Σίγουρα υπάρχουν ταινίες που την έχεις πάθει και εσύ όπως και εμείς, δηλαδή θες άλλη μία φόρα -τουλάχιστον- να τις δεις για να καταλάβεις τι ακριβώς συμβαίνει. Είναι εκείνη η δεύτερη φορά που πατάς πάλι το play κάνεις μία προσευχή και ελπίζεις ότι αυτή τη φορά θα σου γίνουν όλα ξεκάθαρα. Ας ξεκινήσουμε με μια εξομολόγηση, κάθε φορά που ακούω για «πολύπλοκες ταινίες», νιώθω ότι ο σκηνοθέτης ή ο κριτικός αποφάσισε να κάνει διαγωνισμό ποιος θα μπερδέψει περισσότερο τον θεατή και εγώ κατά λάθος κέρδισα το εισιτήριο στο χάος. Η λίστα του μου με τις «πιο πολύπλοκες ταινίες» περιλαμβάνει έργα όπως το Primer, το Inception, το Mulholland Drive, το Mr. Nobody, το Memento κ.ά. Το ερώτημα βέβαια είναι αν όντως είναι τόσο περίπλοκες. Αλλά μερικές φορές η πολυπλοκότητα μοιάζει περισσότερο με εγκεφαλικό παιχνίδι παρά με μία αισθητική επιλογή.

Πολυπλοκότητα: Τέχνη ή υπερβολή;

Κάθε ταινία στη λίστα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, το Inception με τα όνειρα,το Memento με την ανάστροφη αφήγηση, το Mulholland Drive με τον σουρεαλισμό, το Mr. Nobody με τις παράλληλες ζωές, το Tenet με τον χωροχρόνο. Όμως, μια ερώτηση που τι ακούω να παίζει στο κεφάλι μου είναι: «Πότε η πολυπλοκότητα σταματά να είναι “έξυπνη αφήγηση” και γίνεται “κομμάτια παζλ που σου πετάνε μπροστά στο πρόσωπο και σε αφήνουν να ψάχνεις τελείως χαμένος”;».

Θυμάμαι όταν είδα το Inception, στο τέλος, καθόμουν με το στόμα ανοιχτό όχι μόνο από θαυμασμό, αλλά γιατί δεν ήξερα αν πρέπει να είμαι χαρούμενη ή να ζητήσω επιστροφή χρημάτων για το μυαλό μου ή να ζητήσω τη βοήθεια ενός ειδικού για να καταλάβω τι είδα. Η πολυπλοκότητα δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός στην υπόθεση μίας ταινίας, αλλά να είναι ένα εργαλείο. Αν το εργαλείο γίνεται βαρίδι, τότε συγνώμη, αλλά απλά σε κουράζει και ίσως χάνει την πραγματική αξία της.

Γιατί αγαπάμε – και ταυτόχρονα μισούμε – αυτές τις ταινίες

Αγαπάμε τις ταινίες που μας προκαλούν, γιατί θέλουμε να μην κοιμόμαστε μετά, να έχουμε υλικό για σκέψη. Να κουβεντιάζουμε, να επανερχόμαστε σε σκηνές, να ψάχνουμε «τι σήμαινε εκείνη η φράση στο όνειρο του Leo.». Αλλά τις μισούμε όταν, μετά από δύο ώρες σκέψης, καταλήγουμε ότι κοιμηθήκαμε με τον εγκέφαλό μας κουρασμένο και χωρίς απαντήσεις σαν να πήγαμε σε escape room που δεν είχε καμία έξοδο.

Σε μερικές ταινίες, το «μυστήριο» μοιάζει προσχηματικό, σαν ο σεναριογράφος να είπε: «Ας μπερδέψουμε τον θεατή για να δείξω πόσο έξυπνος είμαι». Και τότε εγώ σκέφτομαι: «Ωραία, μόνο που εγώ ήθελα απλώς να δω μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, όχι να συμμετέχω σε διδακτορική διατριβή».

Η λίστα

Primer (2004): Η ταινία που μόνο μηχανικοί μπορούν να καταλαβαίνουν
Αν το Back to the Future ήταν το manual για το time travel, τότε το Primer είναι σαν ακαδημαϊκή εργασία που ξέχασε να βάλει υπότιτλους. Δύο τύποι φτιάχνουν κατά λάθος μια μηχανή του χρόνου, και από εκεί και πέρα, όλα πάνε κατά διαόλου. Η ταινία είναι τόσο μπλεγμένη που υπάρχουν ολόκληρα διαγράμματα 10 σελίδων στο ίντερνετ για να καταλάβεις ποιος πήγε πού και πότε. Αν καταφέρεις να την παρακολουθήσεις χωρίς να πάρεις ασπιρίνη, μάλλον έχεις IQ άνω του μέσου όρου, ή είσαι ρομπότ. Πάντως, ένας απλός μέσος νους θα δυσκολευτεί αρκετά να καταλάβει τι συμβαίνει.

Mulholland Drive (2001): Ο Lynch λέει «μην ψάχνεις λογική»
Ο David Lynch είναι σαν τον μάγο που σού δείχνει ένα καπέλο κι από μέσα βγαίνουν εφιάλτες αντί για κουνέλια. Το Mulholland Drive είναι η ταινία που ξεκινάει σαν ρομαντική ιστορία στο Hollywood και καταλήγει σε σουρεαλιστικό εφιάλτη όπου τίποτα δεν βγάζει νόημα. Είναι όνειρο; Είναι εφιάλτης; Είναι ο Lynch που γελάει ειρωνικά με την παράνοιά μας; Η απάντηση είναι ένα μεγάλο ναι σε όλα. Αν θες καθαρές λύσεις και συγκεκριμένη ροή μην το δεις, δεν υπάρχει κανένας λόγος να εκνευριστείς. Αν θες να νιώσεις ότι σου έριξαν LSD στη Coca-Cola και σαν να σου έπεσε βαρύ το βούτυρο στο ποπκόρν, είναι το τέλειο έργο.

Mr. Nobody (2009): Όλες οι ζωές που δεν έζησες
Ο Jared Leto εδώ παίζει τον Nemo Nobody, έναν άνθρωπο που θυμάται όλες τις πιθανές εκδοχές της ζωής του. Με έναν τρόπο είναι σαν να βλέπεις Netflix, αλλά με όλα τα timelines μαζί και χωρίς κουμπί «skip intro». Η ταινία είναι υπέροχα φιλοσοφική και κάθε επιλογή σου ανοίγει μία καινούρια πιθανότητα, και εμείς τις βλέπουμε όλες. Το πρόβλημα είναι ότι στο τέλος μένεις να αναρωτιέσαι: «Ωραία, και τώρα εγώ τι ζωή ζω;». Προσοχή στις ώρες μετά την προβολή, υπάρχει 80% πιθανότητα να μετανιώσεις που χτες πήρες σουβλάκι αντί για πίτσα. Μη γελάς είναι και αυτό μέσα στα προβλήματα της ζωής.

Memento (2000): Αν το replay ήταν ταινία
Ο Christopher Nolan αποφάσισε να γυρίσει μια ταινία κυριολεκτικά ανάποδα. Ο πρωταγωνιστής πάσχει από αμνησία και ψάχνει τον δολοφόνο της γυναίκας του. Αλλά κάθε φορά ξεχνάει τι έκανε, και έτσι τα γεγονότα προβάλλονται από το τέλος προς την αρχή. Για τον θεατή, αυτό σημαίνει ένα συνεχές μπέρδεμα, αλλά και μια εμπειρία που σε κάνει να νιώθεις ότι έχεις και εσύ προσωρινή αμνησία. Το έξυπνο είναι ότι το format σε βάζει στο μυαλό του ήρωα. Το εκνευριστικό της υπόθεσης είναι ότι θες να πατήσεις pause και να φτιάξεις πίνακα σαν ντετέκτιβ, μήπως και βγάλεις άκρη και ηρεμήσει το μυαλό σου.

Inception (2010): Όνειρα μέσα σε όνειρα, μέσα σε όνειρα…
Αν υπάρχει μία ταινία που έκανε τον κόσμο να συζητάει για χρόνια, είναι αυτή. Ο DiCaprio και η παρέα του μπαίνουν σε όνειρα για να φυτέψουν ιδέες, και κάπου εκεί ξεκινάει το χάος. Όνειρα μέσα σε όνειρα, χρόνος που κυλάει αλλιώς, μια σβούρα που δεν ξέρουμε αν πέφτει ή όχι. Αυτό είναι το τελικό ερώτημα από την ταινία που θα μας τυραννάει και είμαι απόλυτα σίγουρη ότι και ο σκηνοθέτης αν τον είχα μπροστά μου και τον ρωτούσα δε θα μου απαντούσε. Ο Nolan εδώ δεν έκανε μόνο μία επική ταινία, έκανε και ένα τεστ υπομονής. Στο τέλος, το μόνο σίγουρο είναι ότι εγώ προσωπικά ήθελα να πάρω τον Leo ένα τηλέφωνο και να του πω να με πάει μια βόλτα μέσα σε όνειρα, και μέσα σε όνειρα και… Αλλά το είχε κλειστό.

Tenet (2020): Η ταινία που έβαλε το fast-forward στο rewind
Αν το Memento ήταν το ζέσταμα, το Tenet είναι το απόλυτο mind gym του Nolan. Ο σκηνοθέτης κάπου εδώ είπε: «Σιγά μην αρκεστώ στο χρόνο που κινείται προς τα εμπρός, ας τον πάω και ανάποδα». Και κάπως έτσι γεννήθηκε μια ιστορία όπου οι χαρακτήρες μιλάνε για «time inversion» λες και παραγγέλνουν καφέ και όλοι εμείς πρέπει να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Το αποτέλεσμα είναι μια ταινία όπου πρέπει να θυμάσαι πότε κάποιος πάει μπροστά, πότε πίσω, και πότε συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Είναι σαν να βλέπεις action movie σε DVD player που έχει κολλήσει στο rewind. Και όλα αυτά με τον John David Washington να μην έχει ούτε όνομα, κυριολεκτικά, λέγεται «The Protagonist» και τον Robert Pattinson να δείχνει ότι το Twilight ήταν απλώς πρόβα για να κάνει τον Doctor Who του Nolan. Είναι μία εντυπωσιακή, γεμάτη φαντασμαγορικά set pieces ταινία και ο Nolan έβαλε ό,τι μαθηματικό διάγραμμα βρήκε. Αλλά το κακό είναι ότι σε κάποια φάση θες να ζητήσεις manual μαζί με το εισιτήριο. Η φράση “don’t try to understand it, feel it” που λέει ένας χαρακτήρας, είναι η πιο αντιπροσωπευτική για την ιστορία αυτή.

Interstellar (2014): Όταν η αγάπη είναι η πέμπτη διάσταση
Αν το Tenet είναι μαθηματικό πρόβλημα, το Interstellar είναι φιλοσοφικό δοκίμιο. Η ιστορία φαινομενικά είναι απλή η γη καταρρέει και ο Matthew McConaughey πετάει στο διάστημα να σώσει την ανθρωπότητα. Όμως, επειδή μιλάμε για τον Nolan, αυτό σημαίνει, σχετικότητα, μαύρες τρύπες και έναν φυσίκο να κλαίει στη γωνία. Ο McConaughey στέλνει μηνύματα στην κόρη του μέσα από μια βιβλιοθήκη ένω βρίσκεται στην καρδιά μιας μαύρης τρύπας. Η ταινία συνολικά είναι όμορφη, συγκινητική, αλλά ταυτόχρονα είναι και σαν να παρακολουθείς τον Einstein να κάνει slam poetry τη θεωρία της σχετικότητας.

Vanilla Sky (2001): Ο Tom Cruise χάνεται στον εφιάλτη του…
Το Vanilla Sky είναι από εκείνες τις ταινίες που ξεκινούν κανονικά και μετά από μισή ώρα αρχίζεις να κοιτάς την οθόνη και να λες: «Κάτι δεν πάει καλά με αυτό το timeline». Ο Tom Cruise παίζει έναν πλούσιο με ωραία ζωή, ωραίες γυναίκες και ωραία μαλλιά, μέχρι που μπλέκει σε ένα ατύχημα, η ζωή του διαλύεται και τότε μπαίνουμε σε ένα παράξενο παιχνίδι ανάμεσα σε όνειρο, εφιάλτη και ένα εταιρικό πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας. Η ταινία είναι το remake του ισπανικού «Abre los ojos», αλλά στη Hollywood εκδόχη του απέκτησε περισσότερη φανφάρα, περισσότερη μουσική, την Cameron Diaz να φωνάζει και την Penélope Cruz να κοιτάζει μελαγχολικά. Το μπέρδεμα ξεκινάει όταν ο θεατής πρέπει να καταλάβει αν ο Tom Cruise ζει, αν κοιμάται, αν ονειρεύεται ή αν απλώς μπλέξαμε όλοι μαζί σε software που κράσαρε.

Το Vanilla Sky είναι η ταινία που σε κάνει να νιώθεις ότι παρακολούθησες σεμινάριο φιλοσοφίας με guest star τον Tom Cruise. Οι φανατικοί της ταινίας ορκίζονται ότι είναι αριστούργημα. Και μάλλον έχουν δίκιο. Ίσως, γιατί, στο τέλος της μέρας, όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει μια «δεύτερη ευκαιρία» σε κάποιο όνειρο.

 

 

 Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.