογία και την εξερεύνηση του διαστήματος. Η ταινία απεικονίζει μια ομάδα επιστημόνων που ερευνούν έναν θανατηφόρο εξωγήινο μικροοργανισμό που έφερε στη Γη ένας δορυφόρος που επιστρέφει, απηχώντας πραγματικές ανησυχίες σχετικά με τη μόλυνση και τη βιοασφάλεια κατά τη διάρκεια διαστημικών αποστολών.