Δεν θυμάμαι πόσες φορές έχω περάσει στο παρελθόν από το κατώφλι της «Ίριδας», του θρυλικότερου των θρυλικών κινηματογράφου της Αθήνας, εκεί που έχω δει αμέτρητες ταινίες στην τρυφερή ηλικία των 18-19 ετών (με τις πρώτες που μου πετάγονται στο νου να είναι για πρώτη φορά τα δυο οπτικοακουστικά σοκ του «Salo» του Παζολίνι και του «Koyaanisqatsi» του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο), αλλά και μπόλικο σπουδαίο πειραματικό και avant-garde κινηματογράφο.
Θυμάμαι απλά το υπέροχο αυτό συναίσθημα του να κοντοστέκομαι στη γωνία της Ιπποκράτους με την Ακαδημίας και μετά να μπαίνω με δέος σε αυτό το ισόγειο του διατηρητέου κτηρίου, που αποτελεί υπόδειγμα της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, σχεδιασμένου από τον Αλέξανδρο Νικολούδη και που υπάρχει εκεί, ίδιο και απαράλλαχτο από το 1930.
Μέσα λοιπόν σε αυτό το κτήριο – που αποτελεί προϊόν κληροδοτήματος εκ μέρους του Αντώνη Παπαδάκη με το σαφή όρο «η χρήση του να επικεντρώνεται στην ηθική και υλική ενίσχυση των φοιτητών», είτε αυτό αφορά τις ανάγκες τους για σίτιση, είτε την πνευματική τους καλλιέργεια και τη στήριξη των πολιτιστικών τους δραστηριοτήτων – ήρθα πριν πολλά πολλά χρόνια για πρώτη φορά σε επαφή με τον Πολιτιστικό Όμιλο Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΟΦΠΑ) και ο οποίος αποτελείται από τον Θεατρικό, τον Κινηματογραφικό, τον Χορευτικό και τον Φωτογραφικό τομέα.
Στον κινηματογραφικό του τομέα ανήκε και η «Ίριδα», ένας υπέροχος χώρος ο οποίος εδώ και σχεδόν 40 συναπτά έτη προσέφερε ένα πλούσιο, καθημερινό πρόγραμμα δωρεάν σεμιναρίων και προβολών ανοιχτών στο κοινό – και όχι μόνο σε φοιτητές, ενώ παρείχε στα μέλη του μέχρι και υλικοτεχνικό κινηματογραφικό εξοπλισμό για την παραγωγή ταινιών είτε αναλογικών είτε ψηφιακών.
Και έτσι ξαφνικά, μέσα στο καλοκαίρι, η Νίκη Κεραμέως αποφάσισε να «κλείσει» την «Ίριδα», αυτόν τον τόσο μοναδικό χώρο κινηματογραφικής, καλλιτεχνικής και πνευματικής ζύμωσης ανθρώπων κάθε ηλικίας και όχι μόνο φοιτητών, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 296 του νομοσχεδίου «Νέοι ορίζοντες στα ΑΕΙ» προβλέπεται η κατάργηση της αυτοτελούς νομικής προσωπικότητας της Πανεπιστημιακής Λέσχης του ΕΚΠΑ (Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών).
Ο ΠΟΦΠΑ κατηγορεί το υπουργείο Παιδείας πως σχεδιάζει να «βάλει χέρι» στα αποθεματικά της Λέσχης και να παραδώσει υπηρεσίες της φοιτητικής μέριμνας σε ιδιώτες. Οι φοιτητές και τα μέλη του ΠΟΦΠΑ ζητούν να παραμείνει η φοιτητική λέσχη του ΕΚΠΑ ένας χώρος πολιτιστικής δημιουργίας και έκφρασης και να μη θυσιαστεί στον βωμό της ιδιωτικών συμφερόντων.
Συγκεκριμένα, με ανακοίνωσή τους, εγκαλούν το υπουργείο Παιδείας ότι καταργεί την αυτοτέλεια της Λέσχης και την ανεξάρτητη διαχείριση των οικονομικών της αποθεμάτων (περισσότερα από 12 εκατ. €), όπως και των κτιριακών της υποδομών. Σημειώνεται πως η Λέσχη στεγάζει μια σειρά από υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας (2 φοιτητικά αναγνωστήρια, ταμείο αρωγής φοιτητών, σίτιση-στέγαση, ιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχικής υγείας). Η δε λειτουργία του, στηρίζεται στην αφιλοκερδή και εθελοντική προσφορά των μελών του, παλαιών και νέων, ενώ η οργάνωση και συνέχισή του στον χρόνο, εξασφαλίζονται από τις προσπάθειες, τον προσωπικό χρόνο και το μεράκι των φοιτητών.
«Όλο αυτό που έχει συμβεί είναι μια κατάσταση που μας φέρνει, φυσικά, σε πολύ δυσχερή και δύσκολη θέση», λέει μιλώντας στο olafaq.gr η Μάρα Μ., μέλος του ΠΟΦΠΑ και προπτυχιακή φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο. «Είναι από μόνο του ένα γεγονός απαράδεκτο, είτε κάποιος έχει περάσει έστω μια φορά από την «Ίριδα», είτε όχι. Ήταν μοναδική τόσα χρόνια η αλληλεπίδραση που υπήρχε μεταξύ των μελών του ΠΟΦΠΑ και όσων έρχονταν στις προβολές. Δεν είναι άτοπο να πούμε πως η «Ίριδα» υπήρξε σημείο αναφοράς για πολλές γενιές σινεφίλ, ένα σήμα-κατατεθέν της πολιτιστικής ζωής της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά, ακόμη περισσότερο, ένα μέρος όπου ο καθένας μπορούσε μέσα εκεί να ανοίξει τους κινηματογραφικούς ορίζοντές του. Και μην ξεχνάμε ότι και το ίδιο το κτίριο, από μόνο του, είναι ένα μέρος με τεράστια πολιτιστική σημασία. Και σε μία χώρα σαν την Ελλάδα είναι απαράδεκτο ο πολιτισμός να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα».
Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι το θέμα έχει ήδη πάρει αρκετή δημοσιότητα εντός των κινηματογραφικών κύκλων. Για παράδειγμα, ο σκηνοθέτης Βασίλης Κεκάτος ανάρτησε στο προσωπικό του προφίλ στο Facebook ένα εκτενές post, στο οποίο αναφερόταν εκτενώς στο ζήτημα αυτό με τα εξής λόγια:
«Στέλλα, Αλίκη, Κάρμεν, Λάουρα, Άρτεμις, Δάφνη, Κατερίνα, Αλεξάνδρα, Μάρθα, Ρία, Σελήνη, Αθηνά, Μαριλένα, Αριάν, Έλενα, Μελίνα, Χλόη, Αλόμα, Ηλέκτρα, Μαρία, Αλέκα, Μαργαρίτα, Μαριάννα, Σίσσυ, Αμαρυλλίς. Τα πιο ωραία σινεμά στην Αθήνα είναι κορίτσια. Και το πιο όμορφο απ’ ολα λέγεται Ίρις. Μένει Ιπποκράτους και Ακαδημίας, κοντά στην παλιά Λυρική, και έχει μάθει τόσα χρόνια να φροντίζεται από φοιτητές και να φροντίζει φοιτητές που ψάχνουν τρόπους να εκφραστούν μέσω του σινεμά. Σε μια κοινωνία που έχει μάθει να φέρεται άσχημα στα κορίτσια και σε μια πολιτεία που έχει μάθει να ανέχεται την κακοποίηση τους και να τη θεωρεί αμελητέα, το κράτος προχωρά στο κλείσιμο του κινηματογραφικού τομέα Π.Ο.Π.Φ.Α.. Μέσω του κτηνώδους άρθρου 296 καταργεί τις φοιτητικές λέσχες και ουσιαστικά, ορίζει την κατάργηση της αυτοτελούς νομικής προσωπικότητας της Πανεπιστημιακής Λέσχης του ΕΚΠΑ. Η συγκεκριμένη αλλαγή καταργεί την αυτοτέλεια της Λέσχης και, συνεπώς, την ανεξάρτητη διαχείριση των οικονομικών της αποθεμάτων, του προϋπολογισμού της, καθώς και των κτιριακών της υποδομών. Χωρίς να σκεφτεί πως η Ίρις, εδώ και δεκαετίες έχει δώσει τη ζεστασιά της σε τόσα νέα παιδιά και σε τόσους φοιτητές που ήθελαν να μάθουν σινεμά ή να δουν σινεμά που δε θα μπορούσαν να δουν πουθενά άλλου, ακριβώς λόγω της ύπαρξης και της αυτονομίας της Λέσχης. Χωρίς αυτήν, η Ίρις θα καταλήξει σε χέρια που δεν ξέρουν να φροντίζουν ή να αγαπούν. Κι εμείς πρέπει να φροντίσουμε αυτό να μη συμβεί ποτέ σε κανένα κορίτσι στον κόσμο».
Ρωτάω την Μάρα τι είδους κινητοποιήσεις προβλέπονται στο κοντινό μέλλον και κατά πόσο έχουν εμπλακεί και τυχόν νομικοί μέσα σε αυτήν την αλγεινή κατάσταση: «Ο Πρύτανης δεν δέχτηκε να μας δει, όταν του ζητήσαμε να μας συναντήσει –μας είπε ότι δεν είναι ο ίδιος αρμόδιος για τέτοια ζητήματα. Τώρα συναντηθήκαμε με τον κ. Δημήτρη Καραδήμα που είναι Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας και έχει δει με θετικό μάτι την υπόθεσή μας. Αλλά και εμείς, από μόνοι μας, σχεδιάζουμε ένα φεστιβάλ στήριξης του σκοπού μας, για τον Σεπτέμβριο που μας έρχεται. Απ’ όσο ξέρω, σίγουρα θα απευθυνθούμε και στην νομική υπηρεσία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν ξέρω τι μπορεί να προκύψει απ’ όλο αυτό», καταλήγει εμφατικά το μέλος του ΠΟΦΠΑ.
*Φωτογραφίες: Αρχείο ΠΟΦΠΑ. Ευχαριστούμε θερμά την Μάρα Μ. για την παραχώρησή τους.
