Υπάρχουν ακόμα κινηματογραφικοί σταρ; Δημοσιογράφοι του κινηματογράφου, σινεφίλ και παραγωγοί συζητούν αυτό το θέμα για πάνω από μια δεκαετία, δηλώνοντας πως ο κινηματογραφικός σταρ έχει εκλείψει. Όχι μόνο ο κινηματογραφικός σταρ εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα, αλλά ο όρος διατηρεί ακόμη το ίδιο νόημα που είχε στη Χρυσή Εποχή του Χόλιγουντ.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, το Χόλιγουντ επένδυσε σε πνευματικά δικαιώματα και στο κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel, ενώ πρωτότυπες ταινίες με πρωταγωνιστές A-list ηθοποιούς, όπως η Τζένιφερ Λόρενς (“Passengers”), ο Τζόνι Ντεπ (“The Lone Ranger”) και ο Γουίλ Σμιθ (“Gemini Man”) απέτυχαν εμπορικά, και σταδιακά όλοι έμοιαζαν έτοιμοι να αποχαιρετήσουν τον κινηματογραφικό σταρ μια για πάντα.
Ορισμένοι απέδωσαν τον «θάνατό» του στην ακόρεστη δίψα του Χόλιγουντ για πνευματική ιδιοκτησία (IP), στη σταδιακή εξαφάνιση των ταινιών μεσαίου προϋπολογισμού και στην άνοδο της τηλεόρασης. Όμως πολλά από αυτά τα επιχειρήματα χάνουν το δάσος για το δέντρο: Όχι μόνο υπάρχουν ακόμα κινηματογραφικοί σταρ σήμερα, αλλά η έννοια της σταρ-ποιότητας παραμένει όμοια με αυτή της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ. Η κινηματογραφική βιομηχανία δεν έχει ξεπεράσει τους σταρ – οι ηθοποιοί με «βαρύ» όνομα εξακολουθούν να επηρεάζουν τις προτιμήσεις του κοινού και την εμπορική επιτυχία των ταινιών.
Ο Τομ Κρουζ και ο Μπραντ Πιτ, των οποίων οι ταινίες “Mission: Impossible — The Final Reckoning” και “F1” προβάλλονται στους κινηματογράφους αυτό το καλοκαίρι, θεωρούνται ευρέως ως οι τελευταίοι «αληθινοί» κινηματογραφικοί σταρ — από τους λίγους βετεράνους ηθοποιούς που μπορούν ακόμα με συνέπεια να εξασφαλίσουν εμπορικό άνοιγμα για μια ταινία. Αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, η ποιότητα δεν εξαρτάται απαραίτητα από την εγγυημένη επιτυχία στο box office — η Κάθριν Χέπμπορν, για παράδειγμα, θεωρούνταν «δηλητήριο για το ταμείο» για χρόνια. Από το «Break of Hearts» του 1935 μέχρι τουλάχιστον το «The Philadelphia Story» το 1940, οι ταινίες της λάμβαναν εξαιρετικές κριτικές αλλά είχαν χαμηλή προσέλευση στα σινεμά.
Ο Κάρι Γκραντ επίσης συμμετείχε σε αρκετές εμπορικές αποτυχίες ενώ ήταν ακόμα πρωταγωνιστής, όπως στο «Holiday» και το «Bringing Up Baby» του Τζορτζ Κιούκορ (όπου συμπρωταγωνίστησε με τη Χέπμπορν). Ο Κρουζ και ο Πιτ μπορεί να είναι σταρ, αλλά κι αυτοί έχουν τις «κακές» τους μέρες — όπως φάνηκε αντίστοιχα με το «Rock of Ages» ή το «Wolfs». Οι ηθοποιοί αυτοί αναμφίβολα ανεβάζουν το προφίλ μιας ταινίας και αυξάνουν τις πιθανότητες να βγάλει κέρδος, όμως η οικονομική επιτυχία δεν είναι από μόνη της το στοιχείο που καθορίζει ποιος είναι σταρ.
Αυτό που κάνει έναν ηθοποιό κινηματογραφικό σταρ δεν είναι μόνο το υποκριτικό του ταλέντο, αλλά κυρίως η κινηματογραφική του περσόνα. Όταν βλέπεις τον Τομ Κρουζ να γαντζώνεται στην πόρτα ενός αεροπλάνου την ώρα που απογειώνεται στο Mission: Impossible — Rogue Nation, ξεχνάς ότι παρακολουθείς έναν χαρακτήρα ονόματι Ίθαν Χαντ. Βλέπεις την επιμελώς χτισμένη δημόσια εικόνα του Τομ Κρουζ, του ακατάβλητου ήρωα δράσης που ρισκάρει τη ζωή του για να προσφέρει αυθεντικό σινεμά στους θαυμαστές του.
Το 2019, η Wall Street Journal αποκάλυψε ότι ο Τζέισον Στέιθαμ, ο Ντουέιν «The Rock» Τζόνσον και ο Βιν Ντίζελ είχαν υπογράψει ιδιότυπα συμβόλαια για τις ταινίες του franchise Fast and Furious, τα οποία ουσιαστικά όριζαν ότι… δεν επιτρεπόταν να χάνουν σε καμία μάχη. Το συμβόλαιο του Στέιθαμ φέρεται να περιλάμβανε ρήτρες ώστε να μην ξυλοκοπείται υπερβολικά στην οθόνη, ενώ ο Τζόνσον και ο Ντίζελ είχαν στο σετ βοηθούς που μετρούσαν πόσες μπουνιές δεχόταν ο καθένας — ώστε κανείς να μη δείχνει «λιγότερο σκληρός».
Οι σινεφίλ και οι μελετητές του κλασικού αμερικανικού σινεμά γνωρίζουν καλά τις αυστηρές συμβάσεις που επέβαλαν τα στούντιο στους σταρ της χρυσής εποχής.
Στο παρελθόν, τα στούντιο έλεγχαν ολοκληρωτικά την εικόνα των σταρ τους — ιδίως των γυναικών. Οι ηθοποιοί αναγκάζονταν να μπουν σε εξαντλητικές δίαιτες, να αλλάξουν ονόματα, ακόμα και να κάνουν μαθήματα φωνητικής για να αποκτήσουν το χαρακτηριστικό Transatlantic αγγλόφωνο ύφος.
Ο έλεγχος δεν σταματούσε στην ομιλία ή την εμφάνιση. Η Τζιν Χάρλοου, για παράδειγμα, απαγορευόταν να παντρευτεί λόγω του σεξουαλικού της προφίλ που ήθελαν να προστατέψουν τα στούντιο. Σε άλλες περιπτώσεις, ηθοποιοί όπως οι Άβα Γκάρντνερ, Τζούντι Γκάρλαντ, Μέριλιν Μονρόε και Φέι Ρέι ήταν συμβατικά δεσμευμένες να μην αποκτήσουν παιδιά — και σύμφωνα με θρύλους της εποχής, ορισμένες εξαναγκάστηκαν σε εκτρώσεις.
Πλέον οι ηθοποιοί έχουν τον πλήρη έλεγχο της δημόσιας παρουσίας τους, συνήθως με τη βοήθεια ενός ολόκληρου επιτελείου: ατζέντηδες, υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων, προσωπικοί στυλίστες και σύμβουλοι εικόνας.
Συμπερασματικά αυτό που καθορίζει τον κινηματογραφικό σταρ δεν είναι το αλάνθαστο box office, αλλά η διαχρονική, αναγνωρίσιμη, και συχνά μυθοποιημένη εικόνα του στην οθόνη και στον δημόσιο χώρο. Από τους αθάνατους σταρ του κλασικού Χόλιγουντ μέχρι τον Τομ Κρουζ και την Πενέλοπε Κρουζ, η ποιότητα είναι ζωντανή — απλώς έχει αλλάξει μορφή και έχει μετακινηθεί στα χέρια εκείνων που τη φέρουν.
Οι ηθοποιοί σήμερα εξακολουθούν να βασίζονται σε συμβόλαια, δημιουργικό έλεγχο στις παραγωγές τους και συμφωνίες με παραγωγούς για να χτίσουν και να διατηρήσουν μια σταθερή εικόνα. Στον 21ο αιώνα, η έννοια του brand image έχει μετεξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε πολλοί κινηματογραφικοί σταρ καταλήγουν να ταυτίζονται με συγκεκριμένους ρόλους — εκτός αν, όπως η Έμα Στόουν, η Κρίστεν Στιούαρτ, η Άννα Κέντρικ ή η Τζένιφερ Λόρενς καταφέρουν να εκμεταλλευτούν την επιτυχία τους στο mainstream για να «σπάσουν τον καλούπι» και να στραφούν σε ανεξάρτητες παραγωγές.
Κάποιοι επικριτές αποδίδουν την παρακμή των κινηματογραφικών σταρ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ισχυριζόμενοι πως η αυξημένη έκθεση στην προσωπική ζωή των διασήμων έχει διαβρώσει τη μυστηριακή τους αύρα. Αυτοί οι σταρ όμως συνεχίζουν να συνεργάζονται στενά με ατζέντηδες και υπεύθυνους δημοσίων σχέσεων, διατηρώντας επιμελώς κατασκευασμένες δημόσιες εικόνες — όπως συνέβαινε και με τους Τζίμι Στιούαρτ, Τσάρλι Τσάπλιν, Βερόνικα Λέικ και Ρίτα Χέιγουορθ στον Χρυσό Αιώνα του Χόλιγουντ.
Μερικοί, όπως η Λόρενς, ο Πιτ και η Σκάρλετ Γιόχανσοναποφεύγουν τελείως τα social media για να προστατεύσουν την ιδιωτικότητά τους, όμως εξακολουθούν να συμμετέχουν σε viral καμπάνιες — από τις διαχρονικά επιτυχημένες αναλύσεις καριέρας του GQ και Vanity Fair μέχρι εμφανίσεις στην εκπομπή Hot Ones, όπου οι καλεσμένοι απαντούν ερωτήσεις ενώ τρώνε καυτερές φτερούγες. Οι σταρ μπορεί να βρίσκονται πλέον και στο TikTok, αλλά παραμένουν σταρ.
Το 2024 από τις 50 ταινίες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις στις ΗΠΑ (σύμφωνα με το BoxOfficeMojo), οι 32 βασίζονταν σε IP — δηλαδή ήταν ριμέικ, reboot ή συνέχειες — και πολλές από αυτές περιλάμβαναν μεγάλους σταρ, όπως ο Γουίλ Σμιθ στο Bad Boys: Ride or Die.
Άλλες έξι, όπως τα Wicked και The Fall Guy, βασίστηκαν σε επιτυχημένα IP, είτε από το θέατρο είτε από την τηλεόραση.
Ο κινηματογραφικός σταρ δεν πέθανε, απλώς φοράει τώρα άλλο πρόσωπο. Μερικές φορές είναι ένα ψηφιακό avatar. Άλλες, είναι ένα μιμίδιο ή ένα YouTube κλιπ. Αλλά πάντα, μα πάντα, είναι κάποιος που δεν μπορούμε να πάρουμε τα μάτια μας από πάνω του.
*Με στοιχεία από το Indiewire.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Υπάρχουν ακόμα κινηματογραφικοί σταρ; Δημοσιογράφοι του κινηματογράφου, σινεφίλ και παραγωγοί συζητούν αυτό το θέμα για πάνω από μια δεκαετία, δηλώνοντας πως ο κινηματογραφικός σταρ έχει εκλείψει. Όχι μόνο ο κινηματογραφικός σταρ εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα, αλλά ο όρος διατηρεί ακόμη το ίδιο νόημα που είχε στη Χρυσή Εποχή του Χόλιγουντ.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, το Χόλιγουντ επένδυσε σε πνευματικά δικαιώματα και στο κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel, ενώ πρωτότυπες ταινίες με πρωταγωνιστές A-list ηθοποιούς, όπως η Τζένιφερ Λόρενς (“Passengers”), ο Τζόνι Ντεπ (“The Lone Ranger”) και ο Γουίλ Σμιθ (“Gemini Man”) απέτυχαν εμπορικά, και σταδιακά όλοι έμοιαζαν έτοιμοι να αποχαιρετήσουν τον κινηματογραφικό σταρ μια για πάντα.
Ορισμένοι απέδωσαν τον «θάνατό» του στην ακόρεστη δίψα του Χόλιγουντ για πνευματική ιδιοκτησία (IP), στη σταδιακή εξαφάνιση των ταινιών μεσαίου προϋπολογισμού και στην άνοδο της τηλεόρασης. Όμως πολλά από αυτά τα επιχειρήματα χάνουν το δάσος για το δέντρο: Όχι μόνο υπάρχουν ακόμα κινηματογραφικοί σταρ σήμερα, αλλά η έννοια της σταρ-ποιότητας παραμένει όμοια με αυτή της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ. Η κινηματογραφική βιομηχανία δεν έχει ξεπεράσει τους σταρ – οι ηθοποιοί με «βαρύ» όνομα εξακολουθούν να επηρεάζουν τις προτιμήσεις του κοινού και την εμπορική επιτυχία των ταινιών.
Ο Τομ Κρουζ και ο Μπραντ Πιτ, των οποίων οι ταινίες “Mission: Impossible — The Final Reckoning” και “F1” προβάλλονται στους κινηματογράφους αυτό το καλοκαίρι, θεωρούνται ευρέως ως οι τελευταίοι «αληθινοί» κινηματογραφικοί σταρ — από τους λίγους βετεράνους ηθοποιούς που μπορούν ακόμα με συνέπεια να εξασφαλίσουν εμπορικό άνοιγμα για μια ταινία. Αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, η ποιότητα δεν εξαρτάται απαραίτητα από την εγγυημένη επιτυχία στο box office — η Κάθριν Χέπμπορν, για παράδειγμα, θεωρούνταν «δηλητήριο για το ταμείο» για χρόνια. Από το «Break of Hearts» του 1935 μέχρι τουλάχιστον το «The Philadelphia Story» το 1940, οι ταινίες της λάμβαναν εξαιρετικές κριτικές αλλά είχαν χαμηλή προσέλευση στα σινεμά.
Ο Κάρι Γκραντ επίσης συμμετείχε σε αρκετές εμπορικές αποτυχίες ενώ ήταν ακόμα πρωταγωνιστής, όπως στο «Holiday» και το «Bringing Up Baby» του Τζορτζ Κιούκορ (όπου συμπρωταγωνίστησε με τη Χέπμπορν). Ο Κρουζ και ο Πιτ μπορεί να είναι σταρ, αλλά κι αυτοί έχουν τις «κακές» τους μέρες — όπως φάνηκε αντίστοιχα με το «Rock of Ages» ή το «Wolfs». Οι ηθοποιοί αυτοί αναμφίβολα ανεβάζουν το προφίλ μιας ταινίας και αυξάνουν τις πιθανότητες να βγάλει κέρδος, όμως η οικονομική επιτυχία δεν είναι από μόνη της το στοιχείο που καθορίζει ποιος είναι σταρ.
Αυτό που κάνει έναν ηθοποιό κινηματογραφικό σταρ δεν είναι μόνο το υποκριτικό του ταλέντο, αλλά κυρίως η κινηματογραφική του περσόνα. Όταν βλέπεις τον Τομ Κρουζ να γαντζώνεται στην πόρτα ενός αεροπλάνου την ώρα που απογειώνεται στο Mission: Impossible — Rogue Nation, ξεχνάς ότι παρακολουθείς έναν χαρακτήρα ονόματι Ίθαν Χαντ. Βλέπεις την επιμελώς χτισμένη δημόσια εικόνα του Τομ Κρουζ, του ακατάβλητου ήρωα δράσης που ρισκάρει τη ζωή του για να προσφέρει αυθεντικό σινεμά στους θαυμαστές του.
Το 2019, η Wall Street Journal αποκάλυψε ότι ο Τζέισον Στέιθαμ, ο Ντουέιν «The Rock» Τζόνσον και ο Βιν Ντίζελ είχαν υπογράψει ιδιότυπα συμβόλαια για τις ταινίες του franchise Fast and Furious, τα οποία ουσιαστικά όριζαν ότι… δεν επιτρεπόταν να χάνουν σε καμία μάχη. Το συμβόλαιο του Στέιθαμ φέρεται να περιλάμβανε ρήτρες ώστε να μην ξυλοκοπείται υπερβολικά στην οθόνη, ενώ ο Τζόνσον και ο Ντίζελ είχαν στο σετ βοηθούς που μετρούσαν πόσες μπουνιές δεχόταν ο καθένας — ώστε κανείς να μη δείχνει «λιγότερο σκληρός».
Οι σινεφίλ και οι μελετητές του κλασικού αμερικανικού σινεμά γνωρίζουν καλά τις αυστηρές συμβάσεις που επέβαλαν τα στούντιο στους σταρ της χρυσής εποχής.
Στο παρελθόν, τα στούντιο έλεγχαν ολοκληρωτικά την εικόνα των σταρ τους — ιδίως των γυναικών. Οι ηθοποιοί αναγκάζονταν να μπουν σε εξαντλητικές δίαιτες, να αλλάξουν ονόματα, ακόμα και να κάνουν μαθήματα φωνητικής για να αποκτήσουν το χαρακτηριστικό Transatlantic αγγλόφωνο ύφος.
Ο έλεγχος δεν σταματούσε στην ομιλία ή την εμφάνιση. Η Τζιν Χάρλοου, για παράδειγμα, απαγορευόταν να παντρευτεί λόγω του σεξουαλικού της προφίλ που ήθελαν να προστατέψουν τα στούντιο. Σε άλλες περιπτώσεις, ηθοποιοί όπως οι Άβα Γκάρντνερ, Τζούντι Γκάρλαντ, Μέριλιν Μονρόε και Φέι Ρέι ήταν συμβατικά δεσμευμένες να μην αποκτήσουν παιδιά — και σύμφωνα με θρύλους της εποχής, ορισμένες εξαναγκάστηκαν σε εκτρώσεις.
Πλέον οι ηθοποιοί έχουν τον πλήρη έλεγχο της δημόσιας παρουσίας τους, συνήθως με τη βοήθεια ενός ολόκληρου επιτελείου: ατζέντηδες, υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων, προσωπικοί στυλίστες και σύμβουλοι εικόνας.
Συμπερασματικά αυτό που καθορίζει τον κινηματογραφικό σταρ δεν είναι το αλάνθαστο box office, αλλά η διαχρονική, αναγνωρίσιμη, και συχνά μυθοποιημένη εικόνα του στην οθόνη και στον δημόσιο χώρο. Από τους αθάνατους σταρ του κλασικού Χόλιγουντ μέχρι τον Τομ Κρουζ και την Πενέλοπε Κρουζ, η ποιότητα είναι ζωντανή — απλώς έχει αλλάξει μορφή και έχει μετακινηθεί στα χέρια εκείνων που τη φέρουν.
Οι ηθοποιοί σήμερα εξακολουθούν να βασίζονται σε συμβόλαια, δημιουργικό έλεγχο στις παραγωγές τους και συμφωνίες με παραγωγούς για να χτίσουν και να διατηρήσουν μια σταθερή εικόνα. Στον 21ο αιώνα, η έννοια του brand image έχει μετεξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε πολλοί κινηματογραφικοί σταρ καταλήγουν να ταυτίζονται με συγκεκριμένους ρόλους — εκτός αν, όπως η Έμα Στόουν, η Κρίστεν Στιούαρτ, η Άννα Κέντρικ ή η Τζένιφερ Λόρενς καταφέρουν να εκμεταλλευτούν την επιτυχία τους στο mainstream για να «σπάσουν τον καλούπι» και να στραφούν σε ανεξάρτητες παραγωγές.
Κάποιοι επικριτές αποδίδουν την παρακμή των κινηματογραφικών σταρ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ισχυριζόμενοι πως η αυξημένη έκθεση στην προσωπική ζωή των διασήμων έχει διαβρώσει τη μυστηριακή τους αύρα. Αυτοί οι σταρ όμως συνεχίζουν να συνεργάζονται στενά με ατζέντηδες και υπεύθυνους δημοσίων σχέσεων, διατηρώντας επιμελώς κατασκευασμένες δημόσιες εικόνες — όπως συνέβαινε και με τους Τζίμι Στιούαρτ, Τσάρλι Τσάπλιν, Βερόνικα Λέικ και Ρίτα Χέιγουορθ στον Χρυσό Αιώνα του Χόλιγουντ.
Μερικοί, όπως η Λόρενς, ο Πιτ και η Σκάρλετ Γιόχανσοναποφεύγουν τελείως τα social media για να προστατεύσουν την ιδιωτικότητά τους, όμως εξακολουθούν να συμμετέχουν σε viral καμπάνιες — από τις διαχρονικά επιτυχημένες αναλύσεις καριέρας του GQ και Vanity Fair μέχρι εμφανίσεις στην εκπομπή Hot Ones, όπου οι καλεσμένοι απαντούν ερωτήσεις ενώ τρώνε καυτερές φτερούγες. Οι σταρ μπορεί να βρίσκονται πλέον και στο TikTok, αλλά παραμένουν σταρ.
Το 2024 από τις 50 ταινίες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις στις ΗΠΑ (σύμφωνα με το BoxOfficeMojo), οι 32 βασίζονταν σε IP — δηλαδή ήταν ριμέικ, reboot ή συνέχειες — και πολλές από αυτές περιλάμβαναν μεγάλους σταρ, όπως ο Γουίλ Σμιθ στο Bad Boys: Ride or Die.
Άλλες έξι, όπως τα Wicked και The Fall Guy, βασίστηκαν σε επιτυχημένα IP, είτε από το θέατρο είτε από την τηλεόραση.
Ο κινηματογραφικός σταρ δεν πέθανε, απλώς φοράει τώρα άλλο πρόσωπο. Μερικές φορές είναι ένα ψηφιακό avatar. Άλλες, είναι ένα μιμίδιο ή ένα YouTube κλιπ. Αλλά πάντα, μα πάντα, είναι κάποιος που δεν μπορούμε να πάρουμε τα μάτια μας από πάνω του.
*Με στοιχεία από το Indiewire.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
