Στον σύγχρονο γαλλικό κινηματογράφο λίγα ονόματα έχουν καταφέρει να σφυρηλατήσουν ένα τόσο αναγνωρίσιμο και συνάμα ρευστό κινηματογραφικό αποτύπωμα όσο εκείνο του Ολιβιέ Ασάγιας. Σκηνοθέτης, σεναριογράφος και κριτικός, ο Ασάγιας αναζητά αδιάκοπα νέες φόρμες αφήγησης με το βλέμμα στραμμένο στις μεταμορφώσεις του πολιτισμού, της τεχνολογίας και της προσωπικής ταυτότητας. Το έργο του κινείται ανάμεσα στη λεπτή ψυχογραφία και στην πολιτισμική παρατήρηση, υφαίνοντας ταινίες που μιλούν ταυτόχρονα για το άτομο και τον κόσμο γύρω του.
Ακολουθούν πέντε κορυφαίες στιγμές της φιλμογραφίας του, πέντε ταινίες που σκιαγραφούν την πολυπρισματική φύση της ματιάς του.
Ιrma Vep (1996)
Ίσως η πιο εμβληματική δημιουργία του, το Irma Vep είναι ένας καθρέφτης που ανακλά την ίδια τη γοητεία και τα αδιέξοδά του. Η ιστορία μιας ηθοποιού από το Χονγκ Κονγκ που ταξιδεύει στο Παρίσι για να πρωταγωνιστήσει σε ένα remake του βωβού κλασικού Les Vampires μετατρέπεται σε μια σπουδή πάνω στην τέχνη, τη γλώσσα και τη σύγκρουση πολιτισμών. Η Μάγκι Τσέουνγκ, ερμηνεύοντας μια εκδοχή του εαυτού της γίνεται το κέντρο ενός κινηματογραφικού παιχνιδιού που αγγίζει το όριο ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία. Ο Ασάγιας εδώ ανατέμνει τον κινηματογράφο σαν ζωντανό οργανισμό που αγωνίζεται να βρει τον ρόλο του σε έναν κόσμο που αλλάζει.
Clean (2004)
Η Μάγκι Τσέουνγκ επιστρέφει ως πρωταγωνίστρια αυτή τη φορά σε έναν ρόλο που της χάρισε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάννες. Υποδύεται μια γυναίκα που παλεύει με τον εθισμό προσπαθώντας να ξανακερδίσει την επιμέλεια του παιδιού της και να ξαναχτίσει τη ζωή της. Ο Ασάγιας χειρίζεται με λεπτότητα και ανθρωπιά ένα θέμα που θα μπορούσε εύκολα να γίνει μελοδραματικό. Η ταινία γίνεται ένα πορτρέτο πτώσης και ανόρθωσης που δεν κρίνει ούτε εξιδανικεύει, αλλά αναζητά την αλήθεια στα θραύσματα της καθημερινότητας. Η μουσική και η σιωπή λειτουργούν σαν δύο όψεις της ίδιας πάλης: μίας προσπάθειας να καθαρθεί η ψυχή και να αναδυθεί από το σκοτάδι.
Summer Hours (2008)
Με το Summer Hours ο Ασάγιας στρέφεται σε μια πιο οικεία και στοχαστική θεματική: τη μνήμη, την οικογένεια και την απώλεια. Η ταινία αφηγείται την ιστορία τριών αδελφών που μετά τον θάνατο της μητέρας τους καλούνται να αποφασίσουν τι θα κάνουν με το οικογενειακό σπίτι και τα έργα τέχνης που φιλοξενεί. Το δράμα της κληρονομιάς δεν αφορά μόνο την υλική περιουσία, αλλά κυρίως τη συναισθηματική. Μέσα από τον διάλογο, τη σιωπή και τα βλέμματα η ταινία μιλά για τον χρόνο που φεύγει και για τις γενιές που αλλάζουν. Ο Ασάγιας εδώ συλλαμβάνει με συγκινητική διαύγεια το βάρος του παρελθόντος που προσπαθεί να συμβιβαστεί με την ελαφρότητα του μέλλοντος.
Clouds of Sils Maria (2014)
Ο εμβληματικός σκηνοθέτης επιστρέφει στη θεματική του θεάτρου, του κινηματογράφου και των ρόλων που καταλαμβάνουν οι άνθρωποι στη ζωή τους. Η Ζιλιέτ Μπινός υποδύεται μια διάσημη ηθοποιό που καλείται να πρωταγωνιστήσει ξανά σε ένα θεατρικό έργο που την είχε καθιερώσει, αυτή τη φορά όμως στον ρόλο της μεγαλύτερης ηλικιακά γυναίκας. Αντίπαλος και καθρέφτης της είναι η Κρίστεν Στιούαρτ, η οποία ερμηνεύει τη βοηθό της. Το παιχνίδι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, την ηλικία και τη νεότητα, την τέχνη και την αλήθεια δημιουργεί μια συναρπαστική σπουδή πάνω στην ταυτότητα. Η ταινία που χάρισε στη Στιούαρτ το πρώτο Σεζάρ για Αμερικανίδα ηθοποιό είναι ένα ακριβές και βαθύχρωμο σχόλιο για τη φθορά, την εξουσία και την ανανέωση.
Personal Shopper (2016)
Με αυτό του το έργο αγγίζει το υπερφυσικό χωρίς να απομακρύνεται από τη γείωση της καθημερινότητας. Η Κρίστεν Στιούαρτ σε μια ερμηνεία που εδραίωσε τη συνεργασία της με τον σκηνοθέτη υποδύεται μια προσωπική βοηθό στη βιομηχανία της μόδας, η οποία προσπαθεί να επικοινωνήσει με το πνεύμα του δίδυμου αδελφού της. Η ταινία κινείται ανάμεσα στο θρίλερ, το ψυχολογικό δράμα και το φιλμ-δοκίμιο. Το υπερφυσικό στοιχείο δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένας τρόπος να εκφραστεί η μοναξιά, η αναζήτηση νοήματος και η ανάγκη για σύνδεση με κάτι πέρα από το ορατό. Ο Ασάγιας εδώ αποδεικνύει ότι ο κινηματογράφος του δεν γνωρίζει όρια: μπορεί να είναι ταυτόχρονα μυστηριώδης και αποκαλυπτικός, γειωμένος και αιθέριος.
Οι πέντε αυτές ταινίες δεν είναι παρά μόνο δείγματα της ευρύτητας του έργου του Ασάγιας. Κοινός παρονομαστής τους είναι η διαρκής μετάβαση: από το παλιό στο νέο, από την τέχνη στη ζωή, από την απώλεια στην αναζήτηση. Ο σκηνοθέτης παραμένει ένας ακούραστος παρατηρητής των καιρών που αρνείται να εγκλωβιστεί σε ένα είδος.
Στον κινηματογράφο του Ολιβιέ Ασάγιας, η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ δεδομένη, είναι πάντα υπό διαπραγμάτευση. Οι ταινίες του συνομιλούν με το παρόν κουβαλώντας ταυτόχρονα το βάρος του παρελθόντος και την προσδοκία του μέλλοντος. Γι’ αυτό και, κάθε φορά που επιστρέφει με μια νέα δημιουργία, μοιάζει να θέτει εκ νέου από την αρχή το ερώτημα: τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος μέσα σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει;
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Στον σύγχρονο γαλλικό κινηματογράφο λίγα ονόματα έχουν καταφέρει να σφυρηλατήσουν ένα τόσο αναγνωρίσιμο και συνάμα ρευστό κινηματογραφικό αποτύπωμα όσο εκείνο του Ολιβιέ Ασάγιας. Σκηνοθέτης, σεναριογράφος και κριτικός, ο Ασάγιας αναζητά αδιάκοπα νέες φόρμες αφήγησης με το βλέμμα στραμμένο στις μεταμορφώσεις του πολιτισμού, της τεχνολογίας και της προσωπικής ταυτότητας. Το έργο του κινείται ανάμεσα στη λεπτή ψυχογραφία και στην πολιτισμική παρατήρηση, υφαίνοντας ταινίες που μιλούν ταυτόχρονα για το άτομο και τον κόσμο γύρω του.
Ακολουθούν πέντε κορυφαίες στιγμές της φιλμογραφίας του, πέντε ταινίες που σκιαγραφούν την πολυπρισματική φύση της ματιάς του.
Ιrma Vep (1996)
Ίσως η πιο εμβληματική δημιουργία του, το Irma Vep είναι ένας καθρέφτης που ανακλά την ίδια τη γοητεία και τα αδιέξοδά του. Η ιστορία μιας ηθοποιού από το Χονγκ Κονγκ που ταξιδεύει στο Παρίσι για να πρωταγωνιστήσει σε ένα remake του βωβού κλασικού Les Vampires μετατρέπεται σε μια σπουδή πάνω στην τέχνη, τη γλώσσα και τη σύγκρουση πολιτισμών. Η Μάγκι Τσέουνγκ, ερμηνεύοντας μια εκδοχή του εαυτού της γίνεται το κέντρο ενός κινηματογραφικού παιχνιδιού που αγγίζει το όριο ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία. Ο Ασάγιας εδώ ανατέμνει τον κινηματογράφο σαν ζωντανό οργανισμό που αγωνίζεται να βρει τον ρόλο του σε έναν κόσμο που αλλάζει.
Clean (2004)
Η Μάγκι Τσέουνγκ επιστρέφει ως πρωταγωνίστρια αυτή τη φορά σε έναν ρόλο που της χάρισε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάννες. Υποδύεται μια γυναίκα που παλεύει με τον εθισμό προσπαθώντας να ξανακερδίσει την επιμέλεια του παιδιού της και να ξαναχτίσει τη ζωή της. Ο Ασάγιας χειρίζεται με λεπτότητα και ανθρωπιά ένα θέμα που θα μπορούσε εύκολα να γίνει μελοδραματικό. Η ταινία γίνεται ένα πορτρέτο πτώσης και ανόρθωσης που δεν κρίνει ούτε εξιδανικεύει, αλλά αναζητά την αλήθεια στα θραύσματα της καθημερινότητας. Η μουσική και η σιωπή λειτουργούν σαν δύο όψεις της ίδιας πάλης: μίας προσπάθειας να καθαρθεί η ψυχή και να αναδυθεί από το σκοτάδι.
Summer Hours (2008)
Με το Summer Hours ο Ασάγιας στρέφεται σε μια πιο οικεία και στοχαστική θεματική: τη μνήμη, την οικογένεια και την απώλεια. Η ταινία αφηγείται την ιστορία τριών αδελφών που μετά τον θάνατο της μητέρας τους καλούνται να αποφασίσουν τι θα κάνουν με το οικογενειακό σπίτι και τα έργα τέχνης που φιλοξενεί. Το δράμα της κληρονομιάς δεν αφορά μόνο την υλική περιουσία, αλλά κυρίως τη συναισθηματική. Μέσα από τον διάλογο, τη σιωπή και τα βλέμματα η ταινία μιλά για τον χρόνο που φεύγει και για τις γενιές που αλλάζουν. Ο Ασάγιας εδώ συλλαμβάνει με συγκινητική διαύγεια το βάρος του παρελθόντος που προσπαθεί να συμβιβαστεί με την ελαφρότητα του μέλλοντος.
Clouds of Sils Maria (2014)
Ο εμβληματικός σκηνοθέτης επιστρέφει στη θεματική του θεάτρου, του κινηματογράφου και των ρόλων που καταλαμβάνουν οι άνθρωποι στη ζωή τους. Η Ζιλιέτ Μπινός υποδύεται μια διάσημη ηθοποιό που καλείται να πρωταγωνιστήσει ξανά σε ένα θεατρικό έργο που την είχε καθιερώσει, αυτή τη φορά όμως στον ρόλο της μεγαλύτερης ηλικιακά γυναίκας. Αντίπαλος και καθρέφτης της είναι η Κρίστεν Στιούαρτ, η οποία ερμηνεύει τη βοηθό της. Το παιχνίδι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, την ηλικία και τη νεότητα, την τέχνη και την αλήθεια δημιουργεί μια συναρπαστική σπουδή πάνω στην ταυτότητα. Η ταινία που χάρισε στη Στιούαρτ το πρώτο Σεζάρ για Αμερικανίδα ηθοποιό είναι ένα ακριβές και βαθύχρωμο σχόλιο για τη φθορά, την εξουσία και την ανανέωση.
Personal Shopper (2016)
Με αυτό του το έργο αγγίζει το υπερφυσικό χωρίς να απομακρύνεται από τη γείωση της καθημερινότητας. Η Κρίστεν Στιούαρτ σε μια ερμηνεία που εδραίωσε τη συνεργασία της με τον σκηνοθέτη υποδύεται μια προσωπική βοηθό στη βιομηχανία της μόδας, η οποία προσπαθεί να επικοινωνήσει με το πνεύμα του δίδυμου αδελφού της. Η ταινία κινείται ανάμεσα στο θρίλερ, το ψυχολογικό δράμα και το φιλμ-δοκίμιο. Το υπερφυσικό στοιχείο δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένας τρόπος να εκφραστεί η μοναξιά, η αναζήτηση νοήματος και η ανάγκη για σύνδεση με κάτι πέρα από το ορατό. Ο Ασάγιας εδώ αποδεικνύει ότι ο κινηματογράφος του δεν γνωρίζει όρια: μπορεί να είναι ταυτόχρονα μυστηριώδης και αποκαλυπτικός, γειωμένος και αιθέριος.
Οι πέντε αυτές ταινίες δεν είναι παρά μόνο δείγματα της ευρύτητας του έργου του Ασάγιας. Κοινός παρονομαστής τους είναι η διαρκής μετάβαση: από το παλιό στο νέο, από την τέχνη στη ζωή, από την απώλεια στην αναζήτηση. Ο σκηνοθέτης παραμένει ένας ακούραστος παρατηρητής των καιρών που αρνείται να εγκλωβιστεί σε ένα είδος.
Στον κινηματογράφο του Ολιβιέ Ασάγιας, η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ δεδομένη, είναι πάντα υπό διαπραγμάτευση. Οι ταινίες του συνομιλούν με το παρόν κουβαλώντας ταυτόχρονα το βάρος του παρελθόντος και την προσδοκία του μέλλοντος. Γι’ αυτό και, κάθε φορά που επιστρέφει με μια νέα δημιουργία, μοιάζει να θέτει εκ νέου από την αρχή το ερώτημα: τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος μέσα σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει;
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
