Τι είδους άνθρωποι γινόμαστε μέσα στα σύγχρονα καπιταλιστικά κράτη; Πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι ζούμε μέσα σε αυτά; Και σε τι βαθμό μπορεί να μας μεταμορφώσει η θέση που έχουμε σε μια ιεραρχία;

Η μεγάλη οθόνη γίνεται καθρέφτης της πραγματικότητας της καπιταλιστικής κοινωνίας, των social media, του κόσμου του χρήματος και της ομορφιάς. Το «Τρίγωνο της Θλίψης» του Ρούμπεν  Έστλουντ, που κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες είναι μια σάτιρα για τον καπιταλισμό και κάθε είδους εξουσία, που μας δείχνει όλα όσα στην πραγματικότητα γνωρίζουμε. Ο καπιταλισμός νοσεί βαριά και η εξουσία μας διαφθείρει. Είναι εντυπωσιακό, ωστόσο, να βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη, με πόσο θλιβερό και ματαιόδοξο τρόπο κυνηγάμε την εικόνα μας,  πόσο πολύ μπορεί να  μας  μεταμορφώσει η θέση που έχουμε σε μια ιεραρχία και πως ούτε οι ίδιοι οι καπιταλιστές δεν ελέγχουν, πια, τον καπιταλισμό..με αποτέλεσμα να πέφτουν θύματα του ίδιου τους του δημιουργήματος.

Τι συμβαίνει στην ταινία; Ένα ζευγάρι top models προσκαλείται σε μια υπερπολυτελή κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά. Ο Καρλ και η Γιάγια συγχρωτίζονται με διάφορους εκκεντρικούς κροίσους στον πλωτό μικρόκοσμο, όπου το χρήμα και η ομορφιά κυριαρχούν. Σε μια πρώτη φάση μια θαλασσοταραχή προκαλεί χάος. Οι εικόνες απανωτών εμετών της πλουτοκρατίας εναλλάσσονται με εικόνες ξεχειλισμένων τουαλετών. Το πλουσιοπάροχο γκουρμέ δείπνο μετατρέπεται σε ένα λουτρό ακαθαρσιών. Λίγο μετά η θαλαμηγός βυθίζεται, εξαιτίας μιας  έκρηξης, και οι ήρωες ναυαγούν σε ένα νησί.  Στην έρημη παραλία οργανώνεται ένας νέος μικρόκοσμος με αντίστροφη ιεραρχία. Η Φιλιππινέζα καθαρίστρια του πλοίου, κεντρική φιγούρα ανάμεσα στους ναυαγούς,  ούτε πλούσια, ούτε όμορφη -είναι η μόνη που ξέρει να ψαρεύει και να ανάβει φωτιά. Δεδομένου πως είναι εκείνη που μπορεί να τους κρατήσει ζωντανούς, αυτοανακηρύσσεται σε καπετάνιος και ορίζει τις ζωές τους.

Μέσα από αυτή τη βιτριολική αλληγορία, βλέπουμε πως το αποτύπωμα του νεοφιλελευθερισμού στον ανθρώπινο ψυχισμό είναι πανίσχυρο Η ιδέα πως «ο καθένας παίρνει αυτό που  του αξίζει με όποιον τρόπο μπορεί» είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας. Όλοι μας είμαστε δέσμιοι ενός συνόλου κοινωνικών σχέσεων, στις οποίες καθένας προσπαθεί να αναβαθμίσει τη δική του θέση, καταπατώντας τους άλλους. Παρατηρούμε να δομείται μια σχέση μεταξύ της ευτυχίας και της αυτοκατάκρισης- όπως την περιγράφουν οι συγγραφείς του βιβλίου “Ευτυχιοκρατία: Πώς η βιομηχανία της ευτυχίας κυβερνά τις ζωές μας” (εκδόσεις Πόλις). Οι κοινωνικοί επιστήμονες Edgar Cabanas / Eva Illouz στην “Ευτυχιοκρατία” είχαν αναλύσει επιτυχώς πως το πεδίο της κατανάλωσης επεκτείνεται και στον εσωτερικό μας κόσμο, μετατρέποντας ακόμα και τα συναισθήματα σε κοινά εμπορεύματα. Η ευτυχία εκτρέπεται σε ποσοτικοποιημένο κριτήριο αποτίμησης της ζωής. Υπολογίζεται με μετρήσεις και αντικειμενικοποιείται ενώ καθίσταται αδύνατη η αναζήτηση της με διαφορετικό τρόπο.

Στο φιλμ υπάρχει μια σκηνή όπου το ζευγάρι μοντέλων – ινφλουένσερ συνομιλεί με ένα γηραιό ζευγάρι – κατασκευαστές χειροβομβίδων, το οποίο  αναφέρεται στο εμπόρευμα του σαν να επρόκειτο για παιχνίδια και όχι για όπλα Η σκηνή φέρνει στη σκέψη αυτά που γράφει ο Anselm Jappe  για τον καπιταλισμό και τον τυφλό χρόνο ως προς τις ποιοτικές διαφορές. Ο Γερμανός καθηγητής Φιλοσοφίας  έχει υιοθετήσει ο μαρξιστικό συλλογισμό σημειώνοντας πως στην αφηρημένη αντίληψη του χρόνου δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ μιας βόμβας και ενός παιχνιδιού. Σε μια ανθρώπινη κοινωνία, ωστόσο,  που θα είχε τον έλεγχο των πραγμάτων που παρήγαγε- λέει – οι άνθρωποι θα προτιμούσαν το παιχνίδι. Αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. O Jappe αναλύει εκτενώς τις έννοιες του φετιχισμού και του ναρκισσισμού στο βιβλίο του “Η αυτοφαγική κοινωνία”. Στη φετιχιστική κοινωνία οι άνθρωποι ελέγχονται από τα εμπορεύματα και όχι το αντίστροφο. Με άλλα λόγια έχουμε δημιουργήσει πολλά και πολύτιμα εμπορεύματα αλλά έχουμε χάσει τον έλεγχο τους. Έχουμε  καταντήσει δούλοι της ύλης της εικόνας και της «καλής ζωής» όπως αυτή πλασάρεται από την καθεστηκυία τάξη. Η ιστορική ανάπτυξη του καπιταλισμού, σύμφωνα με τη θεωρία του Jappe,  παρουσιάζει παραλληλίες με την ανάπτυξη του ναρκισσισμού ακόμη και αν αυτές δεν είναι ευθύγραμμες. Αυτό το αυτοφαγικό ναρκισσιστικό πρόσωπο της καπιταλιστικής κοινωνίας  βλέπουμε να ιχνογραφείται στο «Τρίγωνο της Θλίψης» με χιούμορ καυστικό και δηκτικό. Και διαπιστώνουμε πως κανένας δεν μένει ίδιος όταν αλλάζει θέση στην ιεραρχία. Εσείς σίγουροι πως ξέρετε πως θα αντιδράσετε αν ξαφνικά αποκτούσατε εξουσία; Μάλλον όχι… εφόσον είμαστε όλοι  βουτηγμένοι μέσα σε ένα σύστημα που νοσεί βαριά.