Το Poor Things, το οποίο έχει επαινεθεί από πολλούς ως ένα «φεμινιστικό αριστούργημα», διερευνά τη γυναικεία σεξουαλική απελευθέρωση. Ωστόσο, μοιάζει λιγότερο με μανιφέστο και περισσότερο με μια απλή σεξουαλική κωμωδία, με την ταινία συχνά να αποτυγχάνει στο να πετύχει όντως αυτό για το οποίο πολλοί την επαινούν.
Το Poor Things ακολουθεί μια νεαρή γυναίκα με το όνομα Bella Baxter (Emma Stone). Έχει επανέλθει στη ζωή από τον κηδεμόνα της, τον επιστήμονα Dr. Godwin Baxter (Willem Dafoe), που λειτουργεί ως ένας ιδιότυπος Victor Frankenstein.
Στην αρχή της ταινίας, οι πράξεις της Bella αντικατοπτρίζουν αυτές ενός βρέφους, που ρέει από αφέλεια. Είναι σαν ένα παιδί που μαθαίνει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Ξαφνικά αντιλαμβάνεται το φαινόμενο που είναι η ύπαρξή της και γοητεύεται από το σώμα της. Και το πιο σημαντικό, παγιδεύεται μέσα στο τι είναι ικανό να κάνει αυτό το σώμα.
Μαγεμένη από τον κόσμο γύρω της, θέλει να τον εξερευνήσει ακόμη περισσότερο. Όμως ο Δρ. Μπάξτερ – ή «Θεός» όπως της αρέσει να τον αποκαλεί – είναι πολύ προστατευτικός και αρνείται να την αφήσει να φύγει από το γενναιόδωρα ευρύχωρο σπιτικό τους. Όπως αρμόζει σε μια σωστή αφήγηση, η Μπέλα αποφασίζει τελικά να γίνει η ηρωίδα του ταξιδιού της. Παίρνει τη μοίρα στα χέρια της και το σκάει με τον Duncan Wedderburn (Mark Ruffalo), έναν δικηγόρο.
Σε όλη την ταινία υπάρχει μια αίσθηση που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως ένα ιδιότυπο θέατρο του παραλόγου και του γκραν-γκινιόλ. Σε άλλες στιγμές, το Poor Things μοιάζει σαν ένα ξεκούρδιστο καρμπόν αντίγραφο του Tim Burton. Επίσης συχνά η ταινία ψηλαφίζει φιλοσοφικά ζητήματα, είτε σκόπιμα, είτε όχι.
Φαίνεται να διερευνά θέματα φαινομενολογίας και το αρκετά κυνικό ερώτημα του Immanuel Kant για τη «φυσική τάση της ανθρωπότητας να είναι κακή». Αυτό μοιάζει με το ερώτημα που προτείνεται και στο «Φρανκενστάιν» της Mary Shelley: ήταν το Τέρας όντως φτιαγμένο για να είναι ή να κάνει κακό ή αποτελεί ένα παράδειγμα του αξιώματος «γίνεσαι μεγαλώνοντας, όπως σού συμπεριφέρθηκαν όπως ήσουν μικρός»;
Η Bella Baxter είναι η απόδειξη ότι η ανθρώπινη φύση έναντι της διαπαιδαγώγησης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός ατόμου. Οι ενέργειές της μεταβάλλονται όχι μόνο ως αντανάκλαση του πώς της συμπεριφέρονται οι άλλοι, αλλά και καθώς μαθαίνει το πώς να συμπεριφέρεται σωστά απέναντι στον εαυτό της. Να μαθαίνει να υπολογίζει και να τιμάει τον εαυτό της, όταν οι γύρω της επιθυμούν να την κάνουν κτήμα τους.
Υπάρχει μια ορισμένη αίσθηση ενός «ταξιδιού» της Μπέλα προς την αυτοεκτίμηση, την υπευθυνότητα και την αυτοκυριαρχία. Καθώς όμως η Μπάξτερ είναι ένα είδος… εργαστηριακού πειράματος, πολλοί την αμφισβητούν λόγω της ασυνήθιστης κατάστασής της, αλλά και την επικρίνουν απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκα.
Ενώ όλα αυτά μπορεί να εξυπηρετούν τον σκοπό της αφήγησης που θέτει ο Λάνθιμος, υπάρχει ένας συγκεκριμένος τόνος στην απεικόνιση της σεξουαλικότητας που μπορεί να κάνει τον θεατή να αισθανθεί ελαφρώς… ανασφαλής. Γιατί, ακριβώς υπάρχει και μια ευαίσθητη φύση σε μια γυναίκα που τις περισσότερες φορές μπορεί να αποτυπωθεί σωστά μόνο από γυναίκες και queer σκηνοθέτες.
Είναι σημαντικό να απεικονίζεται το σεξ ως μια φυσική πράξη αντί για ένα αποθαρρυντικό και αμαρτωλό συμβάν. Παρ’ όλα αυτά, έρχεται ένα σημείο στην ταινία όπου η παρουσίαση μιας γυναίκας ως υπερσεξουαλικής για χάρη της αφηγηματικής εξέλιξης γίνεται λιγότερο αναπαράσταση της γυναικείας απελευθέρωσης και περισσότερο ένα κακόγουστο οπτικό gimmick.
Το male gaze του Poor Things
Στη φεμινιστική θεωρία η αντρική ματιά (male gaze) είναι η απεικόνιση των γυναικών στον κινηματογράφο (και όχι μόνο) μέσα από την αντρική οπτική σε τρία επίπεδα: του σκηνοθέτη, των αντρικών χαρακτήρων και των αντρών θεατών. Οι γυναίκες δηλαδή αναπαρίστανται σαν αντικείμενα προς τέρψη του ετεροφυλόφιλου άντρα θεατή αντί να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια.
Και, για να σας αποκαλύψουμε και το… κολπάκι ως προς τα παραπάνω λόγια, δεν αποτελεί άποψη και γνώμη κανενός συντάκτη ή συντελεστή του Olafaq, παρά μόνο την προσωπική άποψη της πορτορικάνας δημοσιογράφου και κριτικού σινεμά Josie Melendez που συνέγραψε το παρόν άρθρο για λογαριασμό ενός γνωστού κινηματογραφικού ιστότοπου.
Eμείς, ως Olafaq, έχουμε ήδη γράψει την γνώμη μας για την ταινία -και όσοι δεν την έχουμε δει, θα σπεύσουμε πάραυτα, καθώς πέραν της όποιας διαλεκτικής περί φεμινισμού ή όχι, δεν παύει να φαίνεται ότι είναι μια καλλιτεχνικά και αισθητικά άρτια ταινία.
Το Poor Things, το οποίο έχει επαινεθεί από πολλούς ως ένα «φεμινιστικό αριστούργημα», διερευνά τη γυναικεία σεξουαλική απελευθέρωση. Ωστόσο, μοιάζει λιγότερο με μανιφέστο και περισσότερο με μια απλή σεξουαλική κωμωδία, με την ταινία συχνά να αποτυγχάνει στο να πετύχει όντως αυτό για το οποίο πολλοί την επαινούν.
Το Poor Things ακολουθεί μια νεαρή γυναίκα με το όνομα Bella Baxter (Emma Stone). Έχει επανέλθει στη ζωή από τον κηδεμόνα της, τον επιστήμονα Dr. Godwin Baxter (Willem Dafoe), που λειτουργεί ως ένας ιδιότυπος Victor Frankenstein.
Στην αρχή της ταινίας, οι πράξεις της Bella αντικατοπτρίζουν αυτές ενός βρέφους, που ρέει από αφέλεια. Είναι σαν ένα παιδί που μαθαίνει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Ξαφνικά αντιλαμβάνεται το φαινόμενο που είναι η ύπαρξή της και γοητεύεται από το σώμα της. Και το πιο σημαντικό, παγιδεύεται μέσα στο τι είναι ικανό να κάνει αυτό το σώμα.
Μαγεμένη από τον κόσμο γύρω της, θέλει να τον εξερευνήσει ακόμη περισσότερο. Όμως ο Δρ. Μπάξτερ – ή «Θεός» όπως της αρέσει να τον αποκαλεί – είναι πολύ προστατευτικός και αρνείται να την αφήσει να φύγει από το γενναιόδωρα ευρύχωρο σπιτικό τους. Όπως αρμόζει σε μια σωστή αφήγηση, η Μπέλα αποφασίζει τελικά να γίνει η ηρωίδα του ταξιδιού της. Παίρνει τη μοίρα στα χέρια της και το σκάει με τον Duncan Wedderburn (Mark Ruffalo), έναν δικηγόρο.
Σε όλη την ταινία υπάρχει μια αίσθηση που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως ένα ιδιότυπο θέατρο του παραλόγου και του γκραν-γκινιόλ. Σε άλλες στιγμές, το Poor Things μοιάζει σαν ένα ξεκούρδιστο καρμπόν αντίγραφο του Tim Burton. Επίσης συχνά η ταινία ψηλαφίζει φιλοσοφικά ζητήματα, είτε σκόπιμα, είτε όχι.
Φαίνεται να διερευνά θέματα φαινομενολογίας και το αρκετά κυνικό ερώτημα του Immanuel Kant για τη «φυσική τάση της ανθρωπότητας να είναι κακή». Αυτό μοιάζει με το ερώτημα που προτείνεται και στο «Φρανκενστάιν» της Mary Shelley: ήταν το Τέρας όντως φτιαγμένο για να είναι ή να κάνει κακό ή αποτελεί ένα παράδειγμα του αξιώματος «γίνεσαι μεγαλώνοντας, όπως σού συμπεριφέρθηκαν όπως ήσουν μικρός»;
Η Bella Baxter είναι η απόδειξη ότι η ανθρώπινη φύση έναντι της διαπαιδαγώγησης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός ατόμου. Οι ενέργειές της μεταβάλλονται όχι μόνο ως αντανάκλαση του πώς της συμπεριφέρονται οι άλλοι, αλλά και καθώς μαθαίνει το πώς να συμπεριφέρεται σωστά απέναντι στον εαυτό της. Να μαθαίνει να υπολογίζει και να τιμάει τον εαυτό της, όταν οι γύρω της επιθυμούν να την κάνουν κτήμα τους.
Υπάρχει μια ορισμένη αίσθηση ενός «ταξιδιού» της Μπέλα προς την αυτοεκτίμηση, την υπευθυνότητα και την αυτοκυριαρχία. Καθώς όμως η Μπάξτερ είναι ένα είδος… εργαστηριακού πειράματος, πολλοί την αμφισβητούν λόγω της ασυνήθιστης κατάστασής της, αλλά και την επικρίνουν απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκα.
Ενώ όλα αυτά μπορεί να εξυπηρετούν τον σκοπό της αφήγησης που θέτει ο Λάνθιμος, υπάρχει ένας συγκεκριμένος τόνος στην απεικόνιση της σεξουαλικότητας που μπορεί να κάνει τον θεατή να αισθανθεί ελαφρώς… ανασφαλής. Γιατί, ακριβώς υπάρχει και μια ευαίσθητη φύση σε μια γυναίκα που τις περισσότερες φορές μπορεί να αποτυπωθεί σωστά μόνο από γυναίκες και queer σκηνοθέτες.
Είναι σημαντικό να απεικονίζεται το σεξ ως μια φυσική πράξη αντί για ένα αποθαρρυντικό και αμαρτωλό συμβάν. Παρ’ όλα αυτά, έρχεται ένα σημείο στην ταινία όπου η παρουσίαση μιας γυναίκας ως υπερσεξουαλικής για χάρη της αφηγηματικής εξέλιξης γίνεται λιγότερο αναπαράσταση της γυναικείας απελευθέρωσης και περισσότερο ένα κακόγουστο οπτικό gimmick.
Το male gaze του Poor Things
Στη φεμινιστική θεωρία η αντρική ματιά (male gaze) είναι η απεικόνιση των γυναικών στον κινηματογράφο (και όχι μόνο) μέσα από την αντρική οπτική σε τρία επίπεδα: του σκηνοθέτη, των αντρικών χαρακτήρων και των αντρών θεατών. Οι γυναίκες δηλαδή αναπαρίστανται σαν αντικείμενα προς τέρψη του ετεροφυλόφιλου άντρα θεατή αντί να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια.
Και, για να σας αποκαλύψουμε και το… κολπάκι ως προς τα παραπάνω λόγια, δεν αποτελεί άποψη και γνώμη κανενός συντάκτη ή συντελεστή του Olafaq, παρά μόνο την προσωπική άποψη της πορτορικάνας δημοσιογράφου και κριτικού σινεμά Josie Melendez που συνέγραψε το παρόν άρθρο για λογαριασμό ενός γνωστού κινηματογραφικού ιστότοπου.
Eμείς, ως Olafaq, έχουμε ήδη γράψει την γνώμη μας για την ταινία -και όσοι δεν την έχουμε δει, θα σπεύσουμε πάραυτα, καθώς πέραν της όποιας διαλεκτικής περί φεμινισμού ή όχι, δεν παύει να φαίνεται ότι είναι μια καλλιτεχνικά και αισθητικά άρτια ταινία.
