Ο Τζαφάρ Παναχί είναι ένας από τους σημαντικότερους και πιο τολμηρούς Ιρανούς σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηματογράφου, γνωστός για τη βαθιά κοινωνική και πολιτική ματιά του. Μέσα από τις ταινίες του, όπως “Ο Κύκλος” και “Ταξί” αναδεικνύει τις αντιφάσεις και τις καταπιέσεις της ιρανικής κοινωνίας, συχνά σε αντίθεση με τη λογοκρισία και την καταστολή του καθεστώτος. Παρά τις απαγορεύσεις, τις συλλήψεις και τους περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί ο Παναχί συνεχίζει να δημιουργεί με ανυπότακτους τρόπους, καθιστώντας τον σύμβολο καλλιτεχνικής αντίστασης και υπεράσπισης της ελευθερίας της έκφρασης.
“Offside”
Ο δημιουργός μετατρέπει ένα απλό, σχεδόν κωμικό περιστατικό —την απαγόρευση εισόδου σε γυναίκες σε ποδοσφαιρικά γήπεδα— σε ένα εύστοχο και βαθιά πολιτικό σχόλιο για την παράλογη καθημερινότητα στο Ιράν. Με φόντο τον ενθουσιασμό ενός κρίσιμου ποδοσφαιρικού αγώνα, ο Παναχί κινηματογραφεί με φαινομενική ελαφρότητα αλλά ατσάλινη αποφασιστικότητα, δημιουργώντας ένα φιλμ όπου το χιούμορ δεν ακυρώνει τη σοβαρότητα. Δε καταγγέλλει με στόμφο, αλλά αφήνει τις ίδιες τις καταστάσεις να εκτεθούν στη γελοιότητά τους — και μαζί τους ένα σύστημα που καταρρέει κάτω από το βάρος των ίδιων του των κανόνων. Ένα έργο μικρό σε μέγεθος, όμως τεράστιο στην ουσία του που μένει ανεξίτηλο στον χρόνο ως μία μικρή επανάσταση.
“Ο Κύκλος”
Με σπαρακτική ακρίβεια ξεδιπλώνεται η καθημερινή αγωνία των γυναικών στο Ιράν, εγκλωβισμένων σ’ έναν αόρατο αλλά ασφυκτικό μηχανισμό καταπίεσης. Με την κάμερά του ακολουθεί τα πρόσωπα με διακριτικότητα αλλά και ένα είδος εμμονής. Ο Παναχί δεν φωνάζει — υπαινίσσεται. Ο Κύκλος δεν είναι απλώς μια ταινία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι μια κραυγή που εκφέρεται με ψίθυρο, ένα βαθιά πολιτικό έργο που στήνει το βλέμμα του εκεί όπου το βλέμμα αποστρέφεται θελημένα ή μη. Ένας κινηματογράφο λιτός, χωρίς περίτεχνες λήψεις, αλλά γεμάτος ουσία — ένα σινεμά που πονά και γι’ αυτό έχει σημασία κι αξία στον χρόνο.
“Κλειστή Κουρτίνα”
Ένα υπέροχο σπίτι με θέα στη θάλασσα. Μία καγκελόπορτα κλείνει. Μοιάζει να σφραγίζεται. Ακολουθούν τα παράθυρα. Σιγά σιγά κλείνουν κι οι κουρτίνες από το ισόγειο μέχρι τη σοφίτα. Από πάνω τους έρχεται ένα μαύρο πανί. Το φως κρύβεται. Μοιάζει σαν να πέφτει η αυλαία στο Θέατρο. Τι θα μας δείξει ο δημιουργός, τι κρύβεται άραγε στα παρασκήνια; Στο κεντρικό φόντο ένας συγγραφέας, άνθρωπος του πολιτισμού κι αυτός, πασχίζει να ολοκληρώσει το έργο του. Μοναδικός του συμπαραστάτης, ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου, ο πιστός του σκύλος. Κι όμως αυτό που θα φάνταζε ως παράδεισος για τον καθένα μας, παρουσιάζεται ως φυλακή της ψυχής. Ανεβαίνει, κατεβαίνει, κάνει δουλειές. Κινείται σπασμωδικά. Η μοναξιά του τρώει το σαράκι αργά. Ξαφνικά δύο νέοι άνθρωποι εισέρχονται στην οικεία του. Άγνωστο το πως. Αιφνιδιάζεται. Οι αρχές φτάνουν μέχρι την πόρτα. Ο ίδιος κάνει το χρέος του. Η νεαρή κοπέλα μένει μαζί του. Κανείς δε γνωρίζει για πόσο. Του δίνει όμως την ευκαιρία να αλληλεπιδράσει με κάποιον όλο αυτό το διάστημα. Αν στο “Taxi” είχαμε ένα μωσαϊκό της κοινωνίας της Τεχεράνης, εδώ έχουμε μία καταβύθιση στα άδυτα του “εγκλωβισμένου”.
“Ταξί στην Τεχεράνη”
Μία ταινία-βόλτα του Παχαβί στην πολύχρωμη Τεχεράνη. Ο σκηνοθέτης δίνει την ευκαιρία στον θεατή να γνωρίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλες τις πτυχές ζωής της χώρας του. Ένα φιλμ διαφορετικό από τα προηγούμενα του Ιρανού. Άμεσο από την αρχή ως το τέλος, με βασικό πρωταγωνιστή τον σκηνοθέτη. Μιλάμε για μία ταινία μυθοπλασίας, του μετρ του είδους με έξυπνο χιούμορ κι ελαφρότητα, προσιτή σε κοινό κάθε ηλικίας κι εμπειρίας. Μήνυμά της; Το καταχρηστικό έγκλημα, “απαγορεύει” την έντιμη ζωή. Το αισθητικό της αποτέλεσμα προφανώς δεν είναι το καλύτερο δυνατό, τηρουμένων των αναλογιών όμως μιλάμε για ένα αριστούργημα. Δεν είναι μία ταινία που κόστισε εκατομμύρια, αλλά μας δείχνει τις συνθήκες ζωής στη χώρα του. Είναι κι αυτό μέρος του πολιτισμού και της τέχνης.
“No Bears”
To σινεμά ως κοσμοθεωρία και πράξη βαθιάς αντίστασης. «Αρκούδες δεν υπάρχουν», μία παράδοση που εξελίσσεται στο πέρασμα των χρόνων. Η παράνοια του θεοκρατικού κράτους, με άτυπα «δικαστήρια» ανδρών να στήνονται στις αυλές σπιτιών. Με αξιοσημείωτη θεατρικότητα κινηματογραφεί όλες τις εκφάνσεις της επικρατούσας κατάστασης. Ξαφνικά βρίσκεται ανάμεσα σε δύο έργα. Αυτό που είχε σχεδιάσει με κάθε λεπτομέρεια και αυτό που ξετυλίγεται μπροστά του ανέλπιστα. Σκηνοθετεί από απόσταση. Πλησιάζει όσο περισσότερο μπορεί εντός συνόρων. Η ψυχή και το πνεύμα του είναι με τους πρωταγωνιστές. Παράλληλα όμως το συγκεκριμένο φιλμ αποκτά έναν έντονο εθνογραφικό χαρακτήρα της επαρχίας της πατρίδας του. Έτσι από το «Ταξί» Τεχεράνης ταξιδεύουμε από την πρωτεύουσα μέχρι τα σύνορα και με την ιστορία της ταινίας μέσα στην ταινία τα ξεπερνάμε. Ο Παναχί δίνει ένα καθολικό τόνο υπαρξιακών διαστάσεων στο δράμα του δημιουργού. Έχει επιλέξει όμως να μην κάνει εκπτώσεις. Ο κινηματογράφος του μας λέει πως δεν είναι αμιγώς πολιτικός, αλλά δεν μπορεί να σιωπά…
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Ο Τζαφάρ Παναχί είναι ένας από τους σημαντικότερους και πιο τολμηρούς Ιρανούς σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηματογράφου, γνωστός για τη βαθιά κοινωνική και πολιτική ματιά του. Μέσα από τις ταινίες του, όπως “Ο Κύκλος” και “Ταξί” αναδεικνύει τις αντιφάσεις και τις καταπιέσεις της ιρανικής κοινωνίας, συχνά σε αντίθεση με τη λογοκρισία και την καταστολή του καθεστώτος. Παρά τις απαγορεύσεις, τις συλλήψεις και τους περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί ο Παναχί συνεχίζει να δημιουργεί με ανυπότακτους τρόπους, καθιστώντας τον σύμβολο καλλιτεχνικής αντίστασης και υπεράσπισης της ελευθερίας της έκφρασης.
“Offside”
Ο δημιουργός μετατρέπει ένα απλό, σχεδόν κωμικό περιστατικό —την απαγόρευση εισόδου σε γυναίκες σε ποδοσφαιρικά γήπεδα— σε ένα εύστοχο και βαθιά πολιτικό σχόλιο για την παράλογη καθημερινότητα στο Ιράν. Με φόντο τον ενθουσιασμό ενός κρίσιμου ποδοσφαιρικού αγώνα, ο Παναχί κινηματογραφεί με φαινομενική ελαφρότητα αλλά ατσάλινη αποφασιστικότητα, δημιουργώντας ένα φιλμ όπου το χιούμορ δεν ακυρώνει τη σοβαρότητα. Δε καταγγέλλει με στόμφο, αλλά αφήνει τις ίδιες τις καταστάσεις να εκτεθούν στη γελοιότητά τους — και μαζί τους ένα σύστημα που καταρρέει κάτω από το βάρος των ίδιων του των κανόνων. Ένα έργο μικρό σε μέγεθος, όμως τεράστιο στην ουσία του που μένει ανεξίτηλο στον χρόνο ως μία μικρή επανάσταση.
“Ο Κύκλος”
Με σπαρακτική ακρίβεια ξεδιπλώνεται η καθημερινή αγωνία των γυναικών στο Ιράν, εγκλωβισμένων σ’ έναν αόρατο αλλά ασφυκτικό μηχανισμό καταπίεσης. Με την κάμερά του ακολουθεί τα πρόσωπα με διακριτικότητα αλλά και ένα είδος εμμονής. Ο Παναχί δεν φωνάζει — υπαινίσσεται. Ο Κύκλος δεν είναι απλώς μια ταινία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι μια κραυγή που εκφέρεται με ψίθυρο, ένα βαθιά πολιτικό έργο που στήνει το βλέμμα του εκεί όπου το βλέμμα αποστρέφεται θελημένα ή μη. Ένας κινηματογράφο λιτός, χωρίς περίτεχνες λήψεις, αλλά γεμάτος ουσία — ένα σινεμά που πονά και γι’ αυτό έχει σημασία κι αξία στον χρόνο.
“Κλειστή Κουρτίνα”
Ένα υπέροχο σπίτι με θέα στη θάλασσα. Μία καγκελόπορτα κλείνει. Μοιάζει να σφραγίζεται. Ακολουθούν τα παράθυρα. Σιγά σιγά κλείνουν κι οι κουρτίνες από το ισόγειο μέχρι τη σοφίτα. Από πάνω τους έρχεται ένα μαύρο πανί. Το φως κρύβεται. Μοιάζει σαν να πέφτει η αυλαία στο Θέατρο. Τι θα μας δείξει ο δημιουργός, τι κρύβεται άραγε στα παρασκήνια; Στο κεντρικό φόντο ένας συγγραφέας, άνθρωπος του πολιτισμού κι αυτός, πασχίζει να ολοκληρώσει το έργο του. Μοναδικός του συμπαραστάτης, ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου, ο πιστός του σκύλος. Κι όμως αυτό που θα φάνταζε ως παράδεισος για τον καθένα μας, παρουσιάζεται ως φυλακή της ψυχής. Ανεβαίνει, κατεβαίνει, κάνει δουλειές. Κινείται σπασμωδικά. Η μοναξιά του τρώει το σαράκι αργά. Ξαφνικά δύο νέοι άνθρωποι εισέρχονται στην οικεία του. Άγνωστο το πως. Αιφνιδιάζεται. Οι αρχές φτάνουν μέχρι την πόρτα. Ο ίδιος κάνει το χρέος του. Η νεαρή κοπέλα μένει μαζί του. Κανείς δε γνωρίζει για πόσο. Του δίνει όμως την ευκαιρία να αλληλεπιδράσει με κάποιον όλο αυτό το διάστημα. Αν στο “Taxi” είχαμε ένα μωσαϊκό της κοινωνίας της Τεχεράνης, εδώ έχουμε μία καταβύθιση στα άδυτα του “εγκλωβισμένου”.
“Ταξί στην Τεχεράνη”
Μία ταινία-βόλτα του Παχαβί στην πολύχρωμη Τεχεράνη. Ο σκηνοθέτης δίνει την ευκαιρία στον θεατή να γνωρίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλες τις πτυχές ζωής της χώρας του. Ένα φιλμ διαφορετικό από τα προηγούμενα του Ιρανού. Άμεσο από την αρχή ως το τέλος, με βασικό πρωταγωνιστή τον σκηνοθέτη. Μιλάμε για μία ταινία μυθοπλασίας, του μετρ του είδους με έξυπνο χιούμορ κι ελαφρότητα, προσιτή σε κοινό κάθε ηλικίας κι εμπειρίας. Μήνυμά της; Το καταχρηστικό έγκλημα, “απαγορεύει” την έντιμη ζωή. Το αισθητικό της αποτέλεσμα προφανώς δεν είναι το καλύτερο δυνατό, τηρουμένων των αναλογιών όμως μιλάμε για ένα αριστούργημα. Δεν είναι μία ταινία που κόστισε εκατομμύρια, αλλά μας δείχνει τις συνθήκες ζωής στη χώρα του. Είναι κι αυτό μέρος του πολιτισμού και της τέχνης.
“No Bears”
To σινεμά ως κοσμοθεωρία και πράξη βαθιάς αντίστασης. «Αρκούδες δεν υπάρχουν», μία παράδοση που εξελίσσεται στο πέρασμα των χρόνων. Η παράνοια του θεοκρατικού κράτους, με άτυπα «δικαστήρια» ανδρών να στήνονται στις αυλές σπιτιών. Με αξιοσημείωτη θεατρικότητα κινηματογραφεί όλες τις εκφάνσεις της επικρατούσας κατάστασης. Ξαφνικά βρίσκεται ανάμεσα σε δύο έργα. Αυτό που είχε σχεδιάσει με κάθε λεπτομέρεια και αυτό που ξετυλίγεται μπροστά του ανέλπιστα. Σκηνοθετεί από απόσταση. Πλησιάζει όσο περισσότερο μπορεί εντός συνόρων. Η ψυχή και το πνεύμα του είναι με τους πρωταγωνιστές. Παράλληλα όμως το συγκεκριμένο φιλμ αποκτά έναν έντονο εθνογραφικό χαρακτήρα της επαρχίας της πατρίδας του. Έτσι από το «Ταξί» Τεχεράνης ταξιδεύουμε από την πρωτεύουσα μέχρι τα σύνορα και με την ιστορία της ταινίας μέσα στην ταινία τα ξεπερνάμε. Ο Παναχί δίνει ένα καθολικό τόνο υπαρξιακών διαστάσεων στο δράμα του δημιουργού. Έχει επιλέξει όμως να μην κάνει εκπτώσεις. Ο κινηματογράφος του μας λέει πως δεν είναι αμιγώς πολιτικός, αλλά δεν μπορεί να σιωπά…
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
