Ένα ηφαίστειο πίσω από την οθόνη.

Η Ισλανδία, νησί μεγέθους Πελοποννήσου με πληθυσμό μικρότερο από του Πειραιά, κατάφερε την τελευταία δεκαετία να σκάψει κινηματογραφικά καυτά ρήγματα κάτω από τον παγκόσμιο χάρτη. Το τοπίο της, θυμάστε κάτι από “Game of Thrones” ή από το σάουντρακ Sigur Rós γέννησε σκηνοθέτες που μιλούν για μοναξιά, οικογένεια, κλιματική απόγνωση και μαύρο χιούμορ με φόντο λάβα, παγετώνες, πρόβατα. Παρακάτω, πέντε ταινίες που απέδειξαν ότι ο ισλανδικός κινηματογράφος δεν είναι πια μόνο «εξωτικό φεστιβαλικό έδεσμα», αλλά μια γουλιά παγωμένου αλκοόλ που πίνει και το mainstream κοινό.

Rams (2015) 

Δύο αδέρφια, ένας μικρός βοσκότοπος στη Βόρεια Ισλανδία και κοπάδια προβάτων που μοιάζουν με οικογενειακά κειμήλια. Ο Γκρίνι και ο Κίλι (τα ονόματα είναι τόσο σκληρά όσο ακούγονται) δεν μιλάνε μεταξύ τους εδώ και δεκαετίες, ανταλλάσσουν σημειώματα. Όταν μία επιδημία καταστρέφει το κοπάδι, η σιωπηρή έχθρα πρέπει να λιώσει ή να αφήσει το τοπίο έρημο. Ο Γκρίμουρ Χακόναρσον σκηνοθετεί με ραγισμένο χιούμορ. Η ταινία κέρδισε το Un Certain Regard στις Κάννες και απέδειξε πως ένα story για… κρι-κρι μπορεί να γεμίσει αίθουσες με πατατάκια, όχι μόνο art-house με σπόρια. 

Γιατί κέρδισε κοινό: 

• Για την “πάλη” μεταξύ των αδελφών, ντυμένη με σουρεαλισμό. 
• Για τα χιουμοριστικά διαλείμματα που δίνουν ανάσες οξυγόνου από το βαρύ δράμα. 
• Τοπίο τόσο αμείλικτο που λειτουργεί σαν χαρακτήρας, όχι σαν καρτ-ποστάλ.

Woman at War (2018) 

Η Χάλα, καθηγήτρια χορωδίας στα 50 έχει κρυφή ταυτότητα: κόβει καλώδια υψηλής τάσης για να σταματήσει εργοστάσιο αλουμινίου να ρυπάνει το νησί. Μια eco–wonder woman που κρατά τόξο και selfie-stick. Ο Μπάλτασαρ Κορμάκουρ δίνει στο οικολογικό μήνυμα με μία σουπερηρωϊκή αίσθηση, με ορχήστρα που… εμφανίζεται μέσα στο κάδρο και παίζει μουσική καθώς η Χάλα σχεδιάζει δολιοφθορά. Την ώρα που σκέφτεται να υιοθετήσει ορφανό κορίτσι από Ουκρανία, το δίλημμά της κορυφώνεται: μαμά ή αντάρτισσα; 

Γιατί κέρδισε κοινό: 

• Pop-σάτιρα που σε κάνει να γελάς, συγκινείσαι, προβληματίζεσαι. 
• Μια πρωταγωνίστρια-αντιηρωίδα (Χαλντόρα Γκέιρχαρντσντοτιρ) που γοητεύει . 
• Ρυθμός videoclip σε συσκευασία arthouse.

Α White, White Day (2019)

Ο Ίνγκι, πρώην αστυνομικός θάβει σύζυγο και ξεθάβει εμμονή: υποψιάζεται ότι τον απατούσε. Ο σκηνοθέτης Χλίνουρ Πάλμασον ανοίγει “μία πόρτα” με μια αποστομωτική σεκάνς: αυτοκίνητο χάνεται στην ομίχλη, πέφτει σε γκρεμό …σιωπή. Από κει και πέρα η ταινία γίνεται χειρουργική τομή πάνω στην ανδρική θλίψη. Η φωτογραφία είναι τόσο λευκή, που νιώθεις ανατριχίλα σε όλο το κορμί. Ο Ίνγκι ξεσπά σε βία, βλαστημά, πετάει την τηλεόραση από το παράθυρο. Η Ισλανδία παρουσιάζεται ως κλειστό δωμάτιο που αντιλαλεί την οργή του. 

Γιατί κέρδισε κοινό: 

• Αστυνομικό σασπένς μεταμφιεσμένο σε οικογενειακό δράμα. 
• Ερμηνεία παγόβουνο από τον Ίνγκβαρ Σιγκούρδσον, χτυπάει, λιώνει, γεμίζει την οθόνη. 
• Θυμίζει σε όλους ότι το “βόρειο” σινεμά γράφει κορυφαία ψυχογραφήματα.

Lamb (2021) 

Αγρόκτημα σε κοιλάδα. Ένα αρνί-βρέφος με ανθρώπινο σώμα γεννιέται. Δώρο θεού ή ως έναν δαίμονα. Ο Βαλντιμάρ Γιόχανσον φτιάχνει αλληγορικό body horror για τις πληγές της μητρότητας. Δεν σου λέει ποτέ αν βλέπεις θρίλερ ή παραμύθι. Η κάμερα στήνει μακρινά κάδρα που θυμίζουν λευκό Lovecraft. Το φεστιβαλικό κοινό έλιωσε κι αποθέωσε την ταινία, αλλά το περίεργο είναι πως και το mainstream τσίμπησε: η A24 το διένειμε Αμερική, σε multiplex όπου συνήθως παίζει “Fast & Furious”. 

Γιατί κέρδισε κοινό: 

• Σοκαριστικό high-concept. 
• Συνδυασμός αγροτικής γαλήνης και υπόγειας φρίκης. 
• Το plot twist στο φινάλε αφήνει το κοινό με την απορία και αρκετοί πήγαν να το παρακολουθήσουν για δεύτερη φορά. 

Godland (2022)

Τέλη 19ου αιώνα. Νεαρός Δανός ιερέας ταξιδεύει στην Ισλανδία να χτίσει εκκλησία. Μεσημέρι δεν ξημερώνει ποτέ, οι λάσπες καταπίνουν άλογα. Ο Χλίνουρ Πάλμασον (ξανά) γυρίζει σε φορμά 4:3, σπρώχνοντας τον θεατή να νιώσει εγκλωβισμένος. Το φιλμ είναι οπτικό ποίημα για την αλαζονεία της Δύσης που πάει να δαμάσει «βάρβαρο» τοπίο και τελικά δαμάζεται. Το φεστιβαλικό hype έγινε word-of-mouth σε cinephile κοινότητες: «πρέπει να το δεις στη μεγάλη οθόνη». 

Γιατί κέρδισε κοινό: 

• Βικτωριανό road movie που μοιάζει γυρισμένο χτες σε μία κινηματογραφική χρονομηχανή. 
• Υπαρξιακά ερωτήματα χωρίς μονόλογο: μιλά το κάδρο, όχι ο ήρωας. 
• Τα ακραία στοιχεία της φύσης μετατρέπονται σε στοιχεία μίας ήσυχης ιεροτελεστίας.

Από τα πρόβατα μέχρι τα υβρίδια και από τα καλώδια υψηλής τάσης μέχρι το κρεσέντο οικογενειακών φαντασμάτων, ο ισλανδικός κινηματογράφος των τελευταίων ετών μας υπενθυμίζει ότι οι μεγάλες ιστορίες δεν χρειάζονται πόλεις–τέρατα, αλλά γωνίες της ψυχής που δεν φωτίστηκαν ποτέ. Αν θες να μυηθείς σε σινεμά που σπάει τον πάγο της γλώσσας και σερβίρει καθολικά πάθη, αναζήτησε αυτές τις πέντε ταινίες και βάλτες στη λίστα. Μετά, βρες παγωμένη μπύρα, χαμήλωσε τα φώτα και άσε το ηχητικό τοπίο της Ισλανδίας να σου θυμίσει ότι το σινεμά μπορεί ακόμη να σε παγώσει και να σε ζεστάνει ταυτόχρονα. 

 

 Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.