Ο Λάζλο Νέμες αποτελεί σήμερα μια από τις πιο δυνατές και αναγνωρίσιμες φωνές του σύγχρονου ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Από την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία απέδειξε πως η κινηματογραφική αφήγηση μπορεί να γίνει ένα εργαλείο διερεύνησης της ανθρώπινης ψυχής υπό ακραίες συνθήκες, αλλά και μια σπουδή πάνω στην ιστορική μνήμη και τη συλλογική εμπειρία. Οι ταινίες του δεν είναι απλώς έργα τέχνης, ταυτόχρονα αποτελούν μαθήματα για την ένταση, την επιβίωση, και τη σιωπηρή καταγραφή του πόνου και της ενοχής. Με σκληρή αισθητική, ματιά που δεν φοβάται τη βία και ρεαλισμό που κόβει την ανάσα έχει καταφέρει να χαράξει μια θέση στο παγκόσμιο σινεμά που λίγοι σκηνοθέτες κατακτούν τόσο σύντομα.
Η ταινία που τον καθιέρωσε διεθνώς και κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας είναι ο “Γιος του Σαούλ”, μία βουτιά στην κόλαση και μια ωδή στην ανθρωπιά. Η ιστορία ακολουθεί τον Σάουλ Άουζελ, έναν Εβραίο κρατούμενο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης που αναζητά την ταφή ενός νεκρού αγοριού ως πράξη αξιοπρέπειας. Ο Νέμες χρησιμοποιεί μια πρωτοφανή κινηματογραφική γλώσσα: ο κεντράρει στον Σάουλ και τον ακολουθεί επίμονα, αποκλείοντας τα υπόλοιπα, δημιουργώντας μια αίσθηση ασφυξίας και αμεσότητας. Κάθε πλάνο είναι σχεδόν ασφυκτικά προσωπικό, ενώ η κάμερα χειρίζεται τον χώρο και τον χρόνο ώστε ο θεατής να νιώθει την ένταση, τη φρίκη και την ηθική σύγκρουση σε κάθε στιγμή.
Στην δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του (“Sunset”), ο Νέμες απομακρύνεται από το ιστορικό δράμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης, μπαίνει στη μηχανή του χρόνου και εισέρχεται στο Βουδαπέστη του 1913 λίγο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ταινία παρακολουθεί τη Γιοζεφίν, μια νεαρή γυναίκα που προσπαθεί να ανακαλύψει την ταυτότητα του πατέρα της μέσα σε μια πόλη γεμάτη μυστικά, σκοτεινές σοκάκια και κοινωνικές ανισότητες. Η αισθητική της ταινίας παραμένει ακραία, η κάμερα κινηματογραφεί με επίμονη εγγύτητα και σταθερή ένταση αναδεικνύοντας το ψυχολογικό βάρος της ηρωίδας. Η ιστορική πραγματικότητα μετατρέπεται από φόντο σε ενεργό χαρακτήρα, γεμάτο απειλή και αβεβαιότητα.
Το Sunset μπορεί να θεωρηθεί ως συνέχεια της αναζήτησης της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα σε ιστορικά και κοινωνικά πλαίσια. Ο Νέμες εδώ επιδεικνύει την ικανότητά του να ισορροπεί μεταξύ πολιτικής αλληγορίας και προσωπικής αφήγησης, δημιουργώντας μια ταινία που εξετάζει τη μοναξιά και την ταυτότητα. Η κάμερα, η οποία κινείται με υπομονή και επίμονη ακρίβεια αποκαλύπτει τις σκιές και τα ψυχικά βάρη των χαρακτήρων, επιτρέποντας στον θεατή να αισθανθεί την ιστορική πίεση και τον προσωπικό αγώνα τους.
Πριν τις μεγάλες του παραγωγές, ο Ούγγρος σκηνοθέτης ασχολήθηκε με μικρού μήκους ταινίες και ντοκιμαντέρ που θέτουν τα θεμέλια της προσέγγισης και της θεματολογίας του. Οι ταινίες Turelem και Counterpart αναδεικνύουν την κοινωνική παρατήρηση, τη σιωπή και τη λεπτομέρεια στην αφήγηση. Μέσα από μικρές ιστορίες και καθημερινές καταστάσεις ο σκηνοθέτης μας δείχνει την ικανότητά του να παρατηρεί την ανθρώπινη συμπεριφορά και να αποτυπώνει τον ψυχολογικό και κοινωνικό χρόνο με ακρίβεια, στοιχεία που αργότερα θα διαπρέψουν στις μεγάλες του ταινίες.
Με αγωνία περιμένουμε το “Orphan” που κάνει πρεμιέρα σε λίγες ημέρες στο Φεστιβάλ της Βενετίας, καθώς σε όλες τις ταινίες του η υπογραφή του Νέμες είναι ξεκάθαρη: έντονη κινηματογραφική γλώσσα, αυστηρή αλλά ευαίσθητη κάμερα, αίσθηση ασφυκτικής εγγύτητας στους χαρακτήρες και βαθιά ανθρωπιστική ματιά. Δεν ενδιαφέρεται απλώς να πει μια ιστορία. Θέλει να σε βάλει μέσα στην ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση των ηρώων, να νιώσεις τον πόνο, την απογοήτευση, την αγωνία, αλλά και τη σπάνια στιγμή της λυτρωτικής ανθρωπιάς. Με λίγα λόγια κάνει τον θεατή πρωταγωνιστή κι αυτό καθιστά τα έργα του σπουδαία στον χρόνο.
Ο Νέμες θυμίζει στον θεατή πως η ιστορία, είτε προσωπική είτε συλλογική δεν είναι απλώς γεγονότα. Αυτά δημιουργούν ή αν θέλετε πυροδοτούν συναισθήματα, σκέψεις και μικρές σιωπές που καθορίζουν τις ζωές των ανθρώπων. Κάθε έργο του λειτουργεί ως μάθημα παρατήρησης, επιμονής και αναζήτησης της αλήθειας ακόμα και στις πιο ακραίες συνθήκες. Απέδειξε ήδη την ικανότητα του κινηματογράφου να συνδέει το ιστορικό με το προσωπικό, το πολιτικό με το ψυχολογικό, δημιουργώντας έργα που μένουν βαθιά χαραγμένα στη μνήμη του θεατή και το “Οrphan” είναι το νέο του πόνημα.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
