Θυμάμαι την πρώτη φορά που είδα σε μια ταινία έναν χαρακτήρα να πίνει γάλα και ένιωσα έναν μικρό κόμπο στο στομάχι. Κάτι μέσα μου, ίσως η γνώριμη εικόνα της παιδικής μας αθωότητας, ερχόταν σε αντίθεση με τα λόγια ή τις πράξεις του χαρακτήρα. Τότε κατάλαβα πως το γάλα στο σινεμά δεν είναι τυχαίο, είναι μία επιλογή που θέλει να πει κάτι βαθύτερο μέσα από αυτό το αγνό, αθώο, πρώτο μας ρόφημα.

Η δύναμη μιας «αθώας» εικόνας

Το γάλα στην καθημερινή μας ζωή είναι σύμβολο τρυφερότητας, μάνας, φροντίδας, παιδικής ηλικίας. Όμως στο σινεμά, όπου όλα είναι επιλεγμένα με σκοπό και συνήθως λίγο αντίθετα από το αναμενόμενο, το γάλα αποκτά συχνά διττή σημασία. Ένα ποτήρι μπορεί να θυμίζει αθωότητα, αλλά και να τη σαρκάζει, να προϊδεάζει πως πίσω από τη λευκότητα κρύβεται σήψη, σκοτάδι, ψέμα ή βία. Αυτή η δύναμη της οπτικής αντίθεσης από την αγνότητα στην αμαρτία, από την παιδικότητα στη διαστροφή, κάνει τελικά το γάλα, όχι απλώς ένα ποτό, αλλά ένα συμβολικό εργαλείο στα χέρια των σκηνοθετών.

Θυμάμαι πως όταν ξαναείδα το Κουρδιστό Πορτοκάλι, με τα ατίθασα νιάτα να πίνουν «milk-plus» ήταν η γέφυρα ανάμεσα στη νεανική αθωότητα και του βίαιου κόσμου κάτι με σόκαρε. Η εικόνα του γάλακτος του κλασικού σύμβολου της αγνότητας, έπαιρνε τελείως αντίθετη σημασία. Ή όταν είδα Mad Max: Fury Road, όπου το γάλα μετατρέπεται σε είδος τόσο πολύτιμο όσο το νερό, και ένα αγαθό εν μέσω ερημίας και βίας, ένιωσα πόσο εύθραυστη είναι η έννοια της ασφάλειας. Το γάλα, κάτι που θεωρούμε δεδομένο, γίνεται πολυτέλεια. Και τότε κατάλαβα ότι δεν είναι τυχαίο πως οι σκηνοθέτες συχνά επιλέγουν γάλα για κάποιες σκηνές, γιατί ό,τι είναι λευκό, αγνό, «καθαρό» όταν μετατρέπεται σε εργαλείο σκοτεινής αφήγησης, χτυπά ακόμα πιο δυνατά μέσα μας και ταράζει τη σιγουριά και την σταθερότητα των πραγμάτων που ξέρουμε από την κούνια μας.

Σε αρκετές ταινίες, το γάλα δεν πίνεται απλώς και δεν είναι αυτός ο σκοπός του, γιατί πίνεται από χαρακτήρες που δεν έχουν τίποτα το «καθαρό». Ενήλικες με πληγωμένη ψυχή, εγκληματίες, ψυχοπαθείς, διεστραμμένες προσωπικότητες που πίνουν γάλα σαν να είναι μπύρα. Αυτός ο παραλογισμός, η σύγκρουση μεταξύ εικόνας και αίσθησης, αυτό είναι που προκαλεί δυσφορία. Η «διαστρέβλωση» του γάλακτος μεταφέρει ένα μήνυμα που λέει ξεκάθαρα ότι δεν είναι όλα όπως δείχνουν. Ό,τι μοιάζει προστατευτικό ή αθώο, μπορεί να κρύβει ρίζες «στο κακό και τη βρωμιά» και αυτό δίνει βάθος, ένταση, και σοκ στον θεατή.

Γιατί τελικά το γάλα είναι αγαπημένο prop

Το ότι το γάλα συμβολίζει αγνότητα και παιδικότητα είναι κάτι που όλοι καταλαβαίνουμε ασυναίσθητα και δίνει ένα δυνατό οπτικό αντίβαρο όταν συνοδεύεται από βία ή σκοτάδι κάνοντας εμφανής τις αντιθέσεις: λευκό/σκοτάδι, αγνότητα/κακό, και αυτό προκαλεί ένταση. Στην ταινία Babygirl με τη Nicole Kidman για παράδειγμα ενισχύει την δυναμική των χαρακτήρων, τις συγκρούσεις,τη συναισθηματική εμπλοκή και τη διαστροφή. Ένα ποτήρι γάλα μπορεί να πει όσα χίλιες λέξεις δεν μπορούν. Στη συγκεκριμένη ταινία ένα πιατάκι γάλα διαμορφώνει ατμόσφαιρα, από την απλή συνεύρεση περνάμε σε ένα παιχνίδι, εξουσίας, ταπείνωσης, δύναμης και διαστροφής, στο No Country for Old Men, από έναν δυστοπίκο, άρρωστο κόσμο σε μία έντονη ψυχολογική ταινία, το γάλα επαναπροσδιορίζει το πλαίσιο και τον ρόλο του.

Από τότε που άρχισα να βλέπω τις ταινίες πιο πειραγμένα, δηλαδή όχι μόνο για την πλοκή, αλλά για τη σκηνοθεσία, όταν πίνω και εγώ ένα ποτήρι γάλα το βλέπω με διαφορετικό μάτι, δεν είναι πια μόνο θρεπτικό. Είναι ειρωνικό, προειδοποιητικό, συμβολικό, όποτε βλέπεις έναν χαρακτήρα να πίνει γάλα στην οθόνη, δώσε λίγη παραπάνω προσοχή. Ίσως, η λευκότητα του να είναι το πιο σκοτεινό σημάδι και ίσως αν το σκεφτείς, να καταλάβεις πως οι πιο αθώες εικόνες μπορεί να κρύβουν τα πιο βαθιά μυστικά. Για μένα, το γάλα στο σινεμά δεν θα είναι ποτέ πια μια ξεκάθαρη εικόνα. Είναι ένα παιχνίδι με την αθωότητα και τον φόβο και πλέον κάθε φορά που βλέπω ένα ποτήρι να εμφανίζεται μπροστά στην κάμερα, ξέρω, κάτι έρχεται, κάτι σημαίνει.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.