Ο Νάνι Μορέτι αποτελεί ένα είδος κινηματογραφικού εξομολογητή. Από την πρώτη του εμφάνιση πίσω και μπροστά από την κάμερα έχει χτίσει μια φιλμογραφία που κινείται ανάμεσα στην πολιτική και το προσωπικό, στο πνεύμα και τη μελαγχολία, στην ακαριαία κωμωδία και τον υπόγειο πόνο. Οι ταινίες του μοιάζουν με ημερολόγια: γραμμένα με χιούμορ, τρυφερότητα και συχνά αυτοσαρκασμό, αλλά πάντα με βαθιά ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους που δείχνει. Ακολουθούν πέντε έργα-ορόσημα που αν δεν έχετε δει είναι σαν να μην έχετε ακόμη γνωρίσει τον πραγματικό Μορέτι.

1. Caro Diario (Αγαπημένο μου ημερολόγιο, 1993) – Η πιο προσωπική βόλτα
Ίσως η πιο χαρακτηριστική ταινία του Μορέτι, χωρισμένη σε τρία μέρη όπου ο ίδιος παίζει τον εαυτό του περιπλανώμενος με σκούτερ στους δρόμους της Ρώμης, ταξιδεύοντας σε νησιά και αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας. Στο πρώτο μέρος η κάμερα γίνεται συνοδηγός σε μια περιπλάνηση που είναι ταυτόχρονα ερωτική επιστολή και κριτική ματιά στην πόλη. Στο δεύτερο η ειρωνεία για τις ανθρώπινες σχέσεις και τη σύγχρονη αποξένωση ξεδιπλώνεται σε ένα καλοκαιρινό σκηνικό. Στο τρίτο η αφήγηση γίνεται συγκλονιστικά ειλικρινής, καθώς ο Μορέτι μιλά για την ασθένειά του και την παράνοια του ιατρικού συστήματος. Η ταινία κέρδισε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στις Κάννες και παραμένει το απόλυτο κινηματογραφικό του αυτοπορτραίτο.

2. La stanza del figlio (Το δωμάτιο του γιου, 2001) – Ο θρήνος που έγινε παγκόσμιος
Με αυτήν την ταινία ο Μορέτι άφησε στην άκρη τον αυτοσαρκασμό για να αγγίξει την απώλεια με μια ευαισθησία που συγκλόνισε. Ένας ψυχαναλυτής (ο ίδιος) και η οικογένειά του βυθίζονται στο πένθος μετά τον αιφνίδιο θάνατο του γιου τους. Η δύναμη του έργου δεν είναι στις μεγάλες σκηνές συναισθηματικής έκρηξης, αλλά στη σιωπή και στις μικρές χειρονομίες που καταγράφει η κάμερα. Ο Ιταλός σκηνοθέτης με χειρουργική ακρίβεια, δείχνει πώς το πένθος διαβρώνει την καθημερινότητα και πως η ελπίδα επιστρέφει σιγά-σιγά. Το Δωμάτιο του γιου κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και θεωρείται μια από τις πιο ειλικρινείς κινηματογραφικές αναπαραστάσεις της απώλειας.

3. Aprile (Απρίλιος, 1998) – Η πολιτική ως οικογενειακή υπόθεση
Ένα υβρίδιο πολιτικού σχολίου και αυτοβιογραφικής κωμωδίας. Ο Μορέτι παλεύει ανάμεσα στο να ολοκληρώσει μια μουσική ταινία και να φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ για την πολιτική κατάσταση στην Ιταλία του Μπερλουσκόνι, ενώ παράλληλα ετοιμάζεται να γίνει πατέρας. Η ταινία είναι γεμάτη από τις αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τον δημιουργό: αγάπη για το σινεμά, απογοήτευση από την πολιτική, φόβο και χαρά για την πατρότητα. Με το χαρακτηριστικό του ύφος ο δημιουργός καταφέρνει να κάνει ακόμη και την προσωπική του αναποφασιστικότητα κινηματογραφικά συναρπαστική.

4. Habemus Papam (Έχουμε Πάπα, 2011) – Η ανθρώπινη πλευρά της εξουσίας
Σε αυτήν την απρόσμενα τρυφερή κωμωδία ο Μισέλ Πικολί υποδύεται έναν νέο Πάπα που αμέσως μετά την εκλογή του παθαίνει κρίση άγχους και αρνείται να εμφανιστεί στο μπαλκόνι του Βατικανό. Ο Μορέτι χτίζει μια ιστορία για το βάρος της ευθύνης και την ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει από τους ρόλους που του επιβάλλουν. Το έργοισορροπεί ανάμεσα στη σάτιρα και την τρυφερότητα και μας δείχνει ότι ακόμη και οι πιο ισχυροί θεσμοί είναι γεμάτοι ανθρώπινες αδυναμίες.

5. Mia Madre (Η μητέρα μου, 2015) – Αποχαιρετισμός και συμφιλίωση
Επιστοφή σε μια ημι-αυτοβιογραφική φόρμα, αφήνοντας όμως τον εαυτό του εκτός πρωταγωνιστικού ρόλου. Μίασκηνοθέτρια προσπαθεί να διαχειριστεί μια χαοτική κινηματογραφική παραγωγή, ενώ η μητέρα της αργοπεθαίνει. Δημιουργείται ένα έργο γεμάτο αγάπη, ενοχές και την αίσθηση ότι ποτέ δεν είμαστε έτοιμοι να πούμε το τελευταίο αντίο. Παρά την αμεσότητα του θέματος το φιλμ βρίσκει χώρο για χιούμορ.

Οι ταινίες του Νάνι Μορέτι είναι προσωπικές, αλλά ποτέ εγωκεντρικές. Μέσα από τις δικές του ανησυχίες, τις σχέσεις και τις απώλειες, σχολιάζει την Ιταλία, την πολιτική, την οικογένεια και τελικά την ίδια την ανθρώπινη κατάσταση. Η κινηματογραφική του γλώσσα συνδυάζει την απλότητα με την ακρίβεια, το καθημερινό με το οικουμενικό. Είτε μιλά για την απώλεια ενός παιδιού, είτε για την αμηχανία μπροστά στη θρησκευτική εξουσία, είτε για μια βόλτα με μηχανάκι στους δρόμους της Ρώμης, ο Μορέτι φτιάχνει φιλμ που σε κάνουν να γελάς και να συγκινείσαι ταυτόχρονα κι αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη μαεστρία του: να σε βάζει να αναγνωρίσεις τον εαυτό σου εκεί που δεν το περιμένεις. 

Αν θέλει κανείς να γνωρίσει το σύγχρονο ιταλικό σινεμά στην πιο ειλικρινή και ανθρώπινη εκδοχή του οι πέντε αυτές ταινίες είναι το καλύτερο σημείο εκκίνησης, γιατί ο Νάνι Μορέτι είναι ένας άνθρωπος που μας υπενθυμίζει, ταινία την ταινία ότι όλες οι ιστορίες είναι τελικά κομμάτια της ίδιας μεγάλης αφήγησης: της ζωής. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.