Αυτό το Κτίσμα, αυτό το υπόγεια κτισμένο Κτίσμα που, ωστόσο, εξακολουθεί να κτίζεται, ένα Κτίσμα εις το διηνεκές, δεν είναι μόνο η φωλιά και η κρυφή κατοικία του ζώου· είναι και εκείνο το σημείο μετάβασης ανάμεσα στον επάνω και τον κάτω Κόσμο· με ό,τι κι αν (υπο)δηλώνουν οι Λέξεις-Τόποι επάνω και κάτω.

Η επιθυμία, η πάλη, η αμφιθυμία, η ματαίωση, η μεγάλη αλλά πρόσκαιρη χαρά, ο σωματικός κόπος, ο πνευματικός κόπος, ένας κόπος ολιστικός, η εμμονή, ο ψυχαναγκασμός είναι κάποιες από τις καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται διαρκώς εμπλεκόμενο αυτό το ζώο ενώ πασχίζει να δει και να αποφασίσει ποιο είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει σχετικά με την είσοδο, με την έξοδο, με την πλατεία, με τους διαδρόμους, με τα επιμέρους «δωμάτια» και τους επιμέρους «χώρους» αυτού του υπόγειου και δαιδαλώδους κτίσματος.

Το ζώο δίνει την αίσθηση ότι δεν σταματάει ποτέ να κινείται. Ακόμη και τις στιγμές που υποτίθεται ότι αναπαύεται, το ζώο βρίσκεται σε μία διαρκή κίνηση, σε μία διαρκή εγκεφαλική -ναι, εγκεφαλική!- κίνηση που, νομοτελειακά σχεδόν, οδηγεί και στην αντίστοιχη δράση ή/και υπαγορεύεται από αυτήν· η δράση του ζώου γεννάει τη σκέψη του, η σκέψη του ζώου γεννάει τη δράση του· και εννοείται ότι κάθε δράση και κάθε σκέψη αυτού του απροσδιόριστου και ταλαιπωρημένου ζώου περιστρέφεται γύρω από το Κτίσμα και μόνο γύρω από το Κτίσμα. Για το ζώο δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από το Κτίσμα. Το ζώο είναι ο κτίστης. Ζωή και Μοίρα του κτίστη είναι το Κτίσμα.

«…συνήθως όταν πετάγομαι από τον ύπνο, μου φαίνεται πως η προσωρινή διαρρύθμιση είναι ολωσδιόλου λανθασμένη, πως μπορεί να προσελκύσει μεγάλους κινδύνους και πως πρέπει αμέσως, το γρηγορότερο δυνατόν, αψηφώντας υπνηλία και κούραση να διορθωθεί, τότε βιάζομαι, τότε πετάω, τότε δεν έχω χρόνο για υπολογισμούς, εγώ που θέλω να εφαρμόσω ένα νέο απόλυτα ακριβές σχέδιο αρπάζω αλόγιστα ό,τι βρεθεί ανάμεσα στα δόντια μου, φορτώνομαι, κουβαλάω, στενάζω, βογκάω, σκοντάφτω (η έμφαση στα ρήματα που χρησιμοποιούνται δική μου) και η παραμικρή, τυχαία αλλαγή της παρούσας, τόσο ακραία επικίνδυνης όπως μου φαίνεται κατάστασης, αρκεί να με καθησυχάσει» (σ.17).

Νομίζω πως είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι το κείμενο Κτίσμα, στο σύνολό του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αλληγορική πραγματεία για τη Δημιουργία, για τη σχέση του δημιουργού με το Δημιούργημα που ο δημιουργός προσπαθεί-επιδιώκει-καίγεται να δημιουργήσει. Και η σχέση που διαμορφώνεται μεταξύ τους είναι μία σχέση «κλειστή», κανείς δεν πρέπει να μπει ανάμεσά τους, κανένας άλλος δεν πρέπει να αποσυντονίσει τον κτίστη από την ενασχόλησή του με το Κτίσμα, γιατί οποιοσδήποτε άλλος θα είναι εχθρός και «Οι εχθροί είναι πολλοί εδώ κι ακόμα περισσότεροι είναι οι βοηθοί των εχθρών…» (σ.26). Πρόκειται για μία σχέση σαφέστατα ερωτική. «…δεν θα ήταν καν ανάγκη να καταπιαστώ με συλλογισμούς προκειμένου να συνειδητοποιήσω πόσο απαραίτητο μου είναι το κτίσμα, εγώ και το κτίσμα είμαστε δεμένοι σε τέτοιο βαθμό…τίποτα δεν μπορεί να μας χωρίσει για μεγάλο διάστημα…» (σ.37/38). Αλλά αυτό το «καταραμένο» Δημιούργημα ποτέ δεν αποδεικνύεται καλό στα μάτια του δημιουργού, λες και σκοπός του Δημιουργήματος είναι να μην προκαλεί ΠΟΤΕ ηρεμία στον δημιουργό του, ο οποίος ξανά και ξανά και σαν επί ματαίω δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να «…αρχίζει για μια ακόμη φορά να ονειρεύεται το όνειρο του απόλυτα τέλειου κτίσματος» (σ.34).

Θεωρώ ότι το Κτίσμα, αν και δεν συγκαταλέγεται στα πολύ γνωστά έργα του Κάφκα, είναι άκρως σημαντικό διότι, κατά κάποιον τρόπο, συναντάμε σε αυτό όλη τη Φιλοσοφία της Γραφής του. Στοιχεία όπως το Παράλογο, το Αδιέξοδο, ο ακριβής και λεπτομερειακός Λόγος, ο μονολογικός (ανα)στοχασμός πάνω στα ίδια και τα ίδια (;), ο Εχθρός, η Ενοχή και ένα σωρό άλλα «καφκικά» είναι διαρκώς παρόντα εδώ.

Αυτό το έργο του Κάφκα, όπως και άλλα άλλωστε, μας παραδόθηκε, λέει, ατελές. Και τελειώνει απότομα με τη φράση: «…αλλά όλα παρέμειναν απαράλλαχτα, το». Η λογική εξήγηση είναι ότι ο Κάφκα δεν πρόλαβε να κοιτάξει το έργο του ξανά· η φυματίωσή του βρισκόταν ήδη σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Το θέμα, όμως, είναι ότι, μολονότι αναγνωρίζω πολύ καλά και ενστερνίζομαι τη δύναμη αυτής της λογικής εξήγησης, ωστόσο προτιμώ μία άλλη εξήγηση. Μία παράλογη εξήγηση. Προτιμώ την εξήγηση εκείνη που λέει ότι ο Κάφκα συνειδητά άφησε το έργο του για το Κτίσμα έτσι. Γιατί ολοκληρωτικά κτισμένο Κτίσμα μπορεί και να μην υπήρξε και ούτε να υπάρξει ποτέ.

Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Και φανταστείτε στη θέση του ζώου τον εαυτό σας όταν θέλει με όλη του την Ψυχή να δημιουργήσει κάτι δικό του, κάτι εντελώς δικό του· αφήστε που το Διάβασμα δεν βγαίνει ποτέ σε κακό.

➸ ΙΝΦΟ: Το Κτίσμα, του Φραντς Κάφκα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, 2018.