Τα “Ανεμοδαρμένα Ύψη” της Emerald Fennell έχουν καταφέρει να προκαλέσουν θύελλα αντιδράσεων μήνες πριν προβληθεί η ταινία. Το casting έκανε την αρχή, καθώς η (ξανθιά) Margot Robbie και ο (πολύ όμορφος για να πεθάνει) Jacob Elordi δεν μοιάζουν να ανταποκρίνονται στην εικόνα του καταραμένου ζευγαριού Κάθριν και Χίθκλιφ, όπως τουλάχιστον τους παρουσιάζει η Emily Bronte, συγγραφέας του κλασσικού μυθιστορήματος της του 1847, και νεκρή στα 28 της από φυματίωση. Στην Ελλάδα το βιβλίο αρχικά μεταφράστηκε ως “Ο Πύργος των Καταιγίδων” (promising) και ήταν πάντα ένα κλασικό γκοθ ανάγνωσμα που ξεχείλιζε πόνο και απελπισία. Μετά το πρώτο τρέιλερ της νέας ταινίας όπου ο ερωτισμός κάθε μορφής ξεχειλίζει, τα σχόλια για “Βικτωριανό 50 Shades of Grey”, και καταστροφική διασκευή κυριαρχούν στα social media. Το κοινό μοιάζει έξαλλο, καθώς η εκδοχή αυτή ξενίζει βαθιά τους λάτρεις των κλασσικών έργων. Φυσικά δεν είναι η πρώτη ταινία για τα “Ανεμοδαρμένα Ύψη” καθώς υπάρχουν τουλάχιστον πέντε κινηματογραφικές και άλλες τόσες τηλεοπτικές εκδοχές, με πρώτη απόπειρα το 1939 και τον Laurence Olivier στο ρόλο του Heathclif και πιο γνωστή εκείνη το 1993 με τους Ralph Fiennes και Juliette Binoche ως πρωταγωνιστικό δίδυμό. Η αλήθεια είναι, πως πέρα από μία κλασική ανάγνωση της ιστορίας, δεν μπορώ να πω ότι έχουμε δει κάτι παραπάνω. Το βιβλίο το ίδιο ωστόσο, έχει κάτι παραπάνω να πει από την ιστορία ενός ρομάντζο εποχής.

Τα “Ανεμοδαρμένα Ύψη” είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση βιβλίου. Αρχικά είναι το μόνο βιβλίο της συγγραφέως όπου πέθανε νεότατη (κάτι βέβαια σύνηθες για τον 19ο αιώνα) αλλά πέρασε στο πάνθεον με τις πιο γνωστές γυναίκες συγγραφείς. Η ζωή της ίδιας είναι γεμάτη μυστικά κάτι που μαζί με τον πρόωρο θάνατο της, ενισχύει την γοητεία του μυθιστορήματος. Η σκοτεινιά του τοπίου, η ομίχλη και τα βουνά του Γιορκσάιρ όπου διαδραματίζεται, μοιάζει κομμάτι της ίδιας και σίγουρα τυλίγει και τον αναγνώστη που ανύποπτος πάει να διαβάσει ένα ακόμα κλασσικό μυθιστόρημα.

Υπάρχουν νομίζω δύο ειδών αναγνωστών αυτού του βιβλίου. Τα “Ανεμοδαρμένα Ύψη” ή τα διάβασες κάποια στιγμή και με το ζόρι θυμάσαι την υπόθεση, ή τα διάβασες και σε χαράκωσαν. Ανήκω (όχι με ιδιαίτερη υπερηφάνεια) στην δεύτερη κατηγορία. Πέρασα την Τρίτη λυκείου, διαβάζοντας λογοτεχνικά βιβλία κάτω από το θρανίο και το συγκεκριμένο δεν μπόρεσα να το αφήσω μέχρι να τελειώσει. Εξαιτίας της Έμιλι Μπροντέ, δεν έκανα καλή επανάληψη στο μάθημα της ιστορίας και έτσι πήρα ένα κακό δώδεκα στις πανελλήνιες, μα δεν βαριέσαι. Το κακό ήταν άλλο και μας είχε ήδη βρει. Το μυθιστόρημα  περιγράφει τον εντελώς καταστροφικό έρωτα της Κάθριν και του Χίθκλιφ και δεν έχει καμία σχέση με ότι ξέρουμε ως τότε ως έρωτα στην λογοτεχνία, γιατί ούτε η πανέξυπνη Τζέιν Όστιν μπόρεσε να συλλάβει τέτοια αρρώστια, ούτε ο μεγάλος Τολστόι με την απελπισμένη “Άννα Καρένινα”. Ο έρωτας που σκιαγραφεί η Μπροντέ, είναι ένα καιρικό φαινόμενο, μία καταιγίδα σε ένα ανεξάρτητο κρατίδιο που κατοικούν μόνο αυτοί οι δύο, μία αληθινά αρρωστημένη κατάσταση που δεν εξηγείτε με λογική ή ψυχολογία. Εκτός του ερωτικού στοιχείου, το έργο έχει και κοινωνική προέκταση καθώς παρουσιάζει την κατάρρευση του παλιού κόσμου των ευγενών με την αριστοκρατική καταγωγή και την έλευση ενός νέου κόσμου που θα κυριαρχήσει πια, όπου η επιτυχία θα βασίζεται στην ικανότητα και όχι στην καταγωγή.

Ο έρωτας του Χίθκλιθ και της Κάθριν, σε αντίθεση με ότι μας είχαν μάθει μέχρι τότε για τον έρωτα, είναι γεμάτος ένταση και μίσος και εγωισμό. Δεν έχουμε δύο ανθρώπους που αγαπιούνται, αλλά δύο ανθρώπους που δεν αντέχουν ο ένας χωρίς την ύπαρξη του άλλου. Είναι ένα βιβλίο μέσα από το οποίο ξεχειλίζουν τα κατώτερα ένστικτα, τα οποία αν και φαινομενικά μοιάζουν να αντιστοιχούν στον Χιθκλιφ, στην πραγματικότητα αντιστοιχούν και στους δύο. Η Μπροντέ μας λέει ότι ο έρωτας τελικά, μας βγάζει τον χειρότερο μας εαυτό. Η ευγενική μορφή των υπόλοιπων ηρώων, όπως τα αδέρφια Λίντον και Ιζαμπέλα που η ζωή τους καταστρέφεται, μοιάζει παράταιρη και περισσεύει. Όχι γιατί είναι λάθος, αλλά γιατί του απαγορευμένου ζευγαριού είναι το ένστικτο τους. Και στο ένστικτο μας δεν χωράει η ευγένεια, αλλά η κυριαρχία, η καταστροφή και ο έρωτας. Ο έρωτας ως σωματική κατάσταση και όχι ως κάτι το υψηλό και ευγενές, όπως μέχρι τότε παρουσιαζόταν σε αντίστοιχα κείμενα. Ο έρωτας ως μοναδική διέξοδος και μοίρα του ανθρώπου, που κρατάει ωστόσο λίγα λεπτά, όσο και η ερωτική πράξη στους ανεμοδαρμένους βράχους του Γιορκσάιρ όπου η φύση τους κρύβει από τον κόσμο. Ο μόνος άνθρωπος στον κόσμο που αγάπησε ο Χίθκλιφ είναι η Κάθριν και ο μόνος άνθρωπος που αγάπησε η Κάθριν είναι ο Χίθκλιφ. Όταν όμως έχεις γεννηθεί ακατάλληλος για να αγαπήσεις, πως μπορείς να υπάρξεις στον κόσμο αν όχι καταστρέφοντας τον εαυτό σου και κατ’ επέκταση τον άλλο; Καταραμένοι εραστές, δύο κατεστραμμένοι που αξίζουν ο ένας τον άλλον και μία τεράστια καύλα μεταξύ δύο ανθρώπων που διέλυσαν τις ζωές του για αυτήν. Όπως και να το ονομάσεις, αυτά είναι τα “Ανεμοδαρμένα Ύψη”, μία σειρά από τραγωδίες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν οι δύο πρωταγωνιστές δεν είχαν παραδοθεί στο μεταξύ τους πάθος. Αν αυτό σου φαίνεται προβληματικό, είσαι σε καλό δρόμο αν όμως σου ακούγεται ρομαντικό, έχεις και εσύ πρόβλημα.

Ίσως στο μέλλον τέτοια βιβλία να απαγορευτούν ως κακά παραδείγματα, καθώς είναι γεμάτα με ψυχικά τραύματα, κακοποίηση, ψυχολογικά θέματα, νευρώσεις και άλλα διάφορα ανθρώπινα. Σίγουρα, κανείς δεν πρέπει να μπερδεύει την ζωή με την λογοτεχνία, άλλωστε η τέχνη είναι ένας ασφαλής χώρος για να εκφραστεί κανείς χωρίς να τραυματιστεί. Όμως πολλά κείμενα του παρελθόντος αρχίζουν να μπαίνουν στο μικροσκόπιο από νέους μελετητές καθώς δεν συμβαδίζουν με τα νέα πρότυπα και υπάρχουν υποψίες ότι θα επηρεάσουν αρνητικά το κοινό. Αυτό βέβαια μοιάζει σαν ένα παράξενο πισωγύρισμα της ιστορίας, ειδικά όταν κάποια από αυτά τα βιβλία απαγορευτήκαν όταν πρωτοκυκλοφόρησαν (πχ: Lolita, του B. Ναμπούκωφ) και είναι πιθανό να απαγορευτούν και πάλι στο μέλλον. Διαφορετικό το πρίσμα, αλλά ίδιο το αποτέλεσμα. Ίσως δεν υπάρχει χώρος για τα ‘’σκουπίδια’’ των ανθρώπων, αλλά δεν είναι και αυτά κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας; Δεν θα έπρεπε να αγαπάμε λίγο παραπάνω εκείνες τις σκοτεινές πλευρές του εαυτού μας;

Η σκηνοθέτις της ταινίας που θα βγει το 2026, Emerald Fennell, μοιάζει να έχει εστιάσει σε αυτή την διάσταση του κειμένου. Δεν θα περιμέναμε βέβαια τίποτα λιγότερο από την σκηνοθέτιδα του αμφιλεγόμενου και ηδονοβλεπτικά διαστροφικού “Saltburn”. Το trailer δείχνει ότι η ταινία θα εστιάσει στην σεξουαλική έλξη του ζευγαριού και όχι τόσο στην κοινωνική προέκταση του βιβλίου χωρίς ωστόσο το ένα να αποκλείει το άλλο. Νομίζω, ότι θα είναι μία καλή ευκαιρία να δούμε αυτήν την εκδοχή αυτού του πολύ ανθρώπινου και προβληματικού έρωτα, χωρίς δικαιολογίες και εξηγήσεις. Άλλωστε δεν υπάρχουν. Η πρόσληψη ωστόσο αυτού του έρωτα σήμερα, θα είναι πολύ πιο κυνική. Δύο άνθρωποι με βαριά ψυχολογικά άλυτα θα έλεγε κανείς, θα τους έστελναν στον ψυχολόγο, θα μπλόκαραν ο ένας τον άλλον από τα social και θα ξέχναγαν, θα ηρεμούσαν, θα έβρισκαν το κέντρο τους. Άλλωστε, ακόμα και τον έρωτα, δεν μπορείς να το ζεις για πάντα στο κόκκινο, θα τρελαθείς. Το λέει και ο Ευριπίδης στην Μήδεια (άλλη καταραμένη από εκεί): «Δως μου την σύνεση θεά, όχι όσον έρωτα ποθώ… μα όσον αντέχω» (Β’ Στάσιμο ).

Tα ίδια λέει και η ψυχολόγος μου, όταν ανησυχώ ότι ακολουθώντας τα όσα μαθαίνω στην συνεδρία δεν θα μπορώ να ζήσω στο έπακρο όλη την γκάμα των συναισθημάτων και όλο το βάθος τους, καθώς αν ο στόχος σου είναι η ψυχική σου ηρεμία, πρέπει και πολύ σωστά, να αποφεύγεις κάποια πράγματα και κάποιους ανθρώπους που δεν συμβάλλουν σε αυτή. Και έχει δίκιο. Και εκείνη και ο Ευριπίδης. Όμως η Κάθριν και ο Χίθκλιφ, είναι τυχεροί που γεννήθηκαν στο μυαλό της Μπροντέ και όχι στον αληθινό μας κόσμο. Και έτσι εμείς, “οι φαντασμένοι” μπορούμε έστω για λίγο, να ζήσουμε την νοσηρότητα που ονειρευόμαστε, αλλά από απόσταση ασφαλείας.

*Συμβουλή μόνο για fans: δείτε την τηλεοπτική εκδοχή (χωρίζεται σε δύο μέρη) του βρετανικού ITV που προβλήθηκε το 2009 με τον Tom Hardy στο ρόλο του Χίθκλιφ. Thank me later.

 

 

 Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.