Η 7η τέχνη έχει τη δύναμη να μας επηρεάσει σημαντικά αλλά και να μας εμπνεύσει. Όλοι σε κάποιο σημείο της ζωής μας έχουμε δει μία ταινία που μας ταρακούνησε και άλλαξε την κοσμοθεωρία μας.
Αλλά έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιες ταινίες ενέπνευσαν σπουδαίους σκηνοθέτες να κάνουν ταινίες; Η ιστορία του κινηματογράφου είναι γεμάτη από ταινίες που έχουν επηρεάσει και εμπνεύσει γενιές σκηνοθετών και δημιουργών, λειτουργώντας σαν αόρατοι μέντορες για τους νέους κινηματογραφιστές. Από τον Martin Scorsese μέχρι τον Woody Allen, ο καθένας έχει επηρεαστεί από εμβληματικές ταινίες, στοιχεία των οποίων έχουν ενσωματώσει στα έργα τους κάποια στιγμή της κινηματογραφικής τους καριέρας.
Ας δούμε μερικές από τις πιο εμβληματικές ταινίες που έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της έβδομης τέχνης και έχουν επηρεάσει μεγάλους κινηματογραφιστές.
1. La Règle du Jeu (1939), του Jean Renoir
Η ταινία ανήκει στο στυλ του ποιητικού ρεαλισμού και απεικονίζει τη ζωή της γαλλικής ανώτερης τάξης και των υπηρετών τους την παραμονή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρουσιάζοντας με κωμικοτραγικά στοιχεία την ηθική τους παρακμή στις παραμονές της επικείμενης καταστροφής.
Προφητική, διορατική και γεμάτη αναρίθμητες τεχνικές καινοτομίες, η ταινία του Jean Renoir έμεινε στην ιστορία του κινηματογράφου για τον ρεαλισμό και τη δυνατή του αφήγηση, ενώ φαντάζει εξωφρενικά μοντέρνα ακόμη και στις μέρες μας.
Η ταινία αυτή θεωρείται ένας θρίαμβος της σκηνοθεσίας, με τη χρήση των βάθους πεδίου και των περίπλοκων πλάνων να επηρεάζει το γαλλικό νέο κύμα και πολλούς άλλους. Πολλοί μετέπειτα σπουδαίοι σκηνοθέτες, συμπεριλαμβανομένων των Orson Welles και Robert Altman εμπνεύστηκαν από τον Renoir και την μοναδική ματιά του στην ανθρωπότητα.
2. Citizen Kane (1941), του Orson Welles
83 χρόνια μετά την κυκλοφορία του το αριστούργημα του Orson Welles εξακολουθεί να είναι ένα ατελείωτα συναρπαστικό μυστήριο, ένα έργο που πρέπει να θαυμάζει κανείς για πάντα. Η καινοτόμος χρήση της αφήγησης, της κινηματογραφικής φωτογραφίας και των οπτικών εφέ από τον Welles έθεσε νέα πρότυπα για το τι μπορεί να επιτύχει ο κινηματογράφος. Δεν έχει τυχαία χαρακτηριστεί η πιο επιδραστική ταινία όλων των εποχών.
Οι κινηματογραφικές τεχνικές του επηρέασαν το “The Maltese Falcon” του John Huston. Η δομή του κινηματογράφου, του φωτισμού και της αναδρομής του επηρέασαν τα φιλμ νουάρ της δεκαετίας του 1940 και του 1950 όπως: “The Killers”, “Keeper of the Flame”, “Caught”, “The Great Man” και “This Gun for Hire”. Οι Bordwell και Kristin Thompson έχουν γράψει ότι «Για πάνω από μια δεκαετία μετά οι αμερικανικές ταινίες εμφάνιζαν υπερβολικά προσκήνια και ζοφερό φωτισμό, ενισχυμένο από μεγάλες λήψεις και υπερβολικές κινήσεις της κάμερας»
Ο Woody Allen έχει δηλώσει σε πολλές περιπτώσεις πόσο μεγάλο αντίκτυπο είχε η ταινία σε αυτόν και στη δική του δημιουργική παραγωγή. Πιστεύει ότι δεν θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει μερικές από τις μεγαλύτερες ταινίες του χωρίς να έχει επηρεαστεί από το “Citizen Kane”.
3. Seven Samurai (1954), του Akira Kurosawa
Το επικό δράμα του Akira Kurosawa, εκτός από το ότι ήταν η μεγαλύτερη και ακριβότερη ιαπωνική ταινία που έγινε ποτέ εκείνη την εποχή, γνώρισε (και συνεχίζει να έχει) μεγάλη εκτίμηση από κριτικούς και σκηνοθέτες.
70 χρόνια μετά την κυκλοφορία του, το θρυλικό έπος του Akira Kurosawa συνεχίζει να αφήνει το στίγμα του στο Χόλιγουντ.
Ενώ η ταινία είναι ευρέως γνωστό ότι οδήγησε στο ριμέικ του 1960 “The Magnificent Seven”, σε σκηνοθεσία John Sturges, το “Seven Samurai” έχει επίσης εμπνεύσει κινηματογραφιστές όπως ο George Miller μόλις το 2015, όταν κυκλοφόρησε την επική του ταινία δράσης επιστημονικής φαντασίας, “Mad Max: Fury Road.” Ταινίες με τεράστιες σκηνές μάχης όπως “The Lord of the Rings: The Two Towers” και “The Matrix Revolutions”, τα “Django Unchained” και “The Hateful Eight” του Quentin Tarantino, δανείστηκαν απροσδόκητα οπτικά στοιχεία από τον Kurosawa, ορισμένοι τίτλοι που εμπνεύστηκαν από την πλοκή του “Seven Samurai” περιλαμβάνουν το “Three Amigos” του John Landis μέχρι και το “A Bug’s Life” του John Lasseter,
4. The 400 Blows (1959), του François Truffaut
Ο François Truffaut έκανε το πρωτοποριακό σκηνοθετικό του ντεμπούτο με την ταινία The “400 Blows” (1959) (γαλλικά: Les quatre cents coups). Κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στις Κάννες και άνοιξε τον δρόμο για το γαλλικό κίνημα του Νέου Κύματος.
Αυτό το ημι-αυτοβιογραφικό δράμα του François Truffaut, αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού Παριζιάνου ταραχοποιού, ο οποίος τιμωρείται από τους δασκάλους του και επιπλήττεται στο σπίτι. Η συνεχής απόρριψη που δέχεται από τα πρόσωπα εξουσίας στη ζωή του είναι το βασικό υπόβαθρο της ταινίας.
Ο Wes Anderson ισχυρίζεται ότι η ταινία ήταν ένας από τους λόγους που άρχισε να σκέφτεται να γίνει σκηνοθέτης. Επιφανειακά, οι ταινίες του τείνουν να είναι πολύχρωμες, ιδιόμορφες και ανάλαφρες, αλλά παρ’ όλα αυτά μοιράζονται κάποια προφανή θέματα με το ασπρόμαυρο δράμα του Truffaut . Στη φιλμογραφία του Wes Anderson, υπάρχει η φιγούρα του εξεγερμένου παιδιού που αποξενώνεται από τους γονείς του. Πολλοί από τους κύριους χαρακτήρες του μοιάζουν με τον νεαρό Antoine Doinel, όπως στο “Moonrise Kingdom” ή στο “Isle of Dogs”, με ανυπόφορους ενήλικες που έχουμε δει επίσης στο “The Royal Tenenbaums” και στο “The Life Aquatic with Steve Zissou”.
Η ταινία θεωρείται από τους σκηνοθέτες Luis Buñuel και Satyajit Ray ως μια από τις αγαπημένες τους. Ο Martin Scorsese το περιλαμβάνει στη λίστα με τις βασικές ξένες ταινίες που τον έχουν πεηρεάσει και ο Akira Kurosawa, την αποκάλεσε «μια από τις πιο όμορφες ταινίες» που είχε δει ποτέ. Το “Boyz n the Hood” του John Singleton, το “Run Lola Run” του Tom Twyker και το “Y Tu Mama También” του Alfonso Cuarón περιέχουν σκηνές που μιμούνται το “The 400 Blows”.
5. Lawrence of Arabia (1963), του David Lean
Ο “Λόρενς της Αραβίας” αφηγείται την ιστορία ενός Βρετανού αξιωματικού που ηγείται των αραβικών φυλών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατασκευάζοντας κάμερα για μία και μόνο σκηνή, δημιουργώντας μία “κινηματογραφική” πόλη 300 κτιρίων, ο Lean συνέταξε ένα ολάκερο είδος σινεμά, αυτό που μπόρεσε να συγχωνεύσει τον γιγάντιο εξωτερικό ιστορικό καμβά με την απόλυτα προσωπική επεισοδιακή ιστορία.
Όταν ένας έφηβος γυμνασίου από το Φοίνιξ της Αριζόνα, ονόματι Steven Spielberg, παρακολούθησε για πρώτη φορά αυτή την ταινία, βγήκε από την κινηματογραφική αίθουσα έκπληκτος και άφωνος. Όπως το θυμάται, δεν μπορούσε να κατανοήσει την τεράστια εμπειρία που μόλις είχε βιώσει και χρειάστηκαν δύο προβολές για να αφομοιώσει πλήρως το κλασικό αριστούργημα του David Lean. Λίγο μετά, αγόρασε το soundtrack της ταινίας και ένα βιβλίο για την ταινία και προσπάθησε να επεξεργαστεί το πως δημιουργήθηκε.
Ως παιδί που μεγάλωσε στις έρημες πεδιάδες της Αριζόνα, συνδέθηκε εύκολα με τον Λόρενς και έκτοτε θεωρούσε ότι η ταινία είχε το καλύτερο σενάριο που έγινε ποτέ και αυτή που τον επηρέασε περισσότερο. Θυμάται με αγάπη που συνάντησε τον David Lean, έναν άνθρωπο που λάτρευε και μελετούσε για αιώνες, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις τεχνικές του. Ο Spielberg θα επέβλεπε αργότερα την αποκατάσταση του Λώρενς της Αραβίας κατά το έτος 1989 αναγνωρίζοντας την ταινία σαν πρωταρχική επιρροή στο δικό του έργο.
«Όταν πρωτογνώρισα τον David Lean, ήταν σαν να συναντούσα τον γκουρού μου», θυμάται ο σκηνοθέτης. Και η επιρροή του συνεχίστηκε εκεί όταν συναντήθηκαν – ο Lean έδωσε συμβουλές και κόλπα για να προωθήσει τη θριαμβευτική καριέρα του Spielberg.
6. Once Upon a Time in the West (1968), του Sergio Leone
Αν και το κλασικό έργο του Sergio Leone είναι το “The Good, the Bad and the Ugly” που κατέχει τον τίτλο του καλύτερου γουέστερν σπαγγέτι, ο Quentin Tarantino έχει πιστώσει το έπος του 1968 που πρωταγωνιστεί ο Henry Fonda ως αυτό που τον έκανε να σκεφτεί να πιάσει ο ίδιος κάμερα στα χέρια του. Το “Once Upon a Time in the West” του έδειξε «πώς ένας σκηνοθέτης μπορεί να ελέγξει μια ταινία και πώς να δώσει την υπογραφή του στο έργο του», και αμέσως καθιέρωσε τον Leone ως τον αγαπημένο του σκηνοθέτη. Ο σκηνοθέτης του “Pulp Fiction” γοητεύτηκε από την ταινία και διαμόρφωσε ουσιαστικά την αισθητική του και το έργο του έκτοτε.
Ο Tarantino είναι ένας πιστός σινεφίλ, γνώστης της ιστορίας του κινηματογράφου και η επιρροή που έχουν ασκήσει τα έργα του Λεόνε και ορισμένων συγχρόνων του, όπως ο Κορμπούτσι και ο Τεσάρι, είναι αδιαμφισβήτητη.Το “Django Unchained” σηματοδότησε το πρώτο γουέστερν του Ταραντίνο με την ταινία να δανείζεται τον τίτλο από το γουέστερν του ίδιου του Κορμπούτσι το 1966. Συνεργάστηκε επίσης με τον θρυλικό συνθέτη και επαναλαμβανόμενο συνεργάτη του Leone, Ennio Morricone, στο The Hateful Eight του 2015.
7. Psycho, (1960) – Alfred Hitchcock
Το “Psycho” του Alfred Hitchcock, που κυκλοφόρησε το 1960, είναι ένα εγχειρίδιο για κινηματογραφιστές στο σενάριο, την ανάπτυξη χαρακτήρων και το μοντάζ. Σκηνοθέτες και λάτρεις της 7ης τέχνης συνεχίζουν να επιστρέφουν για να παρακολουθήσουν τη σεκάνς του ντους ή τη σκηνή όπου η Μάριον νοικιάζει το αυτοκίνητο, για να μελετήσουν πώς ο Hitchcock χρησιμοποιεί απλά πλάνα για να αυξήσει την ένταση.
Αυτό που αρχικά εμφανίζεται ως θρίλερ εγκλήματος στο “Psycho”, με την τεταμένη του πλοκή, μεταμορφώνεται απροσδόκητα σε έναν τρόμο κατά συρροή δολοφόνων που ανατριχιάζει. Αυτή η επαναστατική αλλαγή όχι μόνο εξίταρε τις προσδοκίες του κοινού, αλλά δημιούργησε και ένα προηγούμενο για την κινηματογραφική αφήγηση που ξεπερνά τα παραδοσιακά όρια.
Ομοίως, το “From Dusk Till Dawn” του Robert Rodriguez ακολουθεί μια παράλληλη τροχιά, ξεκινώντας ως ένα θρίλερ εγκληματικότητας πριν βυθιστεί σε μια ξέφρενη κάθοδο σε ένα μολυσμένο από βαμπίρ χάος.
Το «Psycho» έχει γίνει το αγαπημένο των σκηνοθετών, συμπεριλαμβανομένου του David Fincher του οποίου το “Gone Girl” είχε κάνει πάταγο με τον τρόπο που οπτικοποιήθηκε ο νευρωτικός πρωταγωνιστής του (Rosamund Pike). Ο Brian De Palma ο κορυφαίος αφηγητής του αμερικανικού νέου Χολιγουντ που εξερεύνησε την ηδονοβλεψία σε πολλές από τις ταινίες του, έχει επίσης χρησιμοποιήσει χιτσκοκικες αναφορές, ειδικά από το «Ψυχώ» και το «Πίσω Παράθυρο» στις περισσότερες από τις ταινίες του.
8. 2001: A Space Odyssey (1968), του Stanley Kubrick
Ως ένας από τους μεγαλύτερους και πιο σημαντικούς σκηνοθέτες στην ιστορία, αμέτρητες γενιές έχουν εμπνευστεί από το έργο του Kubrick, αλλά το σημαντικό αριστούργημα επιστημονικής φαντασίας “2001: A Space Odyssey” έθεσε νέους κανόνες στον κινηματογράφο και επηρέασε σημαντικά τη δουλειά σκηνοθετών. Η οραματική σκηνοθεσία του Kubrick και η βαθιά φιλοσοφική θεματολογία της ταινίας προσέφεραν νέες διαστάσεις στην επιστημονική φαντασία και την αφηγηματική τέχνη.
Η ταινία έχει ξεχωρίσει για την επιστημονική ακρίβεια των λεπτομερειών του σεναρίου, τα πρωτοποριακά (για την εποχή τους) ειδικά εφέ, τη χρήση του ήχου ως αφηγηματικού μέσου και την εξαιρετικά λιτή χρήση διαλόγων.
Η γαλλίδα σκηνοθέτιδα Claire Denis παραδέχτηκε ότι «δεν είναι δυνατό να μιμηθείς ένα μόνο πράγμα από το 2001», αλλά παρόλο που «δεν ήταν σίγουρη ότι καταλάβαινα αυτή τη μυστηριώδη φιλοσοφία, τα αποδέχτηκα όλα». Ο Darren Aronofsky γιόρτασε τον τρόπο με τον οποίο ο Kubrick «τόλμησε να ξανασκεφτεί τον χώρο και τον χρόνο», επαινώντας την ως «την πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας που ασχολείται με την πραγματική φυσική», επαινώντας το πώς διατηρείται ακόμα και σήμερα όπως έκανε πριν από περισσότερο από μισό αιώνα. .
Ο Ridley Scott –ο σκηνοθέτης τουλάχιστον δύο από τις καλύτερες ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που έχουν μεταφερθεί ποτέ στη μεγάλη οθόνη– αναγνώρισε ότι το 2001 «επηρέασε τους πάντες». Ο Steven Spielberg, ο οποίος συνέχισε από εκεί που σταμάτησε ο Kubrick ολοκληρώνοντας το “A.I. Artificial Intelligence” αναλογιζόμενος μια συνομιλία που είχαν, θυμήθηκε τον Kubrick που πάντα επιδίωκε να αλλάξει το κινηματογραφικό παράδειγμα: «Θέλω να αλλάξω τη μορφή. Θέλω να κάνω μια ταινία που αλλάζει τη μορφή», θυμάται. “Και είπα, “Λοιπόν, δεν το έκανες με το 2001;”
Ο σπουδαίος Christopher Nolan αποκάλεσε τον Kubrick «αμίμητο», ο Martin Scorsese έμεινε ενθουσιασμένος από το «εξαιρετικό θράσος» του 2001 και τις δομικές του επιλογές, ενώ ο Alfonso Cuarón έχει υπογραμμίσει ότι η ταινία «δεν συγκρίνεται με οτιδήποτε είχα δει ποτέ».
Ενώ ο David Fincher υποστήριξε ότι η ταινία αυτή ενστάλαξε την αίσθηση ότι όχι μόνο «έπρεπε να είναι προετοιμασμένος για διαστημικό ταξίδι» αλλά «με έκανε να αρχίσω να προετοιμάζομαι για τη μετά θάνατον ζωή». Ο George Lucas επαίνεσε το 2001 ως «την πρώτη φορά που οι άνθρωποι πήραν την επιστημονική φαντασία στα σοβαρά», δηλώνοντας ότι «ο Kubrick έκανε την απόλυτη ταινία επιστημονικής φαντασίας», διευρύνοντας πώς «θα είναι πολύ δύσκολο για κάποιος να έρθει και να κάνει μια καλύτερη ταινία».
Ο James Cameron σε ένα παρόμοιο ύφος, την αποκάλεσε «η πιο σπουδαία ταινία επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών». Γνωστός για την προώθηση της τεχνολογίας του κινηματογράφου προς τα εμπρός, ο σκηνοθέτης του “Τιτανικού” και του “Avatar” θα χαρακτηρίσει ακόμη και «τις ιδέες πίσω από το θέαμα» ως «το πιο σημαντικό ειδικό εφέ από όλα».
9. “8½” (1963), του Federico Fellini
Το αριστούργημα του Fellini αποτέλεσε σημείο αναφοράς της δεκαετίας του 1960 που αποπνέει έναν συνδυασμό φιλοσοφικής αμφισβήτησης και κινηματογραφικής απελευθέρωσης που ήταν ακαταμάχητη για τους μοντέρνους νέους σκηνοθέτες που αναζωογόνησαν το Χόλιγουντ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Σκηνοθέτες όπως ο Woody Allen, ο Arthur Penn και Martin Scorsese –και πολλοί άλλοι έκτοτε από τις νεότερες γενιές– επηρεάστηκαν από την ταινία η οποία καθιέρωσε αισθητικά το στυλ τους και ενέπνευσε την εργογραφία τους. Η πειραματική αφήγηση και η χρήση των ονείρων και της φαντασίας δημιούργησαν έναν νέο τρόπο αυτοβιογραφικής και καλλιτεχνικής έκφρασης.
Ο Woody Allen έχει μιλήσει επανειλημμένα για το πάθος του με τον Fellini βάζοντας και το “8½” και το “Amarcord” (1972) ανάμεσα στις 10 αγαπημένες του ταινίες. Το “Stardust Memories” είναι μια άμεση παρωδία και φόρος τιμής στο 8½, ακολουθώντας τον διάσημο σκηνοθέτη Sandy Bates (ο ίδιος ο Allen) καθώς μαστίζεται από θαυμαστές και κριτικούς. Εν τω μεταξύ, όπως ο ήρωας του Φελίνι, ο Sandy Bates αποσπάται από αναμνήσεις και φαντασιώσεις για γυναίκες του παρελθόντος και του παρόντος.
10. Star Wars: Episode IV – A New Hope (1977), του George Lucas
Ως ο εγκέφαλος πίσω από εμβληματικά franchise του “Star Wars” και του “Indiana Jones”, ο Lucas άφησε ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο του κινηματογράφου, εμπνέοντας το κοινό σε όλο τον κόσμο με την επική αφήγηση, τα πρωτοποριακά ειδικά εφέ και τα διαχρονικά του θέματα.
« Νομίζω ότι ο George Lucas άλλαξε για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε ένα είδος. Ήταν ένα είδος που ήταν στα πρόθυρα της αυτοπαρωδίας όταν βγήκε το “Star Wars” και ξαφνικά έγινε τόσο τεράστιο. Τώρα, το αληθινό μυστικό του “Star Wars” είναι ότι στην πραγματικότητα δεν είναι επιστημονικής φαντασίας. Είναι πραγματικά επιστημονική φαντασία. Είναι μια ιστορία για πρίγκιπες και πριγκίπισσες και κακούς μάγους. Ο Τζορτζ συνδυάζει, με μεγαλειώδη τρόπο, τα καλύτερα του Τόλκιν, τα καλύτερα της σκανδιναβικής παράδοσης, τα καλύτερα της επιστημονικής φαντασίας.» έχει υπογραμμίσει ο Guillermo del Toro.
Η πρωτοποριακή χρήση των ειδικών εφέ και η επαναστατική προσέγγιση της φαντασίας άλλαξαν το τοπίο του κινηματογράφου
O Peter Jackson έχει υποστηρίξει: « Ως κινηματογραφιστής, η ευγνωμοσύνη και ο σεβασμός μου για τον Τζορτζ Λούκας είναι απεριόριστοι. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το Star Wars, ο George χρησιμοποίησε τους δικούς του πόρους για να αναπτύξει ψηφιακό VFX, ψηφιακό μοντάζ, ψηφιακό ήχο και ψηφιακή κινηματογραφία. Μου άνοιξε την πόρτα για να κάνω τις ταινίες που έχω, με έναν τρόπο που μετά βίας ονειρευόμουν να κάνω πριν από το “Star Wars”».
➥ Διαβάστε επίσης: “15 κινηματογραφικά λάθη σε ταινίες που έχουν αφήσει εποχή”
Η 7η τέχνη έχει τη δύναμη να μας επηρεάσει σημαντικά αλλά και να μας εμπνεύσει. Όλοι σε κάποιο σημείο της ζωής μας έχουμε δει μία ταινία που μας ταρακούνησε και άλλαξε την κοσμοθεωρία μας.
Αλλά έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιες ταινίες ενέπνευσαν σπουδαίους σκηνοθέτες να κάνουν ταινίες; Η ιστορία του κινηματογράφου είναι γεμάτη από ταινίες που έχουν επηρεάσει και εμπνεύσει γενιές σκηνοθετών και δημιουργών, λειτουργώντας σαν αόρατοι μέντορες για τους νέους κινηματογραφιστές. Από τον Martin Scorsese μέχρι τον Woody Allen, ο καθένας έχει επηρεαστεί από εμβληματικές ταινίες, στοιχεία των οποίων έχουν ενσωματώσει στα έργα τους κάποια στιγμή της κινηματογραφικής τους καριέρας.
Ας δούμε μερικές από τις πιο εμβληματικές ταινίες που έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της έβδομης τέχνης και έχουν επηρεάσει μεγάλους κινηματογραφιστές.
1. La Règle du Jeu (1939), του Jean Renoir
Η ταινία ανήκει στο στυλ του ποιητικού ρεαλισμού και απεικονίζει τη ζωή της γαλλικής ανώτερης τάξης και των υπηρετών τους την παραμονή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρουσιάζοντας με κωμικοτραγικά στοιχεία την ηθική τους παρακμή στις παραμονές της επικείμενης καταστροφής.
Προφητική, διορατική και γεμάτη αναρίθμητες τεχνικές καινοτομίες, η ταινία του Jean Renoir έμεινε στην ιστορία του κινηματογράφου για τον ρεαλισμό και τη δυνατή του αφήγηση, ενώ φαντάζει εξωφρενικά μοντέρνα ακόμη και στις μέρες μας.
Η ταινία αυτή θεωρείται ένας θρίαμβος της σκηνοθεσίας, με τη χρήση των βάθους πεδίου και των περίπλοκων πλάνων να επηρεάζει το γαλλικό νέο κύμα και πολλούς άλλους. Πολλοί μετέπειτα σπουδαίοι σκηνοθέτες, συμπεριλαμβανομένων των Orson Welles και Robert Altman εμπνεύστηκαν από τον Renoir και την μοναδική ματιά του στην ανθρωπότητα.
2. Citizen Kane (1941), του Orson Welles
83 χρόνια μετά την κυκλοφορία του το αριστούργημα του Orson Welles εξακολουθεί να είναι ένα ατελείωτα συναρπαστικό μυστήριο, ένα έργο που πρέπει να θαυμάζει κανείς για πάντα. Η καινοτόμος χρήση της αφήγησης, της κινηματογραφικής φωτογραφίας και των οπτικών εφέ από τον Welles έθεσε νέα πρότυπα για το τι μπορεί να επιτύχει ο κινηματογράφος. Δεν έχει τυχαία χαρακτηριστεί η πιο επιδραστική ταινία όλων των εποχών.
Οι κινηματογραφικές τεχνικές του επηρέασαν το “The Maltese Falcon” του John Huston. Η δομή του κινηματογράφου, του φωτισμού και της αναδρομής του επηρέασαν τα φιλμ νουάρ της δεκαετίας του 1940 και του 1950 όπως: “The Killers”, “Keeper of the Flame”, “Caught”, “The Great Man” και “This Gun for Hire”. Οι Bordwell και Kristin Thompson έχουν γράψει ότι «Για πάνω από μια δεκαετία μετά οι αμερικανικές ταινίες εμφάνιζαν υπερβολικά προσκήνια και ζοφερό φωτισμό, ενισχυμένο από μεγάλες λήψεις και υπερβολικές κινήσεις της κάμερας»
Ο Woody Allen έχει δηλώσει σε πολλές περιπτώσεις πόσο μεγάλο αντίκτυπο είχε η ταινία σε αυτόν και στη δική του δημιουργική παραγωγή. Πιστεύει ότι δεν θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει μερικές από τις μεγαλύτερες ταινίες του χωρίς να έχει επηρεαστεί από το “Citizen Kane”.
3. Seven Samurai (1954), του Akira Kurosawa
Το επικό δράμα του Akira Kurosawa, εκτός από το ότι ήταν η μεγαλύτερη και ακριβότερη ιαπωνική ταινία που έγινε ποτέ εκείνη την εποχή, γνώρισε (και συνεχίζει να έχει) μεγάλη εκτίμηση από κριτικούς και σκηνοθέτες.
70 χρόνια μετά την κυκλοφορία του, το θρυλικό έπος του Akira Kurosawa συνεχίζει να αφήνει το στίγμα του στο Χόλιγουντ.
Ενώ η ταινία είναι ευρέως γνωστό ότι οδήγησε στο ριμέικ του 1960 “The Magnificent Seven”, σε σκηνοθεσία John Sturges, το “Seven Samurai” έχει επίσης εμπνεύσει κινηματογραφιστές όπως ο George Miller μόλις το 2015, όταν κυκλοφόρησε την επική του ταινία δράσης επιστημονικής φαντασίας, “Mad Max: Fury Road.” Ταινίες με τεράστιες σκηνές μάχης όπως “The Lord of the Rings: The Two Towers” και “The Matrix Revolutions”, τα “Django Unchained” και “The Hateful Eight” του Quentin Tarantino, δανείστηκαν απροσδόκητα οπτικά στοιχεία από τον Kurosawa, ορισμένοι τίτλοι που εμπνεύστηκαν από την πλοκή του “Seven Samurai” περιλαμβάνουν το “Three Amigos” του John Landis μέχρι και το “A Bug’s Life” του John Lasseter,
4. The 400 Blows (1959), του François Truffaut
Ο François Truffaut έκανε το πρωτοποριακό σκηνοθετικό του ντεμπούτο με την ταινία The “400 Blows” (1959) (γαλλικά: Les quatre cents coups). Κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στις Κάννες και άνοιξε τον δρόμο για το γαλλικό κίνημα του Νέου Κύματος.
Αυτό το ημι-αυτοβιογραφικό δράμα του François Truffaut, αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού Παριζιάνου ταραχοποιού, ο οποίος τιμωρείται από τους δασκάλους του και επιπλήττεται στο σπίτι. Η συνεχής απόρριψη που δέχεται από τα πρόσωπα εξουσίας στη ζωή του είναι το βασικό υπόβαθρο της ταινίας.
Ο Wes Anderson ισχυρίζεται ότι η ταινία ήταν ένας από τους λόγους που άρχισε να σκέφτεται να γίνει σκηνοθέτης. Επιφανειακά, οι ταινίες του τείνουν να είναι πολύχρωμες, ιδιόμορφες και ανάλαφρες, αλλά παρ’ όλα αυτά μοιράζονται κάποια προφανή θέματα με το ασπρόμαυρο δράμα του Truffaut . Στη φιλμογραφία του Wes Anderson, υπάρχει η φιγούρα του εξεγερμένου παιδιού που αποξενώνεται από τους γονείς του. Πολλοί από τους κύριους χαρακτήρες του μοιάζουν με τον νεαρό Antoine Doinel, όπως στο “Moonrise Kingdom” ή στο “Isle of Dogs”, με ανυπόφορους ενήλικες που έχουμε δει επίσης στο “The Royal Tenenbaums” και στο “The Life Aquatic with Steve Zissou”.
Η ταινία θεωρείται από τους σκηνοθέτες Luis Buñuel και Satyajit Ray ως μια από τις αγαπημένες τους. Ο Martin Scorsese το περιλαμβάνει στη λίστα με τις βασικές ξένες ταινίες που τον έχουν πεηρεάσει και ο Akira Kurosawa, την αποκάλεσε «μια από τις πιο όμορφες ταινίες» που είχε δει ποτέ. Το “Boyz n the Hood” του John Singleton, το “Run Lola Run” του Tom Twyker και το “Y Tu Mama También” του Alfonso Cuarón περιέχουν σκηνές που μιμούνται το “The 400 Blows”.
5. Lawrence of Arabia (1963), του David Lean
Ο “Λόρενς της Αραβίας” αφηγείται την ιστορία ενός Βρετανού αξιωματικού που ηγείται των αραβικών φυλών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατασκευάζοντας κάμερα για μία και μόνο σκηνή, δημιουργώντας μία “κινηματογραφική” πόλη 300 κτιρίων, ο Lean συνέταξε ένα ολάκερο είδος σινεμά, αυτό που μπόρεσε να συγχωνεύσει τον γιγάντιο εξωτερικό ιστορικό καμβά με την απόλυτα προσωπική επεισοδιακή ιστορία.
Όταν ένας έφηβος γυμνασίου από το Φοίνιξ της Αριζόνα, ονόματι Steven Spielberg, παρακολούθησε για πρώτη φορά αυτή την ταινία, βγήκε από την κινηματογραφική αίθουσα έκπληκτος και άφωνος. Όπως το θυμάται, δεν μπορούσε να κατανοήσει την τεράστια εμπειρία που μόλις είχε βιώσει και χρειάστηκαν δύο προβολές για να αφομοιώσει πλήρως το κλασικό αριστούργημα του David Lean. Λίγο μετά, αγόρασε το soundtrack της ταινίας και ένα βιβλίο για την ταινία και προσπάθησε να επεξεργαστεί το πως δημιουργήθηκε.
Ως παιδί που μεγάλωσε στις έρημες πεδιάδες της Αριζόνα, συνδέθηκε εύκολα με τον Λόρενς και έκτοτε θεωρούσε ότι η ταινία είχε το καλύτερο σενάριο που έγινε ποτέ και αυτή που τον επηρέασε περισσότερο. Θυμάται με αγάπη που συνάντησε τον David Lean, έναν άνθρωπο που λάτρευε και μελετούσε για αιώνες, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις τεχνικές του. Ο Spielberg θα επέβλεπε αργότερα την αποκατάσταση του Λώρενς της Αραβίας κατά το έτος 1989 αναγνωρίζοντας την ταινία σαν πρωταρχική επιρροή στο δικό του έργο.
«Όταν πρωτογνώρισα τον David Lean, ήταν σαν να συναντούσα τον γκουρού μου», θυμάται ο σκηνοθέτης. Και η επιρροή του συνεχίστηκε εκεί όταν συναντήθηκαν – ο Lean έδωσε συμβουλές και κόλπα για να προωθήσει τη θριαμβευτική καριέρα του Spielberg.
6. Once Upon a Time in the West (1968), του Sergio Leone
Αν και το κλασικό έργο του Sergio Leone είναι το “The Good, the Bad and the Ugly” που κατέχει τον τίτλο του καλύτερου γουέστερν σπαγγέτι, ο Quentin Tarantino έχει πιστώσει το έπος του 1968 που πρωταγωνιστεί ο Henry Fonda ως αυτό που τον έκανε να σκεφτεί να πιάσει ο ίδιος κάμερα στα χέρια του. Το “Once Upon a Time in the West” του έδειξε «πώς ένας σκηνοθέτης μπορεί να ελέγξει μια ταινία και πώς να δώσει την υπογραφή του στο έργο του», και αμέσως καθιέρωσε τον Leone ως τον αγαπημένο του σκηνοθέτη. Ο σκηνοθέτης του “Pulp Fiction” γοητεύτηκε από την ταινία και διαμόρφωσε ουσιαστικά την αισθητική του και το έργο του έκτοτε.
Ο Tarantino είναι ένας πιστός σινεφίλ, γνώστης της ιστορίας του κινηματογράφου και η επιρροή που έχουν ασκήσει τα έργα του Λεόνε και ορισμένων συγχρόνων του, όπως ο Κορμπούτσι και ο Τεσάρι, είναι αδιαμφισβήτητη.Το “Django Unchained” σηματοδότησε το πρώτο γουέστερν του Ταραντίνο με την ταινία να δανείζεται τον τίτλο από το γουέστερν του ίδιου του Κορμπούτσι το 1966. Συνεργάστηκε επίσης με τον θρυλικό συνθέτη και επαναλαμβανόμενο συνεργάτη του Leone, Ennio Morricone, στο The Hateful Eight του 2015.
7. Psycho, (1960) – Alfred Hitchcock
Το “Psycho” του Alfred Hitchcock, που κυκλοφόρησε το 1960, είναι ένα εγχειρίδιο για κινηματογραφιστές στο σενάριο, την ανάπτυξη χαρακτήρων και το μοντάζ. Σκηνοθέτες και λάτρεις της 7ης τέχνης συνεχίζουν να επιστρέφουν για να παρακολουθήσουν τη σεκάνς του ντους ή τη σκηνή όπου η Μάριον νοικιάζει το αυτοκίνητο, για να μελετήσουν πώς ο Hitchcock χρησιμοποιεί απλά πλάνα για να αυξήσει την ένταση.
Αυτό που αρχικά εμφανίζεται ως θρίλερ εγκλήματος στο “Psycho”, με την τεταμένη του πλοκή, μεταμορφώνεται απροσδόκητα σε έναν τρόμο κατά συρροή δολοφόνων που ανατριχιάζει. Αυτή η επαναστατική αλλαγή όχι μόνο εξίταρε τις προσδοκίες του κοινού, αλλά δημιούργησε και ένα προηγούμενο για την κινηματογραφική αφήγηση που ξεπερνά τα παραδοσιακά όρια.
Ομοίως, το “From Dusk Till Dawn” του Robert Rodriguez ακολουθεί μια παράλληλη τροχιά, ξεκινώντας ως ένα θρίλερ εγκληματικότητας πριν βυθιστεί σε μια ξέφρενη κάθοδο σε ένα μολυσμένο από βαμπίρ χάος.
Το «Psycho» έχει γίνει το αγαπημένο των σκηνοθετών, συμπεριλαμβανομένου του David Fincher του οποίου το “Gone Girl” είχε κάνει πάταγο με τον τρόπο που οπτικοποιήθηκε ο νευρωτικός πρωταγωνιστής του (Rosamund Pike). Ο Brian De Palma ο κορυφαίος αφηγητής του αμερικανικού νέου Χολιγουντ που εξερεύνησε την ηδονοβλεψία σε πολλές από τις ταινίες του, έχει επίσης χρησιμοποιήσει χιτσκοκικες αναφορές, ειδικά από το «Ψυχώ» και το «Πίσω Παράθυρο» στις περισσότερες από τις ταινίες του.
8. 2001: A Space Odyssey (1968), του Stanley Kubrick
Ως ένας από τους μεγαλύτερους και πιο σημαντικούς σκηνοθέτες στην ιστορία, αμέτρητες γενιές έχουν εμπνευστεί από το έργο του Kubrick, αλλά το σημαντικό αριστούργημα επιστημονικής φαντασίας “2001: A Space Odyssey” έθεσε νέους κανόνες στον κινηματογράφο και επηρέασε σημαντικά τη δουλειά σκηνοθετών. Η οραματική σκηνοθεσία του Kubrick και η βαθιά φιλοσοφική θεματολογία της ταινίας προσέφεραν νέες διαστάσεις στην επιστημονική φαντασία και την αφηγηματική τέχνη.
Η ταινία έχει ξεχωρίσει για την επιστημονική ακρίβεια των λεπτομερειών του σεναρίου, τα πρωτοποριακά (για την εποχή τους) ειδικά εφέ, τη χρήση του ήχου ως αφηγηματικού μέσου και την εξαιρετικά λιτή χρήση διαλόγων.
Η γαλλίδα σκηνοθέτιδα Claire Denis παραδέχτηκε ότι «δεν είναι δυνατό να μιμηθείς ένα μόνο πράγμα από το 2001», αλλά παρόλο που «δεν ήταν σίγουρη ότι καταλάβαινα αυτή τη μυστηριώδη φιλοσοφία, τα αποδέχτηκα όλα». Ο Darren Aronofsky γιόρτασε τον τρόπο με τον οποίο ο Kubrick «τόλμησε να ξανασκεφτεί τον χώρο και τον χρόνο», επαινώντας την ως «την πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας που ασχολείται με την πραγματική φυσική», επαινώντας το πώς διατηρείται ακόμα και σήμερα όπως έκανε πριν από περισσότερο από μισό αιώνα. .
Ο Ridley Scott –ο σκηνοθέτης τουλάχιστον δύο από τις καλύτερες ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που έχουν μεταφερθεί ποτέ στη μεγάλη οθόνη– αναγνώρισε ότι το 2001 «επηρέασε τους πάντες». Ο Steven Spielberg, ο οποίος συνέχισε από εκεί που σταμάτησε ο Kubrick ολοκληρώνοντας το “A.I. Artificial Intelligence” αναλογιζόμενος μια συνομιλία που είχαν, θυμήθηκε τον Kubrick που πάντα επιδίωκε να αλλάξει το κινηματογραφικό παράδειγμα: «Θέλω να αλλάξω τη μορφή. Θέλω να κάνω μια ταινία που αλλάζει τη μορφή», θυμάται. “Και είπα, “Λοιπόν, δεν το έκανες με το 2001;”
Ο σπουδαίος Christopher Nolan αποκάλεσε τον Kubrick «αμίμητο», ο Martin Scorsese έμεινε ενθουσιασμένος από το «εξαιρετικό θράσος» του 2001 και τις δομικές του επιλογές, ενώ ο Alfonso Cuarón έχει υπογραμμίσει ότι η ταινία «δεν συγκρίνεται με οτιδήποτε είχα δει ποτέ».
Ενώ ο David Fincher υποστήριξε ότι η ταινία αυτή ενστάλαξε την αίσθηση ότι όχι μόνο «έπρεπε να είναι προετοιμασμένος για διαστημικό ταξίδι» αλλά «με έκανε να αρχίσω να προετοιμάζομαι για τη μετά θάνατον ζωή». Ο George Lucas επαίνεσε το 2001 ως «την πρώτη φορά που οι άνθρωποι πήραν την επιστημονική φαντασία στα σοβαρά», δηλώνοντας ότι «ο Kubrick έκανε την απόλυτη ταινία επιστημονικής φαντασίας», διευρύνοντας πώς «θα είναι πολύ δύσκολο για κάποιος να έρθει και να κάνει μια καλύτερη ταινία».
Ο James Cameron σε ένα παρόμοιο ύφος, την αποκάλεσε «η πιο σπουδαία ταινία επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών». Γνωστός για την προώθηση της τεχνολογίας του κινηματογράφου προς τα εμπρός, ο σκηνοθέτης του “Τιτανικού” και του “Avatar” θα χαρακτηρίσει ακόμη και «τις ιδέες πίσω από το θέαμα» ως «το πιο σημαντικό ειδικό εφέ από όλα».
9. “8½” (1963), του Federico Fellini
Το αριστούργημα του Fellini αποτέλεσε σημείο αναφοράς της δεκαετίας του 1960 που αποπνέει έναν συνδυασμό φιλοσοφικής αμφισβήτησης και κινηματογραφικής απελευθέρωσης που ήταν ακαταμάχητη για τους μοντέρνους νέους σκηνοθέτες που αναζωογόνησαν το Χόλιγουντ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Σκηνοθέτες όπως ο Woody Allen, ο Arthur Penn και Martin Scorsese –και πολλοί άλλοι έκτοτε από τις νεότερες γενιές– επηρεάστηκαν από την ταινία η οποία καθιέρωσε αισθητικά το στυλ τους και ενέπνευσε την εργογραφία τους. Η πειραματική αφήγηση και η χρήση των ονείρων και της φαντασίας δημιούργησαν έναν νέο τρόπο αυτοβιογραφικής και καλλιτεχνικής έκφρασης.
Ο Woody Allen έχει μιλήσει επανειλημμένα για το πάθος του με τον Fellini βάζοντας και το “8½” και το “Amarcord” (1972) ανάμεσα στις 10 αγαπημένες του ταινίες. Το “Stardust Memories” είναι μια άμεση παρωδία και φόρος τιμής στο 8½, ακολουθώντας τον διάσημο σκηνοθέτη Sandy Bates (ο ίδιος ο Allen) καθώς μαστίζεται από θαυμαστές και κριτικούς. Εν τω μεταξύ, όπως ο ήρωας του Φελίνι, ο Sandy Bates αποσπάται από αναμνήσεις και φαντασιώσεις για γυναίκες του παρελθόντος και του παρόντος.
10. Star Wars: Episode IV – A New Hope (1977), του George Lucas
Ως ο εγκέφαλος πίσω από εμβληματικά franchise του “Star Wars” και του “Indiana Jones”, ο Lucas άφησε ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο του κινηματογράφου, εμπνέοντας το κοινό σε όλο τον κόσμο με την επική αφήγηση, τα πρωτοποριακά ειδικά εφέ και τα διαχρονικά του θέματα.
« Νομίζω ότι ο George Lucas άλλαξε για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε ένα είδος. Ήταν ένα είδος που ήταν στα πρόθυρα της αυτοπαρωδίας όταν βγήκε το “Star Wars” και ξαφνικά έγινε τόσο τεράστιο. Τώρα, το αληθινό μυστικό του “Star Wars” είναι ότι στην πραγματικότητα δεν είναι επιστημονικής φαντασίας. Είναι πραγματικά επιστημονική φαντασία. Είναι μια ιστορία για πρίγκιπες και πριγκίπισσες και κακούς μάγους. Ο Τζορτζ συνδυάζει, με μεγαλειώδη τρόπο, τα καλύτερα του Τόλκιν, τα καλύτερα της σκανδιναβικής παράδοσης, τα καλύτερα της επιστημονικής φαντασίας.» έχει υπογραμμίσει ο Guillermo del Toro.
Η πρωτοποριακή χρήση των ειδικών εφέ και η επαναστατική προσέγγιση της φαντασίας άλλαξαν το τοπίο του κινηματογράφου
O Peter Jackson έχει υποστηρίξει: « Ως κινηματογραφιστής, η ευγνωμοσύνη και ο σεβασμός μου για τον Τζορτζ Λούκας είναι απεριόριστοι. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το Star Wars, ο George χρησιμοποίησε τους δικούς του πόρους για να αναπτύξει ψηφιακό VFX, ψηφιακό μοντάζ, ψηφιακό ήχο και ψηφιακή κινηματογραφία. Μου άνοιξε την πόρτα για να κάνω τις ταινίες που έχω, με έναν τρόπο που μετά βίας ονειρευόμουν να κάνω πριν από το “Star Wars”».
➥ Διαβάστε επίσης: “15 κινηματογραφικά λάθη σε ταινίες που έχουν αφήσει εποχή”
