Εδώ και 100 χρόνια ο επικός κινηματογράφος φαντασίας μας συνεπαίρνουν με το εξωπραγματικό τους σενάριο, τα ειδικά εφέ, τις υπερφυσικές δυνάμεις των πρωταγωνιστών τους και τις μυθικές τοποθεσίες τους. Το καλό και το κακό μάχονται σε παραμυθένιες συνθήκες μπλέκοντας τη μυθολογία, με την ιστορία και την φαντασία. Μυστηρίου, κοινωνικές, πολεμικές, με υπερήρωες αλλά και παιδικές, επικές αλλά και κλασικές, σε όλες θα βρείτε το μοχθηρό τέρας που απειλεί να καταστρέψει στο πέρασμά του, οτιδήποτε καλό.

Ένα τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί και το δεύτερο μέρος του “Dune” του Denis Villeneuve που όπου σταθείς κι όπου βρεθείς μονοπωλεί τις περισσότερες συζητήσεις περί σινεμά. Η κινηματογραφική απόδοση του κλασσικού μυθιστορήματος του Frank Herbert, το έπος που αποτελείται από δύο μέρη, θεωρείται ότι αναβίωσε το είδος της επιστημονικής φαντασίας και γενικότερα την εμπειρία των blockbuster.

Η τελευταία ταινία του Villeneuve, ωστόσο, δεν είναι απλώς ένα απλό blockbuster επιστημονικής φαντασίας. Παρόλο που το “Dune” διαθέτει πολλά γνωστά οπτικά στοιχεία επιστημονικής φαντασίας – Εφέ, διαστρικά ταξίδια, μακρινοί πλανήτες που κατοικούνται από εξωγήινες μορφές ζωής, φαντασμαγορικά οπλοστάσια και αυτοκρατορίες με μυστικές δυνάμεις – η κύρια δύναμή του έγκειται στο ότι αφηγείται μια ιστορία φαντασίας που ξεπερνά τα παραδοσιακά όρια του είδους.

Εξάλλου στο “Dune”, όπως και στις περισσότερες ταινίες που εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή, υπάρχει πάντα μια σαφής αντίθεση μεταξύ του καλού και του κακού, ένας μυθικός ήρωας που έχει μια καλά κρυμμένη δύναμη μέσα του και θεωρείται ο «εκλεκτός», ένα ταξίδι που διανύει για να ανακαλύψει το πεπρωμένο του και φυσικά ανεξάντλητη μαγεία, τέρατα και άλλα πλάσματα που διαφέρουν από το γνώριμο. Είναι όμως όλη αυτή η προηγμένη τεχνολογία και η προβολή όλων αυτών των θεαματικών κόσμων που μας συνεπαίρνει ως θεατές, ή ταυτιζόμαστε τόσο πολύ με τους μυθικούς ήρωες, οι οποίοι μας θυμίζουν τελικά το προσωπικό ταξίδι μας προς την ευτυχία και την αυτογνωσία; Τι βλέπουμε δηλαδή σε αυτές τις ταινίες, ώστε να μας κάνει να τις αγαπήσουμε τόσο πολύ;

Οι απαρχές του επικού κινηματογράφου φαντασίας

Τα τελευταία χρόνια, ο χαρακτηρισμός επική φαντασία έχει αποδοθεί σε ταινίες και τηλεοπτικές σειρές όπως ο “Πόλεμος των Άστρων”, ο “Άρχοντας των Δαχτυλιδιών”, το “Game of Thrones” και η ταινία “Avatar”. Οι ρίζες της όμως μπορούν να εντοπιστούν έναν αιώνα πίσω, στο 1924, όταν η ταινία “Die Nibelungen” του Fritz Lang έκανε πρεμιέρα στο θέατρο Ufa Palast am Zoo του Βερολίνου. Εκείνη την εποχή και παρά την κοινωνική και οικονομική κρίση που ακολούθησε την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η γερμανική κινηματογραφική βιομηχανία ευημερούσε, καθώς το κοινό αναζητούσε να ξεφύγει από τη ζοφερή πραγματικότητα της μεταπολεμικής περιόδου.

Δημιουργήθηκαν πολλές ταινίες, όπως “Το γραφείο του Δρ. Καλιγκάρι”, “Το Γκόλεμ” και “ο Νοσφεράτου”, οι οποίες εξερεύνησαν το θέμα της ταυτότητας και της πραγματικότητας μέσα από τον φακό της φαντασίας και του τρόμου. Ωστόσο καμία δεν άγγιξε την επιτυχία της Die Nibelungen.

Επρόκειτο για μια γερμανική βωβή ταινία που κυκλοφόρησε σε δύο μέρη το 1924, με διαφορά δυο μηνών: τα “Siegfried” και “Η εκδίκηση της Kriemhild“. Εμπνευσμένες από το μεσαιωνικό γερμανικό επικό ποίημα “Nibelungenlied“, οι ταινίες του Lang απεικόνιζαν το έπος των δράκων, των ηρώων και των μυθικών θησαυρών. Κυριότερα όμως, τα φιλμ κατόρθωσαν να θέσουν τις βάσεις για το είδος της φαντασίας, βάζοντας τα θεμέλια για τους μελλοντικούς κινηματογραφιστές να εξερευνήσουν κόσμους φαντασίας και θαυμάτων. Μαζί, οι δύο ταινίες φτάνουν σε συνολική διάρκεια σχεδόν πέντε ωρών, ενώ θεωρούνται σημαντικά ορόσημα της γερμανικής κινηματογραφικής ιστορίας.

Το “Die Nibelungen” παρουσίασε ουσιαστικά πρωτοποριακά οπτικά εφέ για την εποχή του, βυθίζοντας το κοινό σε ένα φανταστικό βασίλειο γεμάτο πανύψηλα κάστρα, μυστικιστικά πλάσματα και επικές μάχες. Και παρόλο που η ταινία χρησιμοποιήθηκε συστηματικά ως εργαλείο προπαγάνδας από το Τρίτο Ράιχ, το οποίο την θαύμαζε τόσο για τα εθνικιστικά αισθήματα όσο και για τον ηρωικό υπεράνθρωπο που παρουσίαζε, τελικά η περίπλοκη αφήγηση και οι μαγευτικές εικόνες του αιχμαλώτισαν τη φαντασία των θεατών, δημιουργώντας ένα πρότυπο για τον κινηματογράφο επιστημονικής φαντασίας που θα ακολουθούσε.

Όταν η φαντασία οργιάζει

Με την πάροδο των δεκαετιών, οι ταινίες φαντασίας εξελίχθηκαν, όπως συμβαίνει άλλωστε και με όλα τα πράγματα, αγκαλιάζοντας τις τεχνολογικές εξελίξεις και διευρύνοντας τα όρια της ίδιας της φαντασίας. Από τις καταιγιστικές περιπέτειες του “Κλέφτη της Βαγδάτης” (1940) μέχρι το εμβληματικό ταξίδι του “Μάγου του Οζ” (1939), οι κινηματογραφιστές συνέχισαν να μεταφέρουν το κοινό σε κόσμους όπου όλα ήταν δυνατά.

Ωστόσο, μόλις στα τέλη του 20ού αιώνα ο κινηματογράφος της φαντασίας γνώρισε πραγματική άνθηση, χάρη σε πρωτοποριακά έργα όπως η τριλογία “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” σε σκηνοθεσία του Πίτερ Τζάκσον. Διασκευασμένες από το λογοτεχνικό αριστούργημα του J.R.R. Tolkien, οι ταινίες του Jackson επαναπροσδιόρισαν το είδος, θέτοντας νέα πρότυπα για την αφήγηση, τα οπτικά εφέ και την οικοδόμηση του κόσμου. Η επική κλίμακα της αφήγησης, σε συνδυασμό με την εκπληκτική κινηματογράφηση και τους ξεχωριστούς χαρακτήρες, κατέκτησε τις καρδιές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, αποσπώντας την διεθνή αναγνώριση αλλά και πολλά βραβεία. Ακολουθώντας τα χνάρια του “Άρχοντα των Δαχτυλιδιών”, ο κινηματογράφος φαντασίας γνώρισε μια αναγέννηση, με σειρές ταινιών και τηλεόρασης όπως το “Χάρι Πότερ“, το “Game of Thrones” και τα “Χρονικά της Νάρνια” να μαγνητίζουν το κοινό σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα κινηματογραφικά μεγαθήρια ζωντάνεψαν αγαπημένους λογοτεχνικούς κόσμους, μαγεύοντας τους θεατές με ιστορίες γενναιότητας, μαγείας και πεπρωμένου.

Τα τελευταία χρόνια, ο κινηματογράφος φαντασίας όμως συνέχισε να εξελίσσεται, εστιάζοντας σε διαφορετικές φωνές και αφηγήσεις. Οι σκηνοθέτες έχουν εξερευνήσει νέους κόσμους εμπνευσμένους από τη μυθολογία, τη λαογραφία και τους πολιτισμούς από όλο τον κόσμο, προσφέροντας νέες προοπτικές σε πανάρχαια θέματα. Είτε πρόκειται για τις επικές μάχες του “Avengers: Endgame” ή τα μυθικά βασίλεια του “Moana“, ο κινηματογράφος φαντασίας συνεχίζει να διευρύνει τα όρια της φαντασίας, προσκαλώντας το κοινό σε αξέχαστα ταξίδια ηρωισμού και ανακάλυψης.

Εξερευνώντας τις απεριόριστες δυνατότητες της ανθρώπινης φαντασίας

Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, όπου η πραγματικότητα μοιάζει συχνά πιο παράξενη από τη φαντασία, οι ταινίες φαντασίας μας προσφέρουν μάλλον μια απόδραση, μια ευκαιρία να χαθούμε σε κόσμους μαγείας και θαυμάτων, όπου οι ήρωες επικρατούν και όλα είναι δυνατά. Και όντως, η αγάπη του κοινού είναι μεγάλη όσον αναφορά αυτό το κινηματογραφικό είδος, όμως από που ακριβώς προκύπτει, πέρα από την αίσθηση της απόδρασης που μας δημιουργεί; Οι επικές ταινίες φαντασίας μεταφέρουν το κοινό σε μακρινά βασίλεια γεμάτα μαγεία, μυθικά πλάσματα και τοπία που κόβουν την ανάσα. Κάπως έτσι κατορθώνουν να αφυπνίζουν μια παιδική αίσθηση περιέργειας και ενθουσιασμού, υπενθυμίζοντας μας τις συναρπαστικές περιπέτειες που μπορεί να έχει η ζωή μας.
Στην καρδιά των περισσότερων ταινιών φαντασίας όμως βρίσκεται η διαχρονική πάλη μεταξύ του καλού και του κακού. Αυτός φαίνεται να είναι και ο κυριότερος λόγος που τις λατρεύουμε τόσο. Σε αυτές τις ταινίες εμφανίζονται συχνά θαρραλέοι ήρωες που αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητες δυσκολίες, πολεμώντας σκοτεινές δυνάμεις για να σώσουν τον κόσμο από την καταστροφή. Μέσα από τις επικές τους αναζητήσεις και τα ηθικά τους διλήμματα, αυτοί οι χαρακτήρες εμπνέουν το κοινό με τη γενναιότητα, την ανθεκτικότητα και την ακλόνητη αίσθηση της δικαιοσύνης. Σε έναν κόσμο λοιπόν όπου οι συγκρούσεις στην πραγματική ζωή μπορεί να φαίνονται συντριπτικές, οι επικές ταινίες φαντασίας προσφέρουν μια καθησυχαστική αφήγηση ελπίδας και θριάμβου πάνω στις αντιξοότητες.

Στην ουσία, οι άνθρωποι αγαπούν και προτιμούν τις ταινίες επικής φαντασίας όχι μόνο επειδή τους προσφέρουν μια απαράμιλλη ευκαιρία να μπουν σε εξαιρετικές περιπέτειες, αλλά και γιατί τους επιτρέπουν να συνδεθούν με διαχρονικά θέματα ηρωισμού και ελπίδας. Μέσα από τη μαγεία της αφήγησης, αυτές οι ταινίες αιχμαλωτίζουν τις καρδιές και το μυαλό μας, υπενθυμίζοντάς μας τις απεριόριστες δυνατότητες της ανθρώπινης φαντασίας.

➳ Δείτε επίσης: Οι 17 καλύτερες food movies όλων των εποχών