Η επιστροφή του Τζαφάρ Παναχί στις Κάννες αποτελεί ένα από τα κινηματογραφικά γεγονότα της φετινής σεζόν. Εκεί το “Ένα απλό ατύχημα” έκοψε το νήμα και κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα, αφήνοντας με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής τη “Συναισθηματική αξία” του Γιόακιμ Τρίερ. Μία σύγχρονη τραγωδία που σέβεται το είδος μιλάει για τη δεύτερη ευκαιρία, τη συγχώρεση, τον φόβο και την εξιλέωση με έναν μοναδικό τρόπο. Απομακρυνόμαστε από το κέντρο της Τεχεράνης που γνωρίσαμε στο “Ταξί” και μεταφερόμαστε στην επαρχία. 

Στο σύμπαν του Ιρανού σκηνοθέτη κάθε λεπτομέρεια παίζει τον ρόλο της. Απαιτείται απόλυτη συγκέντρωση από το πρώτο πλάνο που το παιδί στο ρεύμα της εποχής είναι εκτεθειμένο στο “μπλε φως” του τάμπλετ και ακούει δυνατά μουσική μέχρι τον τελευταίο ήχο που στοιχειώνει και μας κάνει μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα να σκεφτούμε ότι είδαμε τα προήγουμενα 105΄. Μίσος, διάθεση για εκδίκηση, το κακό σε διάφορες εκφάνσεις του. Άνθρωποι διαλυμένοι που η φυλακή τους κυνηγάει, όσο κι αν προσπαθούν να ανοίξουν τα φτερά τους και συνεχίσουν. Ένας αναπόδραστος κύκλος βίας χωρίς αρχή μέση και τέλος. 

Το αυτοκίνητο γίνεται συγχρόνως κλειστός χώρος εγκλωβισμού και διέξοδος προς την ελευθερία. Ο δημιουργός αγγίζει τα όρια του ψυχολογικού θρίλερ υψηλού επιπέδου, ειδικά στις δύο τελευταίες σκηνές. Κάνει τον θεατή συμμέτοχο, να αποφασίσει αυτός τι θα έκανε στη θέση των πρωταγωνιστών. Σε μία βαθιά πολιτική ταινία δε χωρούν συμβιβασμοί ή μήπως υπάρχουν όρια για ευελεξία. “Ένα ατύχημα ήταν, ό,τι έγινε έγινε”, έμμεση προοικονομία όσων θα ακολουθήσουν και ταυτόχρονα μία λογική που παραπέμπει σε ζούγκλα.  

Σε κινηματογραφικό επίπεδο το «Ένα Απλό Ατύχημα» λειτουργεί με την βαθιά αίσθηση της αγωνίας όχι της στιγμής, αλλά της καθυστέρησης, της αναμονής, του αργού φόβου που σκάει μέσα στο πλαίσιο της δράσης. Η κάμερα δεν κυνηγά την έκρηξη, παρατηρεί τη στάση, τον ήχο, το βλέμμα, την αδράνεια. Είναι μια ταινία που σε θέτει στη θέση του αιχμάλωτου, όχι ως δράστη ή θύμα, αλλά ως παρατηρητή της διελκυστίνδας εξουσίας και ηθικής. Ακριβώς εκεί μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια ο βραβευμένος σκηνοθέτης. 

Από άποψη συμβολισμών η ταινία προσφέρει πολλαπλές αναγνώσεις. Το ατύχημα δεν είναι απλώς πρόσκαιρο γεγονός αποτελεί την σπίθα που ενεργοποιεί την αλυσιδωτή αντίδραση. Οι χαρακτήρες δεν είναι “καθαροί” ή “ποταποί” έχουν ιστορίες, τραύματα, ανάγκη για επιβίωση. Ο βασανιστής δεν είναι καρικατούρα αποτελεί μέρος ενός συστήματος. Οι κρατούμενοι δεν είναι ήρωες είναι άνθρωποι που κουβαλούν τη σιωπή, τη ντροπή, τα ανεξίτηλα τραύματα της διαδρομής τους. 

Μέσα σε αυτήν την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα ο Παναχί παντρεύει το χιούμορ με την τραγωδία δίνοντας νότες γέλιου. Οι σκηνές με την πληρωμή μέσω τραπεζικής κάρτας είναι πιο χαρακτηριστικές. Το χρήμα κινεί τα νήματα και κλείνει μάτια και στόματα. Με λιτότητα αφηγηματικών σχημάτων ο σκηνοθέτης μας μεταφέρει την εικόνα την πατρίδας του για μία ακόμα φορά στο πέρασμα του χρόνου. Το μήνυμά του όμως παίρνει καθολικό χαρακτήρα και ο κάθε θεατής μπορεί να ταυτιστεί με κομμάτια αυτής της πραγματικότητας. Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που κατέληξε στα χέρια του ο Χρυσός Φοίνικας. 

Τα πλοκάμια του τέρατος είναι ικανά να στραγγαλίσουν, πιο επώδυνος όμως είναι ο αργός θάνατος. Η αναφορά στο “Περιμένοντας τον Γκοντό” δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνεία. Ο Παναχί κάνει σπουδαίο σινεμά με θεατρικά συστατικά και τα πηγαίνει περίφημα. Το πόνημά του έδειξε ξανά πως το σινεμά μπορεί να είναι “απλό” χωρίς να είναι επιφανειακό και αυτό είναι ένα “απλό ατύχημα” που αξίζει να συμβεί ή καλύτερα καλό είναι να συμβαίνει … 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.