Υπάρχει κάτι στοιχειωτικό στην εικόνα του σωσία. Η τέχνη του κινηματογράφου που από την αρχή της ιστορίας της έπαιξε με το είδωλο, βρήκε σε αυτό το μοτίβο μία ανεξάντλητη πηγή αγωνίας, ειρωνείας και φιλοσοφικού στοχασμού. Διότι τι άλλο είναι ο σωσίας αν όχι η πιο ωμή υπενθύμιση ότι η μοναδικότητά μας μπορεί να είναι ψευδαίσθηση; Η κινηματογραφική αίθουσα με τη δύναμη του φωτός και της σκιάς κατάφερε να κάνει αυτήν την αγωνία σαγηνευτική.
Ακολουθούν πέντε ταινίες που στάθηκαν ορόσημα σε αυτό το ιδιαίτερο κινηματογραφικό παιχνίδι.
1. The Great Dictator (1940) – O Τσάπλιν απέναντι στον εαυτό του και στον Χίτλερ
Ο Τσάρλι Τσάπλιν σε μια εποχή που οι ΗΠΑ ακόμα δίσταζαν να σταθούν απέναντι στον φασισμό γύρισε ένα έργο που ήταν ταυτόχρονα κωμωδία και κραυγή αγωνίας. Παίζει δύο ρόλους: τον δικτάτορα που θυμίζει επικίνδυνα τον Χίτλερ και έναν φτωχό Εβραίο κουρέα. Η ταινία είναι μια κωμωδία λαθών που θυμίζει Σαίξπηρ, αλλά κλείνει με έναν από τους πιο συγκλονιστικούς μονολόγους στην ιστορία του σινεμά. Ο Τσάπλιν απέδειξε ότι το χιούμορ μπορεί να γίνει όπλο κι ότι το είδωλο του σωσία μπορεί να φωτίσει την ηθική ευθύνη του καλλιτέχνη.
2. Kagemusha (1980) – O Κουροσάβα και το φάντασμα της εξουσίας
Ο Ακίρα Κουροσάβα με την αριστοτεχνική του ματιά στις αντιθέσεις ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό αφηγείται την ιστορία ενός κοινού κλέφτη που αναγκάζεται να υποδυθεί τον ετοιμοθάνατο άρχοντα Τακέντα Σίνγκεν. Ο σωσίας δεν είναι απλώς μίμηση. Γίνεται φάντασμα, σκιώδης βασιλιάς, μία φιγούρα που σπαράσσεται ανάμεσα στην φιλοδοξία και την ενοχή. Ο Τατσούγια Νακατάι δίνει μια από τις πιο εσωτερικές ερμηνείες του ιαπωνικού σινεμά σε μια ταινία που αποδεικνύει πως η ψευδαίσθηση μπορεί να γίνει ισχυρότερη από την ίδια την αλήθεια.
3. The Prestige (2006) – H μαγεία και το τίμημα του διπλού
Ο Κρίστοφερ Νόλαν με τη γνωστή του ψυχρή ακρίβεια, στήνει ένα παιχνίδι ανάμεσα σε δύο ταχυδακτυλουργούς, τον Άλφρεντ και τον Ρόμπερτ. Η αντιπαλότητά τους είναι η ιστορία δύο ανθρώπων που είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν τα πάντα για το μυστικό της τέχνης τους. Εδώ ο σωσίας δεν είναι μόνο πρακτικό τέχνασμα μαγείας. Είναι υπαρξιακή θυσία. Το φινάλε με τις αποκαλύψεις του λειτουργεί σαν σπαθί που κόβει στα δύο τον θεατή: από τη μία η μαγεία, από την άλλη η ανθρώπινη τραγωδία.
4. Εnemy (2013) – O Βιλνέβ και ο εφιάλτης του ασυνείδητου
Ο Ντενί Βιλνέβ υπογράφει ένα ψυχολογικό θρίλερ που θυμίζει εφιάλτη. Ο Τζέικ Τζίλενχαλ υποδύεται δύο άνδρες πανομοιότυπους στην όψη, αλλά ριζικά διαφορετικούς στη συμπεριφορά. Ο ένας είναι εσωστρεφής καθηγητής, ο άλλος ένας ηθοποιός. Η ταινία είναι ένας καθρέφτης που ραγίζει: όσα βλέπουμε δεν ξέρουμε αν είναι πραγματικότητα, όνειρο ή παραίσθηση. Η αγωνία χτίζεται σαν ιστός αράχνης και στο τέλος ο θεατής αναρωτιέται: μήπως ο σωσίας είναι απλώς η άλλη καταπιεσμένη πλευρά του εαυτού μας;
5. Sinners (2025) – O Ράιαν Κούγκλερ και το γοτθικό έπος των διδύμων
Η πιο πρόσφατη είσοδος στη χρυσή λίστα των σωσιών είναι το “Sinners” του Ράιαν Κούγκλερ. Ο Μάικλ Μπ. Τζόρνταν ερμηνεύει δύο αδέλφια, βετεράνους του Μεγάλου Πολέμου που επιστρέφουν στη Μισισιπή για να ανοίξουν ένα παράνομο στέκι. Εδώ η ιστορία του σωσία συναντά τη γοτθική παράδοση και τον μύθο των βρικολάκων σε μία αφήγηση για τη “μαύρη” ταυτότητα, την αδελφικότητα και την τραγωδία. Τα δύο αδέλφια μοιάζουν υπερβολικά. Οι μικρές διαφορές τους είναι που οδηγούν την ιστορία σε μια όπερα αίματος και λύτρωσης.
Ο “σωσίας” στον κινηματογράφο δεν είναι ποτέ απλώς μια φτηνή τρικλοποδιά στην αντίληψη του θεατή. Είναι μια βαθιά υπαρξιακή πρόκληση. Μας δείχνει ότι το “εγώ” είναι εύθραυστο, ότι η μοναδικότητα μπορεί να διαβρωθεί κι ότι η ταυτότητα είναι πάντοτε διαπραγμάτευση ανάμεσα στο αληθινό και το πλαστό. Από τον Τσάπλιν ως τον Νόλαν, από τον Κουροσάβα ως τον Βιλνέβ και τον Κούγκλερ οι ταινίες με σωσίες κρατούν έναν καθρέφτη απέναντί μας και το πιο ανησυχητικό είναι ότι κοιτάζοντας τον δεν είμαστε ποτέ σίγουροι ποιος από τους δύο μας κοιτάζει πίσω.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
