Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι, με τις θεότητες, τα τέρατα και τις επικές περιπέτειες, δεν είναι απλώς δοξασίες του παρελθόντος, έχουν εδώ και δεκαετίες γίνει το βασικό υλικό για τον κινηματογράφο. Από τις δραματικές μεταφορές έως τις σύγχρονες ερμηνείες, τέσσερα κλασικά μυθικά αφηγήματα συνεχίζουν να διαμορφώνουν τον τρόπο που βλέπουμε ταινίες. Οι ελληνικοί μύθοι είναι γεμάτοι με αρχέτυπα και αυτό τους καθιστά ιδανικούς για κινηματογραφική μεταφορά, οι συγκεκριμένοι μύθοι «έζησαν δεύτερη ζωή» στην οθόνη, προσφέροντας παράλληλα γέφυρες ανάμεσα στο αρχαίο και το σύγχρονο.

Η τραγική ιστορία του Ορφέα, που κατεβαίνει στον Άδη για να διεκδικήσει την αγαπημένη του Ευρυδίκη με τη δύναμη της μουσικής και της αγάπης, είναι ένας από τους πιο πολύ-μεταφερμένους μύθους στον κινηματογράφο.Το κινηματογραφικό σχήμα κυμαίνεται από τις πιο κυριολεκτικές μεταφορές, όπως η ταινία “Orphée” (1950) του Jean Cocteau έως τις πιο ελεύθερες, όπως η ταινία “Black Orpheus” (1959) του Marcel Camus, που τοποθετεί την ιστορία στις φαβέλες και το καρναβάλι του Ρίο. Το στοιχείο κλειδί είναι το να αντιμετωπίσεις την ίστορια ως δραματικό καλούπι, μιλώντας για την έννοια της απώλειας, της μετάβασης και της μεταθανάτιας επαφής, όλα είναι θέματα που αντέχουν μέσα στο χρόνο και στην εικόνα.

Ο Πυγμαλίων είναι ο γλύπτης που ερωτεύτηκε το δημιούργημά του, μια πέτρινη γυναίκα που ζωντάνεψε και αποτελεί ισχυρό μύθο για τη σχέση δημιουργού και δημιουργήματος και για την έννοια της τέλειας μορφής. Το πιο γνωστό ­κινηματογραφικό παράδειγμα του συγκεκριμένου μύθου είναι η ταινία “My Fair Lady” (1964) του George Cukor, βασισμένη στο μιούζικαλ που με τη σειρά του βασίστηκε στην κλασική ιστορία. Επιπλέον, ταινίες όπως το “Ex‑Machina” του Alex Garland και το “Her” του Spike Jonze προεκτείνουν το μοτίβο του δημιουργού που ερωτεύεται μια «τέλεια» κατασκευή. Η ιδέα της μεταμόρφωσης του άψυχου σε ζωντανό είναι ένα δυναμικό θέμα για τον κινηματογράφο που μίλα για την κοινωνία, τον έλεγχο και την επιθυμία.

Η περιπέτεια του Θησέα στον λαβύρινθο, η θυσία, η δοκιμασία, η νίκη ενάντια στο τέρας είναι όλα στοιχεία που μεταφέρονται απευθείας σε κινηματογραφικά έργα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ταινία “Minotaur” του Jonathan English (2006) και το “The Maze Runner” του Wes Ball (2014), που με μία πιο σύγχρονη οπτική αναπτύσσει την ιδέα του λαβυρίνθου και της δοκιμασίας που αυτός συνεπάγεται. Η κινηματογραφική έμπνευση εδώ εντοπίζεται στην αίσθηση εγκλωβισμού, δοκιμασίας και μεταμόρφωσης με στοιχεία που βρίσκονται στον πυρήνα πολλών ταινιών περιπέτειας και θρίλερ.

Η Οδυσσεία, το έπος του Ομήρου, με τον Οδυσσέα να επιστρέφει στο σπίτι του μετά τον Τρωικό Πόλεμο, έχει διαμορφώσει εκείνο που οι μελετητές αποκαλούν «το ταξίδι του ήρωα» και αποτελεί βασικό αφηγηματικό σχήμα για τον κινηματογράφο. Η μεταφορά του στον κινηματογράφο γίνεται με ταχύτητα και ευρηματικότητα, από την κλασική ταινία “Ulysses” του Mario Camerini (1954) έως πιο αποστασιοποιημένες ερμηνείες της ιστορίας όπως το “O Brother, Where Art Thou?” των αδερφών Cohen (2000), που τοποθετεί την ιστορία στο Μίσισιππι του 1930. Η αξία του μύθου αυτού στον κινηματογράφο είναι η δομή της επιστροφής, της αλλαγής, της ταυτότητας που αλλάζει και τα στοιχεία που κάνουν τον μύθο διαχρονικό κάθε φορά εμφανίζεται φανερά ή όχι στην οθόνη.

Γιατί αυτοί οι μύθοι παραμένουν επίκαιροι στον κινηματογράφο

Οι συγκεκριμένοι μύθοι διαθέτουν σαφή αφηγηματικά μοτίβα που έχουν μία δεδομένη επιτυχία όπως, ο ήρωας, το ταξίδι, η δοκιμασία, η αλλαγή, όλα στοιχεία που μεταφέρονται άμεσα στον κινηματογράφο. Τα στοιχεία του έρωτα, της δημιουργίας, της επαναφοράς, του εγκλωβισμού μπορούν να ενσωματωθούν σε διαφορετικές εποχές, τάσεις ακόμα και τεχνολογίες. Η οικουμενικότητα της ελληνικής μυθολογίας απευθύνεται σε όλους και το σινεμά ξέρει πως να την αξιοποιεί για να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο κοινό. Οι δημιουργοί των ταινιών δεν περιορίζονται στην πιστή αναπαράσταση του μύθου, πειραματίζονται με την ιστορία, αναδομούν τους μύθους, τους τοποθετούν σε σύγχρονα περιβάλλοντα και εξελίξουν την αρχική αφήγηση τους.

Οι ελληνικοί μύθοι: Ορφέας & Ευρυδίκη, του Πυγμαλίωνα, του Θησέα με τον Μινώταυρο και της Οδύσσειας δεν είναι απλά ιστορίες του παρελθόντος. Στον κινηματογράφο έχουν βρει νέα μορφή, νέα ζωή και νέα σημασία, πολλοί από τους πιο εμπνευσμένους δημιουργούς έστρεψαν το βλέμμα τους σε αυτές τις ιστορίες, επαναφέροντας τους μύθους στο σήμερα, με άλλη οπτική, σε άλλο τόπο και σε μία άλλη εποχή. Το θέμα είναι ότι ανεξάρτητα από το αν προτιμάς μια παραδοσιακή μεταφορά ή μια σύγχρονη εκδοχή, οι μύθοι αυτοί μάς θυμίζουν ότι το σινεμά εκμεταλλεύεται το αρχέτυπο για να πει ξανά και ξανά την ανθρώπινη ιστορία που μίλα για τον έρωτα, τη δημιουργία, τη δοκιμασία και την επιστροφή.

Γιατί όσο και αν τα χρόνια περνάνε, αλλάζουν, οι τεχνολογίες εξελίσσονται και οι σταθερές καταρρέουν το μόνο που παραμένει σταθερό είναι η ανθρώπινη φύση που στη βάση της είναι ίδια με πριν από χιλιάδες χρόνια, το μόνο που αλλάζει είναι το εξωτερικό περίβλημα και περιβάλλον.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.