Mε το “Αnimal” της Σοφίας Εξάρχου να έχει φτάσει μέχρι την τελική πεντάδα μαζί με τα “Νταχομέι”, “Η Τζούλι παραμένει Σιωπηλή, “Flow” και “Ιntercepted”. Εμείς κάνουμε μία μίνι αναδρομή στους νικητές των τελευταίων ετών. Συναντάμε πέντε νικητές στην πλατφόρμα του Cinobo κι αναλύουμε τις ταινίες τους που άφησαν το μήνυμά τους χαραγμένο ανεξίτηλα στη μνήμη μας.
“Collective”, του Αλεξάντερ Νανάου
Αφετηρία μας μία άγνωστη ιστορία στο ευρύ κοινό, με τον σκηνοθέτη να μας καθοδηγεί μαεστρικά στη διαφθορά των αρμών της εξουσίας στη Ρουμανία. Ο δημοσιογράφος Καταλίν Τολοντάν με θάρρος αψήφησε τις απειλές και τους κινδύνους κι έφτασε την έρευνά του μέχρι τέλους. Το σκάνδαλο ξεκίνησε σε υγειονομικό φόντο («αντί να σκοτώνουν βακτήρια, σκοτώνουν ανθρώπους»), άγγιξε όμως αλυσιδωτά τα υψηλότερα κλιμάκια της κυβέρνησης κι οδήγησε στην παραίτηση του πρωθυπουργού της χώρας. Αργότερα το 2019 το δικαστήριο αποφάσισε κι οδήγησε στη φυλακή 19 υπευθύνους – ηθικούς αυτουργούς. Η ζωές όμως δε γυρίζουν πίσω. Η διαχείριση της απώλειας στοιχειώνει τις οικογένειες των θυμάτων. Τα παιδιά στην πλειοψηφία τους υπέφεραν φρικτά πριν καταλήξουν. Ένα έμμεσο έγκλημα που αρκετοί γνώριζαν όπως αποδείχθηκε περίτρανα. Οι εκθέσεις αξιωματούχων “κολλούσαν” για χρόνια και χάνονταν σε συρτάρια. Η προσπάθεια συγκάλυψης ήταν πρωτοφανής. Το βαθύ κράτος προσπάθησε να κλείσει στόματα, ήταν όμως ήδη αργά. Τα παραπάνω φέρνουν στο μυαλό μας διάφορες υποθέσεις που ταλαιπωρούν διαχρονικά και την πατρίδα μας. Η Ελλάδα στο πέρασμα των χρόνων «βαλκανοποιείται» με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Χάνει σταδιακά την ταυτότητα και τον κυρίαρχο ρόλο της στην περιοχή. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση, αλλά η υιοθέτηση ενός lifestyle που μας απομακρύνει από τον πολιτισμό και την μόρφωση.
“Quo Vadis Aida”, της Τζασμίλα Ζμπάνιτς
Ο εμφύλιος σπαραγμός στη Βοσνία Ερζεγοβίνη 1992-95 είχε ως κατάληξη τα γεγονότα που διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του θεατή. Η Στρεμπρένιτσα, μία πόλη 30.000 κατοίκων βρίσκεται αυτή τη φορά στο κέντρο της αφήγησης. Η θρησκεία για μία ακόμα φορά εργαλειοποιείται. Οι Σέρβοι Χριστιανοί κι οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι. Ένας εμφύλιος σπαραγμός που πυροδοτήθηκε έξωθεν κι οδήγησε σε βίαια εγκλήματα με θύματα στην πλειοψηφία τους άμαχους πολίτες. Μπορούμε να αντιληφθούμε την “κατάρα” μίας τέτοιας συγκυρίας, αν απλά αντιληφθούμε τα απομεινάρια του αντίστοιχου δικού μας στην κοινωνία. Αργά το βράδυ. Ο δήμαρχος της πόλης αντιλαμβάνεται πως το τέλος μετά από τρισίμισι χρόνια πλησιάζει. Ο στρατηγός Μλάντις επελαύνει. Το μοιραίο είναι θέμα χρόνου. Απεσταλμένοι του ΝΑΤΟ, Ολλανδοί “μισθοφόροι” λειτουργούν ως εγγυητές ασφάλειας. Δεν παύουν να είναι όμως οι “πιανίστες” στη διεθνή σκακιέρα. Η διπλωματία σύντομα πηγαίνει περίπατο. Εκεί γνωρίζουμε για πρώτη φορά τη διερμηνέα, Άιντα. Ξημερώνει… Οι εξελίξεις τρέχουν με γρήγορο ρυθμό και μαζί τους οι πρωταγωνιστές μας. Οι “τυχεροί” προλαβαίνουν πριν η μπάρα κλείσει. Οικογένειες χωρίζονται, καρδιές ραγίζουν, ζωές καταστρέφονται.
“Toni Erdmann”, της Mάρεν Άντε
Ένα βαθιά κοινωνικό φιλμ που έχει ως στόχο αφενός να καταδείξει την αλλοτρίωση στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων στον βωμό των συμφερόντων και της αδυσώπητης καθημερινότητας κι αφετέρου τον αγώνα του γονιού για να δει το παιδί του, όπως ονειρεύεται. Kαταλύτη για την εξέλιξη της πλοκής αποτελούν οι ερμηνείες των Peter Simonichek και Sandra Ηuller, με αποκορύφωμα το “Greatest Love of All” που σηματοδοτεί τη λύτρωση και την αλλαγή. H τέχνη, ο πολιτισμός, οι ιδέες και τα ιδανικά είναι πανανθρώπινα, δεν έχουν σύνορα. O σύγχρονος κόσμος χρειάζεται τέτοιες ταινίες να ευαισθητοποιηθεί, να ξυπνήσει από τον παρατεταμένο λήθαργο.
“Close”, του Λούκας Ντοντ
Δύο αθώες ψυχές τρέχουν, παίζουν, απολαμβάνουν τη φύση ξέγνοιαστες. Κάθε στιγμή είναι μοναδική. Δεν έχουν ενδοιασμούς, δεν κάνουν δεύτερες σκέψεις. Βιώνουν την απόλυτη ελευθερία. Η μουσική έρχεται ως το κατάλληλο συμπλήρωμα. Μία αποθέωση της ίδιας της ζωής μακριά από συμβατικές επιταγές. Μεγαλώνοντας όμως οι δύο έφηβοι έρχονται αντιμέτωποι με ομοφοβικά σχόλια. Όπως είναι φυσικό Λεό και Ρεμί δεν έχουν τις ίδιες άμυνες και αντανακλαστικά. Ο ένας από τους δύο θα λυγίσει. Η πορεία της σχέσης τους περνάει από χιλιάδες κύματα. Τίποτα όμως δε θα είναι όπως πριν, καθώς η αμφιβολία κι οι δεύτερες σκέψεις έχουν «δηλητηριάσει» την αγνότητα. Η αγάπη σε πολλαπλά επίπεδα, το νοιάξιμο, το ενδιαφέρον κι από την άλλη «τι θα πει ο κόσμος», η ευθύνη και οι συνέπειες. Ο σκηνοθέτης δημιουργεί ένα ψυχογράφημα των πρωταγωνιστών του. Κάνει μία βαθιά ανασκαφή στα ενδότερά τους και προσπαθεί να δείξει στον θεατή, όσα δεν πρόκειται να ακουστούν σε κανένα σημείο του έργου. Εκεί κρύβεται ένας αξιοσημείωτος πλούτος και μία σειρά από τραύματα. Ο σεβασμός στα δικαιώματα των ανθρώπων τίθεται στην πρώτη γραμμή. Τα περιθώρια ευελιξίας και ελιγμών λόγω της ηλικίας και της ανωριμότητας δεν είναι μεγάλα. Ένα τόσο μεγάλο σοκ είναι δυνατό να διαλύσει όσα δένουν δύο ανθρώπους για χρόνια.
“H καταγωγή των Σάμι”, της Αμάντα Κέρνελ
Το στερνό καθήκον δίνει την ευκαιρία στη Χριστίνα να επιστρέψει στην πατρογονική εστία. Ήταν άλλωστε η μοναδική περίπτωση να αποφασίσει την μεγάλη επιστροφή. Τα ηθικά διλήμματα ξεπεράστηκαν, τα πάντα όμως της θυμίζουν τον παιδικό εφιάλτη. Το τραγούδι ως τροχός επιβίωσης κι η συνύπαρξη με τους ταράνδους ως ευχή και κατάρα μαζί. Τίποτα δεν μπορεί να σβήσει τα βαθιά τραύματα, είναι πια χαραγμένα σαν ανεξίτηλα σημάδια. Κάθε σκληρή κουβέντα έχει τυπωθεί σα στάμπα. «Βρωμολαπωνάκια, ένα σκοτώνεις, εκατό βγαίνουν»… Ο χρόνος γυρίζει πίσω. Η Έλε κι η Νίνα έχουν χάσει τον πατέρα τους κι η μητέρα τους είναι υποχρεωμένη να της στείλει σε οικοτροφείο. Εκεί εξελίσσονται σε “πειραματόζωα”. «Τι θα μου κάνετε;». Καλλιεργείται ένα προφίλ κατωτερότητας για όλα τα παιδιά της φυλής σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Η διαδρομή των δύο αγαπημένων αδελφών φαίνεται από την αρχή πως θα καταλήξει διαφορετικά. Όποιος θέλει να έχει δικαίωμα στο όνειρο καλείται να αποχωρήσει. «Τα μυαλά μας είναι μικρά, κανείς δεν μας θέλει». Συνεχή εμπόδια, ακόμα κι αν θέλεις να κάνεις το βήμα. Μία διαρκής υποτίμηση της ανθρώπινης υπόστασης.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
Mε το “Αnimal” της Σοφίας Εξάρχου να έχει φτάσει μέχρι την τελική πεντάδα μαζί με τα “Νταχομέι”, “Η Τζούλι παραμένει Σιωπηλή, “Flow” και “Ιntercepted”. Εμείς κάνουμε μία μίνι αναδρομή στους νικητές των τελευταίων ετών. Συναντάμε πέντε νικητές στην πλατφόρμα του Cinobo κι αναλύουμε τις ταινίες τους που άφησαν το μήνυμά τους χαραγμένο ανεξίτηλα στη μνήμη μας.
“Collective”, του Αλεξάντερ Νανάου
Αφετηρία μας μία άγνωστη ιστορία στο ευρύ κοινό, με τον σκηνοθέτη να μας καθοδηγεί μαεστρικά στη διαφθορά των αρμών της εξουσίας στη Ρουμανία. Ο δημοσιογράφος Καταλίν Τολοντάν με θάρρος αψήφησε τις απειλές και τους κινδύνους κι έφτασε την έρευνά του μέχρι τέλους. Το σκάνδαλο ξεκίνησε σε υγειονομικό φόντο («αντί να σκοτώνουν βακτήρια, σκοτώνουν ανθρώπους»), άγγιξε όμως αλυσιδωτά τα υψηλότερα κλιμάκια της κυβέρνησης κι οδήγησε στην παραίτηση του πρωθυπουργού της χώρας. Αργότερα το 2019 το δικαστήριο αποφάσισε κι οδήγησε στη φυλακή 19 υπευθύνους – ηθικούς αυτουργούς. Η ζωές όμως δε γυρίζουν πίσω. Η διαχείριση της απώλειας στοιχειώνει τις οικογένειες των θυμάτων. Τα παιδιά στην πλειοψηφία τους υπέφεραν φρικτά πριν καταλήξουν. Ένα έμμεσο έγκλημα που αρκετοί γνώριζαν όπως αποδείχθηκε περίτρανα. Οι εκθέσεις αξιωματούχων “κολλούσαν” για χρόνια και χάνονταν σε συρτάρια. Η προσπάθεια συγκάλυψης ήταν πρωτοφανής. Το βαθύ κράτος προσπάθησε να κλείσει στόματα, ήταν όμως ήδη αργά. Τα παραπάνω φέρνουν στο μυαλό μας διάφορες υποθέσεις που ταλαιπωρούν διαχρονικά και την πατρίδα μας. Η Ελλάδα στο πέρασμα των χρόνων «βαλκανοποιείται» με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Χάνει σταδιακά την ταυτότητα και τον κυρίαρχο ρόλο της στην περιοχή. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση, αλλά η υιοθέτηση ενός lifestyle που μας απομακρύνει από τον πολιτισμό και την μόρφωση.
“Quo Vadis Aida”, της Τζασμίλα Ζμπάνιτς
Ο εμφύλιος σπαραγμός στη Βοσνία Ερζεγοβίνη 1992-95 είχε ως κατάληξη τα γεγονότα που διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του θεατή. Η Στρεμπρένιτσα, μία πόλη 30.000 κατοίκων βρίσκεται αυτή τη φορά στο κέντρο της αφήγησης. Η θρησκεία για μία ακόμα φορά εργαλειοποιείται. Οι Σέρβοι Χριστιανοί κι οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι. Ένας εμφύλιος σπαραγμός που πυροδοτήθηκε έξωθεν κι οδήγησε σε βίαια εγκλήματα με θύματα στην πλειοψηφία τους άμαχους πολίτες. Μπορούμε να αντιληφθούμε την “κατάρα” μίας τέτοιας συγκυρίας, αν απλά αντιληφθούμε τα απομεινάρια του αντίστοιχου δικού μας στην κοινωνία. Αργά το βράδυ. Ο δήμαρχος της πόλης αντιλαμβάνεται πως το τέλος μετά από τρισίμισι χρόνια πλησιάζει. Ο στρατηγός Μλάντις επελαύνει. Το μοιραίο είναι θέμα χρόνου. Απεσταλμένοι του ΝΑΤΟ, Ολλανδοί “μισθοφόροι” λειτουργούν ως εγγυητές ασφάλειας. Δεν παύουν να είναι όμως οι “πιανίστες” στη διεθνή σκακιέρα. Η διπλωματία σύντομα πηγαίνει περίπατο. Εκεί γνωρίζουμε για πρώτη φορά τη διερμηνέα, Άιντα. Ξημερώνει… Οι εξελίξεις τρέχουν με γρήγορο ρυθμό και μαζί τους οι πρωταγωνιστές μας. Οι “τυχεροί” προλαβαίνουν πριν η μπάρα κλείσει. Οικογένειες χωρίζονται, καρδιές ραγίζουν, ζωές καταστρέφονται.
“Toni Erdmann”, της Mάρεν Άντε
Ένα βαθιά κοινωνικό φιλμ που έχει ως στόχο αφενός να καταδείξει την αλλοτρίωση στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων στον βωμό των συμφερόντων και της αδυσώπητης καθημερινότητας κι αφετέρου τον αγώνα του γονιού για να δει το παιδί του, όπως ονειρεύεται. Kαταλύτη για την εξέλιξη της πλοκής αποτελούν οι ερμηνείες των Peter Simonichek και Sandra Ηuller, με αποκορύφωμα το “Greatest Love of All” που σηματοδοτεί τη λύτρωση και την αλλαγή. H τέχνη, ο πολιτισμός, οι ιδέες και τα ιδανικά είναι πανανθρώπινα, δεν έχουν σύνορα. O σύγχρονος κόσμος χρειάζεται τέτοιες ταινίες να ευαισθητοποιηθεί, να ξυπνήσει από τον παρατεταμένο λήθαργο.
“Close”, του Λούκας Ντοντ
Δύο αθώες ψυχές τρέχουν, παίζουν, απολαμβάνουν τη φύση ξέγνοιαστες. Κάθε στιγμή είναι μοναδική. Δεν έχουν ενδοιασμούς, δεν κάνουν δεύτερες σκέψεις. Βιώνουν την απόλυτη ελευθερία. Η μουσική έρχεται ως το κατάλληλο συμπλήρωμα. Μία αποθέωση της ίδιας της ζωής μακριά από συμβατικές επιταγές. Μεγαλώνοντας όμως οι δύο έφηβοι έρχονται αντιμέτωποι με ομοφοβικά σχόλια. Όπως είναι φυσικό Λεό και Ρεμί δεν έχουν τις ίδιες άμυνες και αντανακλαστικά. Ο ένας από τους δύο θα λυγίσει. Η πορεία της σχέσης τους περνάει από χιλιάδες κύματα. Τίποτα όμως δε θα είναι όπως πριν, καθώς η αμφιβολία κι οι δεύτερες σκέψεις έχουν «δηλητηριάσει» την αγνότητα. Η αγάπη σε πολλαπλά επίπεδα, το νοιάξιμο, το ενδιαφέρον κι από την άλλη «τι θα πει ο κόσμος», η ευθύνη και οι συνέπειες. Ο σκηνοθέτης δημιουργεί ένα ψυχογράφημα των πρωταγωνιστών του. Κάνει μία βαθιά ανασκαφή στα ενδότερά τους και προσπαθεί να δείξει στον θεατή, όσα δεν πρόκειται να ακουστούν σε κανένα σημείο του έργου. Εκεί κρύβεται ένας αξιοσημείωτος πλούτος και μία σειρά από τραύματα. Ο σεβασμός στα δικαιώματα των ανθρώπων τίθεται στην πρώτη γραμμή. Τα περιθώρια ευελιξίας και ελιγμών λόγω της ηλικίας και της ανωριμότητας δεν είναι μεγάλα. Ένα τόσο μεγάλο σοκ είναι δυνατό να διαλύσει όσα δένουν δύο ανθρώπους για χρόνια.
“H καταγωγή των Σάμι”, της Αμάντα Κέρνελ
Το στερνό καθήκον δίνει την ευκαιρία στη Χριστίνα να επιστρέψει στην πατρογονική εστία. Ήταν άλλωστε η μοναδική περίπτωση να αποφασίσει την μεγάλη επιστροφή. Τα ηθικά διλήμματα ξεπεράστηκαν, τα πάντα όμως της θυμίζουν τον παιδικό εφιάλτη. Το τραγούδι ως τροχός επιβίωσης κι η συνύπαρξη με τους ταράνδους ως ευχή και κατάρα μαζί. Τίποτα δεν μπορεί να σβήσει τα βαθιά τραύματα, είναι πια χαραγμένα σαν ανεξίτηλα σημάδια. Κάθε σκληρή κουβέντα έχει τυπωθεί σα στάμπα. «Βρωμολαπωνάκια, ένα σκοτώνεις, εκατό βγαίνουν»… Ο χρόνος γυρίζει πίσω. Η Έλε κι η Νίνα έχουν χάσει τον πατέρα τους κι η μητέρα τους είναι υποχρεωμένη να της στείλει σε οικοτροφείο. Εκεί εξελίσσονται σε “πειραματόζωα”. «Τι θα μου κάνετε;». Καλλιεργείται ένα προφίλ κατωτερότητας για όλα τα παιδιά της φυλής σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Η διαδρομή των δύο αγαπημένων αδελφών φαίνεται από την αρχή πως θα καταλήξει διαφορετικά. Όποιος θέλει να έχει δικαίωμα στο όνειρο καλείται να αποχωρήσει. «Τα μυαλά μας είναι μικρά, κανείς δεν μας θέλει». Συνεχή εμπόδια, ακόμα κι αν θέλεις να κάνεις το βήμα. Μία διαρκής υποτίμηση της ανθρώπινης υπόστασης.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
