Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες για μία ταινία που λέει τόσα πολλά με τον μοναδικό τρόπο που ο σκηνοθέτης έχει μάθει να κινηματογραφεί. Ο Γιόακιμ Τρίερ είναι ένας σκηνοθέτης που δε “φτιάχνει” απλώς ταινίες. Κατασκευάζει κόσμους που ανασαίνουν με τον ρυθμό της καθημερινότητας, όπου οι ήρωες δεν είναι ποτέ ήρωες με την κυριολεκτική έννοια, αλλά άνθρωποι που κουβαλούν την εύθραυστη ύλη της ζωής: τις σχέσεις, τις απώλειες, τις τυχαίες συναντήσεις, το αίσθημα ότι η στιγμή μας ξεφεύγει πριν προλάβουμε να την κρατήσουμε. 

Η πρώτη μεγάλη αναγνώριση ήρθε με το “Reprise” (2006). Με το “Oslo, 31 August” (2011) η ματιά του γίνεται πιο σπαρακτική. Ο Τρίερ συνεχίζει στο μονοπάτι που χάραξε, δεν κρίνει, παρακολουθεί. Δίνει στον θεατή την αίσθηση ότι το βλέμμα της κάμερας είναι το βλέμμα ενός φίλου που δεν μπορεί να σώσει, αλλά μπορεί να μοιραστεί το βάρος και κάπου εκεί βρίσκεται η αξία: στο ότι ο σκηνοθέτης δεν αναζητά απαντήσεις, αλλά την αλήθεια της στιγμής. Αποκορύφωμα του μέχρι το παρόν έργο, το “The Worst Person in the World” (2021). Η ταινία που χάρισε στην Ρενάτε Ράινσβε Βραβείο ερμηνείας στις Κάννες. Μία σπουδή πάνω στον χρόνο, στον φόβο να χάσεις τις ευκαιρίες, στον τρόπο που ο έρωτας συχνά έρχεται αργά ή φεύγει γρήγορα. 

Η “Συναισθηματική Αξία” όμως έρχεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενη προσπάθειά του. Δε μετριέται σε δραματικές κορυφώσεις. Μετριέται στο πως με μια απλή σκηνή μπορεί να σε κάνει να νιώσεις ότι μπαίνεις στην καθημερινότητα κάποιου που θα μπορούσε να είναι γείτονάς σου ή ακόμη κι εσύ ο ίδιος. Δε βλέπεις απλά μια ιστορία, αλλά ξαναζείς τη δική σου. Σου αφήνει τον χρόνο να επεξεργαστείς εικόνες και μηνύματα, να τα αποκρυπτογραφήσεις και να τα εντάξεις στη δική σου εποχή και ζωή. Είναι μοναδικό!

Ο Τρίερ καταφέρνει κάτι σχεδόν μαγικό: να δείξει δύο γενιές χωρίς να τις περιφρονεί, χωρίς να τους χαρίζει ψεύτικες απαντήσεις. Με σκηνές-κομμάτια ζωής (ένα τρέξιμο μέσα σε μια παγωμένη πόλη, ένα βλέμμα που αργεί να αποσπαστεί κι άλλα πολλά που για ευνόητους λόγους δε θα αναφέρουμε) ο σκηνοθέτης μας βάζει στη θέση των ηρώων του, μας αναγκάζει να θυμηθούμε τις δικές μας αναβολές, τις δικές μας χαμένες υποσχέσεις. Ο διπλός γάμος με τη σύζυγο και την Τέχνη και στην προκειμένη με τη σκηνοθεσία αποτελεί τον κινητήριο μοχλό για το ξετύλιγμα της πλοκής. Όσο περνούν τα χρόνια γίνεται ακροβασία και η ισορροπία ολοένα και δυσκολότερη. 

Ο Τρίερ δεν αφήνει τον κόσμο του να βυθιστεί στο απόλυτο σκοτάδι. Έχει μάθει να συγχωρεί και δίνει δεύτερες ευκαιρίες. Πάντα υπάρχει ένα φως, έστω αμυδρό που δείχνει ότι ακόμη και μέσα στη ρωγμή μπορεί να υπάρξει ομορφιά. Με το εξαιρετικό του μοντάζ και τη λεπτομέρεια στη φωτογραφία πετυχαίνει όλα τα παραπάνω. Το σημαντικό όμως δεν είναι η τεχνική. Είναι η αίσθηση ότι οι φιλοδοξίες, οι απογοητεύσεις, οι μικρές νίκες και οι μεγάλες ματαιώσεις αποκτούν σχήμα μπροστά στα μάτια μας με τρόπο τόσο αληθινό, που πονά. Ο τρόπος που συνθλίβεται η Ρενάτε Ρέινσβε είναι ενδεικτικός. Ο δημιουργλος κάνει ένα έμμεσο σχόλιο που αγγίζει την οικογένεια, το γήρας, την επιρροή της τεχνολογίας με έξυπνο τρόπο και φτάνει ακόμα και στο Netflix, θέλοντας να δείξει πως ο φυσικός χώρος των προβολών είναι ο κινηματογράφος. Κινητά, οθόνες, περιορισμοί, σύνδεση των εποχών μέσω του τσιγάρου κι ένας πρωταγωνιστής, ο Στέλαν Σκάρσγκαρντ που δίνει μία ερμηνεία έτοιμη για τα Όσκαρ. 

Αναρωτιέται, τι απέγινε η καλλιτεχνική ελευθερία μέσω του…

Η δύναμη του Γιόακιμ Τρίερ είναι ότι δεν απευθύνεται σε “κάποιους”. Οι ταινίες του μπορεί να μιλήσουν σε έναν νεαρό φοιτητή, σε μια γυναίκα που αισθάνεται ότι ο χρόνος της φεύγει, σε έναν άνδρα που κοιτάζει τη ζωή του και βλέπει κενά. Μιλούν σε όσους έχουν ζήσει την αγωνία να είναι “αρκετοί”, σε όσους έχουν νιώσει ότι μια σχέση τελειώνει πριν καν αρχίσει, σε όσους ξέρουν ότι η μοναξιά είναι συχνά η πιο κοινή μας εμπειρία. Αναρωτιέται, τι απέγινε η καλλιτεχνική ελευθερία … 

Αυτό είναι το σινεμά του Τρίερ: βαθιά προσωπικό και ταυτόχρονα καθολικό κι η “Συναισθηματική του Αξία” είναι η μεγαλύτερη στιγμή. Η απόλυτη κορύφωση του έργου του που το μήνυμά της αντηχεί μέσα μας βαθιά όχι για ώρες, αλλά για μέρες μετά τη θέαση της ταινίας.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.