«Όπου κι αν μας εκπλήσσει ο θάνατος» – Che Guevara

Tο Vineland, στο οποίο βασίζεται το σενάριο της ταινίας One Battle After Another του Paul Thomas Anderson, εκδόθηκε το 1990 από τον οίκο Little Brown. Ήταν το τέταρτο μυθιστόρημα του Thomas Pynchon – το πρώτο του ύστερα από το αριστουργηματικό Το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας (1973), ύστερα δηλαδή από 17 ολόκληρα χρόνια αναμονής∙ μεσολάβησε μόνο η έκδοση της συλλογής διηγημάτων Slow Lerner (Βραδείας Καύσεως, 1984).

Στην εποχή του το Vineland εξέλαβε μάλλον ανάμεικτές κριτικές, καθώς οι πολλοί περίμεναν κάτι διαφορετικό, κάτι ίσως πιο πολυεπίπεδο ύστερα από την πολυετή αναμονή μετά το Ουράνιο Τόξο…Με θετικά λόγια εκφράστηκε για το βιβλίο ο John Leonard, ο οποίος έγραψε στο περιοδικό The Nation: «Το Vineland — ένα ημιθρίλερ πολυμέσων, ένας Πόλεμος των Άστρων για την Aντικουλτούρα — είναι πιο εύκολο να διαβαστεί από οτιδήποτε άλλο του Thomas Pynchon εκτός από τη Συλλογή των 49 στο Σφυρί. Όπως και το Crying, είναι μια σύντομη περιγραφή για τους απόκληρους και τους στερημένους, τους παράνομους και τους απόκληρους μιας underground Αμερικής. Επίσης, όπως και η Συλλογή, υποψιάζομαι ότι είναι μια ανάσα ανάμεσα σε μεγάλα γεγονότα. Δεν μοιάζει με κάτι εμμονικό και τελειοποιημένο για τα δεκαεπτά χρόνια από το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας. Νιώθει ξεκούμπωτο, σαν ο συγγραφέας-θεός να είχε πάει σε έναν αγώνα. Υπονοείται μια άλλη, πιο σκοτεινή, μεγαλοπρεπής μυστικοποίηση, ίσως το φημολογούμενο έργο για τους Mason & Dixon»

Ο συγγραφέας Salman Rushdie, τον οποίο είχε υπερασπιστεί δημόσια ο Pynchon στην υπόθεση των Σατανικών Στίχων, σημείωσε στους New York Times: «Η Vineland, το μυθικό κομμάτι της βόρειας Καλιφόρνιας του κ. Pynchon, είναι, φυσικά η χώρα που ανακάλυψε ο Βίκινγκ Λέιφ Έρικσον πολύ πριν από τον Κολόμβο. Είναι η Βάινλαντ η Καλή. Δηλαδή, αυτό το τρελό κομμάτι της Καλιφόρνια αντιπροσωπεύει την ίδια την Αμερική. Και είναι εδώ, στη Vineland, που ένας από τους μεγάλους συγγραφείς της Αμερικής, μετά από μακρές περιπλανήσεις στους αχαρτογράφητους δρόμους του, επέστρεψε θριαμβευτικά στο σπίτι του».

Ουτοπική πολιτεία

Η μυθιστορηματική Vineland του Pynchon παρουσιάζεται σαν μια μικρή κοινότητα της βορειοδυτικής Καλιφόρνιας, που ίσως ταυτίζεται με την υπαρκτή Boonville. Πρόκειται για μια κοινότητα στην οποία επιβιώνουν τα ελευθεριακά ήθη του ‘60, για «το τελευταίο καταφύγιο των καλλιεργητών μαριχουάνας», που όμως πλέον απειλείται από την επανεκλογή του σταυροφόρου Ronald Reagan (1984), που έχει κηρύξει τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, στοχοποιώντας τους χρήστες.

«Τη γνωριμία της με τον Τζες τη θέλησε μια τυφλή μοίρα […] Της άρεσε να λέει μετά από χρόνια: “Ο Τζες με σύστησε στη συνείδησή μου”. Ένας πλάνητας, απ’ αυτούς που περιφρονούσαν όσοι είχαν ιδιοκτησία στο Βάινλαντ, ακόμα και μερικοί μισθωτές τους σαν ακαμάτηδες […] η Γιούλα όμως, γνωρίζοντας τον εαυτό της, ανακάλυψε αυτό που πραγματικά ήθελε – το δρόμο, το δρόμο του, την αδέσμευτη ζωή, την επικίνδυνη ταύτισή του με μια ιδέα, το όνειρο μιας Μεγάλης Ένωσης σ’ αυτό που ο Τζο Χιλ αποκαλούσε «Κοινοπολιτεία του Μόχθου που Πρέπει να Υπάρξει».

H Vineland τοποθετείται στα γεωγραφικά όρια του Big Sur του Jack Kerouac, που είναι φυσικά υπαρκτή τοποθεσία. Το τοπωνύμιο προέρχεται από τις ισπανικές λέξεις el sur grande  και σημαίνει Μεγάλος Νότος (Big South). Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα τοπία της κεντρικής Καλιφόρνια, σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία όπου τα νερά του Ειρηνικού γλύφουν τις απολήξεις της οροσειράς της Σάντα Λουσία. Καλλιτέχνες και διανοούμενοι, κυρίως αριστεροί, όχι ιδιαίτερα εύποροι, είχαν δημιουργήσει εκεί μια κοινότητα με ελευθεριακά ήθη και σχετικά χαμηλό κόστος ζωής ήδη από τη δεκαετία του 1930. Ο Henry Miller εγκαταστάθηκε εκεί όταν επαναπατρίστηκε από την Ευρώπη και το παράδειγμά του ακολούθησε προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘60 ο Hunter S. Thompson. Ο Kerouac (Jack Duluoz στο βιβλίο) αφηγείται σε τούτες τις σελίδες στιγμιότυπα από τη διαμονή του στο σπίτι του Lawrence Ferlinghetti, στις δασώδεις πλαγιές του Bixbi Canyon. Το Big Sur, που εκδόθηκε το 1962, χρονολογικά είναι ίσως το τελευταίο πραγματικά σπουδαίο έργο του Kerouac – το Desolation Angels εκδόθηκε μεν το 1965, όμως στην πραγματικότητα γράφτηκε περίπου τη ίδια εποχή με το Στο Δρόμο (1957).

Πυντσονικοί λαβύρινθοι

Βρισκόμαστε στο 1984 στην κομητεία Vineland, στη βόρεια Καλιφόρνια. Οι ημερομηνίες έχουν πραγματικά σημασία. Σε αυτό το 1984 που ο George Orwell δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί, στους ουρανούς εφορμούν επιδρομείς που μπορούν να απομακρύνουν ανθρώπους από εμπορικά αεροσκάφη εν πτήσει και ένα ερευνητικό εργαστήριο που ανήκει σε ένα «σκιώδες παγκόσμιο όμιλο» που ονομάζεται Chipco. Το 1984 είναι επίσης η χρονιά της επανεκλογής του Ρόναλντ Ρέιγκαν, και αυτό, για όλους τους εναπομείναντες χίπηδες και τους ακτιβιστές και τους επιζώντες της δεκαετίας του ’60, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ήρθε η ώρα για την «τελευταία συγκέντρωση».

Ήρωας του βιβλίου είναι ο βετεράνος ελευθεριακός χίπι Ζoyd Wheeler, κασκαντέρ στο επάγγελμα, που θυμίζει κάπως Frank Zappa στην κοψιά. Είναι πατέρας της όμορφης έφηβης Prairie. Η μητέρα της, η Frenesi Gates, τους εγκατέλειψε και έφυγε με τον ψυχοπαθή ομοσπονδιακό εισαγγελέα Brick Vond∙ η μικρή εισπράττει επιδόματα ψυχικής αναπηρίας από το κράτος παριστάνοντας την ψυχολογικά διαταραγμένη, πηδώντας μέσα από γυάλινα παράθυρα μία φορά το χρόνο. Το μυθιστόρημα ξεκινά με ένα τέτοιο άλμα και στη συνέχεια θρυμματίζεται σε μυριάδες διαφορετικά αφηγηματικά θραύσματα (αλλά, στο τέλος, όλα τα κομμάτια ταιριάζουν σαν να γυρίζεται μια ταινία ανάποδα). Η Prairie έχει εμμονή με την εξαφανισμένη μητέρα της, όπως και όλοι οι άλλοι στο μυθιστόρημα: ο Zoyd, το ίδιο και ο Brock Vond, ο εραστής της που την έστρεψε προς τη σκοτεινή της πλευρά (βρισκόμαστε στα χρόνια της παντοδυναμίας του Star Wars) και που την μετέτρεψε από μια ριζοσπαστική σκηνοθέτη σε μια ειδική πράκτορα του FBΙ (η Frenesi είναι παιδί μιας οικογένειας που ήταν στη μαύρη λίστα και τα μέλη της μέλη των αναρχοσυνδικαλιστών Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου – Wοbblies). Η Frenesi, εν τω μεταξύ, παραμένει έντεχνα εκτός του κυρίως αφηγηματικού κάδρου του μυθιστορήματος. Παραμένει αθέατη, έχοντας απολυθεί λόγω των περικοπών στον προϋπολογισμό του FBI, έτσι ώστε στο επίκεντρο αυτού του μυθιστορήματος να βρίσκεται μια σε μεγάλο βαθμό αόρατη γυναίκα, την οποία μαθαίνουμε μέσα από τα μάτια των άλλων. Ο Pynchon ήταν πάντα μάστορας στη τεχνική των εξαφανίσεων και αναζητήσεων των χαρακτήρων του.

Στον παροντικό χρόνο του μυθιστορήματος, ο Vond φαίνεται να κυνηγάει την Prairie, όμοια ξανά με το Star Wars, όπου ο σατανικός Αυτοκράτορας καταδιώκει τον Luke Skywalker για να τον προσητυλίσει στη σκοτεινή πλευρά μετά από τον πατέρα του,. Ο Vond ίσως θέλει να χρησιμοποιήσει την Prairie εναντίον της Frenesi, οπότε ο Zoyd βγαίνει στην παρανομία και ομοίως στέλνει και την κόρη του να κρυφτεί. Η οδύσσεια της Prairie την φέρνει όλο και πιο κοντά στη Frenesi, μέσω μιας μπάντας ονόματι Billy Barf & the Vormitones, τους οποίους ακολουθεί σε έναν γάμο μαφιόζων όπου συναντά την παλιά φίλη της μητέρας της, την νίντζα Daryll Louise (D.L) Chasteine∙ η τελευταία κάποτε αναγκάστηκε, από τον αρχηγό της μαφιόζικης ομάδας Ralph Wavon, να προσπαθήσει να δολοφονήσει τον Brock Vond χρησιμοποιώντας, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ένα θανατηφόρο άγγιγμα (από το οποίο όμως ο Vond κατάφερε να ξεφύγει).

Η δράση του βιβλίου ουσιαστικά ξεκινά όταν, μετά από περισσότερο από μια δεκαετία κατά την οποία ο Zoyd και η Prairie κρύβoνταν στη Βόρεια Καλιφόρνια, η άτυπη εκεχειρία μεταξύ του ιδίου και του Zoyd, συμβολικά ανάμεσα στις τελευταίες ελευθεριακές κοινότητες και το ομοσπονδιακό κράτος, αρχίζει ξαφνικά να καταρρέει. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Vond, που περιφέρεται στα ανώτερα κλιμάκια της αμερικανικής αστυνομικής εξουσίας, αποφασίζει ότι όλα είναι εκτός ελέγχου, με τον Ρέιγκαν στον Λευκό Οίκο και με τους ακροδεξιούς πολέμιους των χίπις να τον καθοδηγούν ως σύμβουλοι. Επομένως είχε έρθει η κατάλληλη στιγμή για την οριστική σύλληψη όποιων ανατρεπτικών στοιχείων απομένουν. Θα καταφέρει επιτέλους ο εισαγγελέας Δικαιοσύνης, ακολουθώντας τα ισχυρά ρεύματα του ζήλου κατά των ναρκωτικών και του ρεϊγκανισμού, να φέρει τους πρώην ριζοσπάστες σε δύσκολη θέση; Θα επανέλθουν οι ανήσυχοι νεκροί για να πάρουν εκδίκηση ή θα επιτύχουν κάποια καρμική αποκατάσταση που θα εγγυάται την ειρήνη; Θα συναντήσει η Prairie τη μητέρα της;

Οι λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας εμφανίζονται μόνο αποσπασματικά, ως μέρος των ιστοριών που αφηγούνται άλλοι χαρακτήρες, οι οποίοι, επειδή πρόκειται για μυθιστόρημα του Pynchon, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία. Πρώην ριζοσπάστες, ηλικιωμένοι χίπηδες, πράκτορες της Δίωξης Ναρκωτικών, φεμινίστριες ειδικοί στις πολεμικές τέχνες, επιχειρηματίες με διασυνδέσεις με τη Μαφία, Ιάπωνες ντετέκτιβ που ειδικεύονται σε «καρμικές προσαρμογές», διασώστες, πράκτορες του FBI και σε ένα από τα αστεία που κυκλοφορούν στο βιβλίο, μια κοινότητα νεκροζώντανων, όλοι προσφέρουν τις ιδιαίτερες οπτικές τους γωνίες.

Όπως ο Τάιρον Σλόθροπ, κεντρικός χαρακτήρας στο Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας, και η Οιδίπα Μας, κεντρική ηρωίδα στη Συλλογή των 49 στο Σφυρί, έτσι και ο Zoyd και η Prairie βρίσκονται σε αναζήτηση, δραπετεύοντας από μια κακόβουλη δύναμη που φαίνεται να γνωρίζει περισσότερα γι’ αυτούς από όσα γνωρίζουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Για την Prairie, η φυγή μετατρέπεται σε αναζήτηση της χαμένης μητέρας της, Frenesi, την εικόνα της οποίας πρέπει να ανακατασκευάσει από τα θραύσματα των αναμνήσεων άλλων ανθρώπων, αποκόμματα φιλμ που βρίσκει στην πορεία. Αυτά της παρέχουν τα στοιχεία για την ταυτότητα της μητέρας της, η οποία είναι επίσης, κατά μία έννοια, η δική της. Η αναζήτηση της Prairie, η οποία την μεταφέρει όχι μόνο στην αμερικανική Δύση αλλά και στο παρελθόν, έχει σαφώς συμβολικές προεκτάσεις. Καθώς η αμερικανική οικονομία παραπαίει υπό την πίεση της πολιτικής του Ρέιγκαν, οι μεταπολεμικές βεβαιότητες δεν ισχύουν πλέον. Ο καθένας με τον δικό του τρόπο, πρέπει να κατανοήσει τα θραύσματα.

Παρά την πικαρέσκα μορφή, η αφήγηση είναι τόσο αυστηρά ελεγχόμενη όσο και στο προηγούμενο και πολύ μικρότερο μυθιστόρημα του Pynchon για μια υπεραμερικανική αναζήτηση, H Συλλογή των 49 στο Σφυρί. Η γραφή του με την ίδια ακρίβεια, την εμμονή στις λεπτομέρειες και τις περιπλοκές των διαλόγων, έχει βυθιστεί στους μύθους και τους ρυθμούς της μεταπολεμικής αμερικανικής κουλτούρας. Το μυθιστόρημα είναι ένα είδος ιστορίας της Αμερικής: από τις βωβές ταινίες μέχρι τις τηλεοπτικές σαπουνόπερες· από την εποχή της jazz και του swing μέχρι εκείνη της ψυχεδέλειας και hard rock.

Λαϊκή Δημοκρατία του Ροκ εν Ρολ

Καθώς η Prairie ανοίγει μία-μία τις πύλες προς το παρελθόν της μητέρας της, σε αρχεία υπολογιστών και ταινιών και στη μνήμη των παλιών φίλων της Frenesi, φτάνουμε στην σκοτεινή καρδιά της ιστορίας, δηλαδή στα γεγονότα που έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1960 στο Κολλέγιο των Σερφ της κομητείας Τράσερο, το οποίο μετονομάστηκε, κατά τη μόδα εκείνων των ημερών, σε Λαϊκή Δημοκρατία του Ροκ εν Ρολ.

Ο Vond ενορχηστρώνει προσωπικά την εισβολή-σοκ στρατευμάτων στο Κολλέγιο των Σερφ, όπου η μικρή εξέγερση στην πανεπιστημιούπολη καταστέλλεται με μια άσπλαχνη βαρβαρότητα. Ο Pynchon εμπνέεται εδώ φυσικά από τη αιματηρή καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης στο Πανεπιστήμιο Κεντ του Οχάιο τον Μάιο του 1970.

Μετά το πέρας της εισβολής, μέσα σε μερικές ώρες καταγράφηκαν δεκάδες τραυματισμοί, εκατοντάδες συλλήψεις, κανένας αναφερόμενος θάνατος, αλλά μια χούφτα άτομα αγνοούνταν. Εκείνες τις μέρες ήταν ακόμα αδιανόητο οποιαδήποτε βορειοαμερικανική υπηρεσία να σκοτώσει τους δικούς της πολίτες και στη συνέχεια να πει ψέματα γι’ αυτό. Έτσι, το μυστήριο παρέμενε, παγωμένο στο χρόνο, κάπου πέρα ​​από τις νεανικές απουσίες.

Η Prairie μαθαίνει ότι η μητέρα της πρόδωσε τον ηγέτη αυτής της μικρής επανάστασης. Αυτός τώρα, μετά θάνατον, φέρεται να εξακολουθεί να περιπλανιέται στα δάση της βόρειας Καλιφόρνια ως Thanatoid, μέλος των Νεκροζώντανων, ανίκανος να βρει ηρεμία. Τελικά, η αναζήτηση της Prairie για την Frenesi, όπως και η αντίστοιχη του Vond για την Prairie, κορυφώνονται: μια τεράστια δύναμη κρούσης μεταφέρει τον Vond στην Βάινλαντ με ελικόπτερα και Thanatoids και ξεσπά η δράση με πιστολίδι, ανατινάξεις, ανθρωποκυνηγητά∙ σε σημείο όμως παρωδίας μυθιστορημάτων ή ταινιών δράσης, καρτουνίστικα, όπως ακριβώς θα χειριζόταν αυτό το υλικό ένας συγγραφέας της Αντικουλτούρας.

 Ο εσωτερικός πόλεμος

Στον πυρήνα του, ωστόσο, το Vineland, είναι ένα πολύ σοβαρό και σημαντικό πολιτικό μυθιστόρημα για το τι έχει κάνει η Αμερική στον εαυτό της, στα παιδιά της, όλα αυτά τα χρόνια. Και καθώς ο Thomas Pynchon στρέφει την προσοχή του στους εφιάλτες του παρόντος (όταν γράφτηκε το βιβλίο) αντί για το παρελθόν, το άγγιγμά του γίνεται πιο ελαφρύ, πιο αστείο, πιο θανατηφόρο. Και το πιο ενδιαφέρον από όλα είναι η προαναφερθείσα υπόδειξη λύτρωσης, επειδή αυτή τη φορά η εντροπία δεν είναι το μόνο αντίβαρο στην εξουσία. Η κοινότητα, όπως υπονοείται, μπορεί να είναι ένα άλλο, και η ατομικότητα, και η οικογένεια. Αυτές είναι οι αξίες που η εποχή των Νίξον και Ρέιγκαν έκλεψε από τη δεκαετία του ’60 και διαστρέβλωσε, στρέφοντάς τες πίσω στην Αμερική ως όπλα ελέγχου. Είναι αξίες που η Vineland επιδιώκει να ανακτήσει, θυμούμενη τι σήμαιναν πριν ρίξουν πάνω τους βρωμιά και συντηρητική ναφθαλίνη, οσμή θανάτου, παρόμοια με αυτή των Thanatoids του μυθιστορήματος.

Ο δεύτερος «πόλεμος κατά των ναρκωτικών» που κήρυξε ο Ρόναλντ Ρέιγκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 (τον αντίστοιχο πρώτο είχε κηρύξει ο στρυμωγμένος Ρίτσαρντ Νίξον το 1972) βρίσκεται στο επίκεντρο της αφήγησης. Αποτέλεσε ουσιαστικά το πρόσχημα για ένα εξαπολυθούν άνευ προηγουμένου ομοσπονδιακές διώξεις σε αντιφρονούντες και αντισυστημικούς, καθώς και για να δικαιολογηθούν επεμβάσεις στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Το CAMP -«η διαβόητη ομοσπονδιακή εκστρατεία κατά της φύτευσης μαριχουάνας»- δεν είναι ένα ακόμη από τα γλυκίσματα του μυθιστορήματος, που επινοήθηκε από τον Pynchon για να αποδώσει την τρέλα που διέπει την αστυνομική καταδίωξη. Το CAMP ήταν εξίσου πραγματικό με το διαβόητο COINTELPRO (Counter Intelligence Programme): μια πολύπλοκα οργανωμένη υπηρεσία που δημιουργήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε συνεργασία με την πολιτειακή αρχή της Καλιφόρνια, ιδρύθηκε το 1983 και περιελάβανε «τοπικές, πολιτειακές και ομοσπονδιακές συνεργαζόμενες υπηρεσίες» – μάλιστα, ήταν η μεγαλύτερη ομάδα εργασίας επιβολής του νόμου στη χώρα στην εποχή της.

Ανάμεσα στα πιο συγκλονιστικά στοιχεία που αξίζει να υπογραμμιστούν είναι η έννοια της «ασφάλειας» και η ανάδειξή της από το Σύστημα σε υπέρτατο αγαθό σε βάρος της ελευθερίας. Ο Pynchon διαβλέπει να ξεδιπλώνεται ένα ζοφερό μέλλον, μπροστά στους αθέατους θεσμούς του οποίου ακόμα και το Υπουργείο Δικαιοσύνης με το FBI και την DEA, με τα απόρρητα πρωτόκολλα COINTELPRO του CAMP, τα ελικόπτερα και τις μηχανοκίνητές μονάδες, κλπ. φαντάζουν παιδικά παιχνίδια στη σύγκριση. Και το μέλλον αυτό δεν αφορά μόνο τη Βόρεια Καλιφόρνια (όπου εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα) και τις ΗΠΑ, αλλά επεκτείνεται επιχειρησιακά και στον υπόλοιπο πλανήτη (αρχικά στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο την εποχή της συγγραφής του βιβλίου). Η σκιά της υπόθεσης Ιράν-Κόντρας πέφτει αποφασιστικά σε μεγάλο μέρος της αστυνομικής δράσης του μυθιστορήματος. Ο Pynchon βλέπει ευρύτερα ότι το αμερικανικό μέλλον βρίσκεται στη δρομολόγηση όλων των διαθέσιμων ορισμών της ελευθερίας μέσω του συνεχώς στενούμενου καναλιού της ασφάλειας. Είναι ένα κυρίαρχο όραμα μιας μεταδημοκρατίας διαμορφωμένης, από πάνω μέχρι κάτω, στο μοντέλο ενός ατελείωτου πολέμου που διεξάγεται εναντίον στοιχείων εσωτερικού χαρακτήρα του έθνους.

Μια ελεγεία για την Αντικουλτούρα

Πέρα από τη μανιακή κωμωδία και το σε σημείο καρτουνίστικο ύφος, το Vineland είναι μελαγχολικό μυθιστόρημα. Είναι θλιμμένο και γεμάτο αγανάκτηση – θα μπορούσε να πει κανείς είναι ένα βιβλίο για τη σκληρή μεταθανάτια ζωή της αμερικανικής εξεγερσιακής συνείδησης: για την άνοδο της αντίδρασης του Ρέιγκαν, για την επαναλαμβανόμενη και εποχιακή αναίσχυντη τυράννους του νόμου και της τάξης, και για τις λιγοστές δυνατότητες για ασφαλές καταφύγιο, στις άγριες περιοχές της αμερικανικής απεραντοσύνης, για αποστάτες και ναυαγούς, τους άπορους και τους ασυμβίβαστους, των οποίων τα οράματα δεν συμπίπτουν με την κρατικά επικυρωμένη αμερικανική πραγματικότητα. Η ματιά του μυθιστορήματος αγκαλιάζει συντροφικά τους μαστούρηδες και τους κατατρεγμένους αντάρτες. Κάλλιστα θα μπορούσε να οδηγήσει τον αλληλέγγυο αναγνώστη σε ένα τριπ νοσταλγίας. Εξάλλου ο γλυκός και αδέξια γονικός Zoyd με τη φυσιογνωμία α λα Frank Zappa και την αγιάτρευτη στενοχώρια του, που έχει μόνιμα τις μαύρες του (the blues), είναι ο μόνος από τους χαρακτήρες που χαρίζει ένα πρόσωπο στο μυθιστόρημα, ως περσόνα που λίγο-πολύ μας αντιπροσωπεύει καθώς διανύουμε τις μετα- Οργουελιανές ημέρες μας.

Ο Thomas Pynchon ωστόσο δεν γίνεται υπερβολικά συναισθηματικός και η ισορροπία μεταξύ φωτός και σκότους διατηρείται επιδέξια σε όλο αυτό το μυθιστόρημα, με αποτέλεσμα να παραμένουμε αβέβαιοι μέχρι τις τελευταίες σελίδες για το ποιο θα επικρατήσει, ο παράδεισος των χίπις ή οι εχθρικές δυνάμεις που…εχθρεύονται τόσο τους χίπις όσο και την ομοσπονδιακή δημοκρατία ως πολίτευμα (με τον Pynchon, βεβαίως, να μην ταυτίζει την τελευταία με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση); Και τελικά, μας μένει μια εικόνα τόσο σοκαριστικά εύστοχης ηθικής ασάφειας.

Όταν εκδόθηκε το Vineland, ο αρχισυντάκτης του Free Press, σημαντικού underground περιοδικού του Λος Άντζελες, έγραφε αισιόδοξα στο editorial: «Το βιβλίο του Pynchon είναι ένας εορτασμός αυτού του οράματος, της εναλλακτικής Αμερικής, την οποία καμία κυβέρνηση, όσο αντιδραστική ή διστακτική κι αν είναι, δεν έχει καταφέρει ποτέ να καταστείλει». Ανθίσταται ακόμα αυτή η Αμερική;

Σημ: Το Vineland κυκλοφόρησε στα ελληνικά σε μετάφραση Ανδρέα Β. Βλαχιώτη από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, το 1996. Νέα μετάφραση του βιβλίου από τον de facto πια μεταφραστή του Thomas Pynchon, Γιώργο Κυριαζή, αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Gutenberg το 2026.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.