Ο Δράκουλας του Bram Stoker έχει ασκήσει τέτοια επιρροή στη λογοτεχνική και pop κουλτούρα που έχει αποκτήσει μυθική υπόσταση. Ωστόσο, οι ρίζες του ξεκινούν από τη μεθοδική έρευνα, την τοπική ιστορία και την προσπάθεια να μην ξεχαστούν στιγμές τραγωδίας. Το βιβλίο αντλεί μεγάλη έμπνευση σε ιστορίες βασισμένες στη ζωή και τα ταξίδια του ίδιου του συγγραφέα. Ίσως, από την πρώτη στιγμή που διάβασες ή άκουσες ή είδες τον Κόμη Δράκουλα, μπορεί να αναρωτήθηκες, «Από πού άντλησε ο Bram Stoker την έμπνευσή του;». Ας δούμε λοιπόν βήμα-βήμα τις κύριες πηγές που διαμόρφωσαν το μυθικό αυτό έργο και όχι με αφηρημένες θεωρίες, αλλά με στοιχεία που διαφαίνονται καθαρά στην έρευνά του, στην ιστορία, στη λαϊκή παράδοση αλλά και στη ζωή του.

Αν και επισκιάστηκε από το πιο διάσημο έργο, τον Frankenstein της Mary Shelley, ένα άλλο επιδραστικό γοτθικό έργο που γεννήθηκε από ήταν Ο Βρικόλακας του John Polidori. Προκληθείς από τον οικοδεσπότη του, Λόρδο Βύρωνα , να γράψει μια ιστορία με φαντάσματα, ο John Polidori παρέδωσε μια ανατριχιαστική ιστορία για ένα βρικόλακα και επικεντρώνεται στον μυστηριώδη Λόρδο Ρούθβεν. Ευρέως αποδεκτός ως πρωτότυπο για τον Κόμη Δράκουλα, να τονίσουμε ότι και οι δύο χαρακτήρες είναι ευγενείς. Αυτή η μεταμόρφωση του βρικόλακα από έναν λαϊκό δαίμονα σε έναν ευγενικό, αναγνωρίσιμο αριστοκράτη έχει γίνει βασικό συστατικό στη μυθοπλασία με βρικόλακες από τότε. Επιπλέον, ο γοητευτικός και πονηρός Ρούθβεν είναι ένας ταξιδιώτης, ακριβώς όπως φιλοδοξεί να είναι ο Κόμης Δράκουλας.

Προτού δημιουργήσει τον δικό του μύθο, ο Stoker μελέτησε το έδαφος όπου είχε ήδη αρχίσει να μεγαλώνει ο τρόμος, δηλαδή τον κόσμο των βαμπίρ και το πως είχε διαμορφωθεί πριν από αυτόν. Επίσης, η νουβέλα Carmilla (1872) του Sheridan Le Fanu διαφοροποίησε τη λογοτεχνία του τρόμου με στοιχεία μυστικότητας και σεξουαλικότητας, θέτοντας το πλαίσιο από το οποίο ο Stoker άντλησε πολλαπλές ιδέες. Η λογοτεχνική αυτή παράδοση δημιούργησε το υπόβαθρο για να γίνει ο Δράκουλας κάτι παραπάνω από απλό τέρας. Η Carmilla έχει πολλές ομοιότητες με τον μεταγενέστερο, πιο διάσημο, Δράκουλα . Το έργο είναι γραμμένο από τον Ιρλανδό συγγραφέα De Fanu το 1872, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο λογοτεχνικό περιοδικό The Dark Blue, προτού δημοσιευτεί ολόκληρό σε μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο In a Glass Darkly . Αν και δεν διαβάζεται ιδιαίτερα σήμερα, η Carmilla φέρει πολλά χαρακτηριστικά αυτού που σήμερα θα αναγνωρίζαμε ως τροπικά στοιχεία της λατρείας των βρικολάκων. Για παράδειγμα, η ίδια η μυστηριώδης λεσβία βρικόλακας Carmilla μπορεί να αποτέλεσε το αρχέτυπο για τις γυναίκες βρικόλακες που αποπλανούν τον Jonathan Harker στο κάστρο του Δράκουλα.

Ο Βλαντ ο Ανασκολοπιστής (Vlad the Impaler), ίσως, είναι περισσότερο γνωστός σήμερα για τη μυθική του σχέση με τον Δράκουλα του Stoker. Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά της ζωής του Βλαντ που φαίνεται να αντικατοπτρίζονται στη νουβέλα, αν και η επιρροή δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ επίσημα. Το πιο σημαντικό είναι το όνομα Δράκουλας, ο πραγματικός Βλαντ γεννήθηκε κοντά στο 1430 στην περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Τρανσυλβανία (όπου κατοικεί ο Κόμης Δράκουλας στο μυθιστόρημα). Στην αρχή του μυθιστορήματος του ο Jonathan Harker περιγράφει το ταξίδι του στην ορεινή περιοχή και τους ψιθύρους που ακούει από τους ντόπιους, τους οποίους αντιλαμβάνεται ως δεισιδαιμονίες. Το πατρώνυμο του Βλαντ ήταν “Δράκουλ” που σημαίνει «δράκος» και προήλθε από τη συμμετοχή του πατέρα του στο Τάγμα του Δράκου.

Ο συγγραφέας επέλεξε το όνομα “Dracula” και εκμεταλλεύτηκε το ιστορικό βάρος του προσώπου αυτού, μιας και είναι γνωστή η αγριότητα με την οποία κυβέρνησε και η φήμη που είχε αποκτήσει ως επηρμένος ηγεμόνας. Παρότι δεν υπάρχει απόλυτη επιβεβαίωση ότι ο Stoker τον βασίστηκε εξ ολοκλήρου σ’ αυτόν, οι ομοιότητες είναι αρκετές ώστε να μας δείχνουν ότι το παρελθόν επηρέασε το έργο του με τρόπο καθοριστικό.

Η Ιρλανδική καταγωγή και η ζωή του

Η ζωή του Bram Stoker δεν ήταν ανεπηρέαστη από τα γεγονότα της οικογένειάς του, η μητέρα του είχε ζήσει την εμπειρία μιας επιδημίας χολέρας στο Sligo της Ιρλανδίας, με μαζικούς τάφους, θανάτους και φόβο. Αυτά τα βιώματα μετέφεραν στην ανατροφή του συγγραφέα εικόνες, φόβους και έννοιες που αιωρούνταν μέσα στο μυαλό του ήδη από μικρή ηλικία. Το γεγονός ότι σκέφτηκε ένα βαμπίρ απειλή ως κάτι που εξαπλώνεται σαν επιδημία δεν είναι τυχαίο, είναι η ιδέα της μόλυνσης, της μετάδοσης, της ταφής ενώ ζεις, όλα αυτά συνδέονται με τις εμπειρίες αυτές.

Ως νεαρός συγγραφέας, ο Stoker πίεζε τη μητέρα του για λεπτομέρειες, δείχνοντας μια νοσηρή γοητεία με τις αναμνήσεις της από τα πτώματα που κείτονταν ελεύθερα στους δρόμους, μαζικές ταφές, ακόμη και θύματα χολέρας που θάβονταν πριν πεθάνουν από καταπονημένες και τραυματισμένες νοσοκόμες. Πρόσφατα οι ιστορικοί έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι αυτό μπορεί να αποτέλεσε θεμελιώδη έμπνευση για την ιστορία, όπου ο βαμπιρισμός μπορεί να ερμηνευτεί ως μεταφορά για τη θανατηφόρα μετάδοση της χολέρας. Το γεγονός ότι ο Δράκουλας φτάνει με πλοίο και προχωρά στην «εξάπλωση» της πανώλης του αποκτά μια νέα σημασία όταν το βλέπει κανείς μέσα από αυτό το πρίσμα.

Η κύρια καριέρα του συγγραφέα ήταν στο θέατρο, όπου ήταν επιχειρηματικός συνεργάτης του θρυλικού ηθοποιού Henry Irving. Μετά από μια ιδιαίτερα κουραστική θεατρική περιοδεία, ο Irving πρότεινε στον Bram Stoker να κάνει διακοπές στο παραθαλάσσιο θέρετρο Whitby του Yorkshire. Οι θαυμαστές του μυθιστορήματος θα αναγνωρίσουν αμέσως το αβαείο του Whitby ως κεντρική τοποθεσία, το οποίο περιγράφεται ως «ευγενές ερείπιο» από την ηρωίδα του μυθιστορήματος Mina. Τα ερείπια του γοτθικού αβαείου βρίσκονται σκαρφαλωμένα σε μια πλαγιά γκρεμού, την οποία φτάνει κανείς με μόλις 199 βήματα από την πόλη. Τα ίδια σκαλιά σκαρφαλώνει ο μυστηριώδης μαύρος σκύλος όταν δραπετεύει από το ναυάγιο του «Demeter». Στο μυθιστόρημα, είναι το πλοίο που μεταφέρει τον Δράκουλα στην Αγγλία, η ιδέα για το πλοίο ήρθε από την περιγραφή ενός πραγματικού ναυαγίου του 1885 του ρωσικού πλοίου «Dimitri» στο Whitby.

Όπως κάθε μεγάλος συγγραφέας, ο Stoker δεν έμεινε στην έμπνευση, έκανε μελέτη σε συλλογές από χάρτες της Τρανσυλβανίας, βιβλία για τους λυκάνθρωπους, χάρτες της περιοχής και στοιχεία για τις δοξασίες των χωρικών αποτέλεσαν υλικό για το κείμενό του. Το αρχικό του σχέδιο είχε το τίτλο The Undead, πριν εξελιχθεί στον «Dracula». Το όνομα «Dracula» επιλέχθηκε μετά από έρευνα πως στην τοπική γλώσσα της Βλαχίας «dracul» είχε την έννοια «δράκος» ή «διάβολος», ενώ έδωσε στην ιστορία ιστορικό βάρος και μυθικό βάθος.

Η ψυχολογία, ο φόβος και η μεταφορά

Δεν ήταν μόνο οι πηγές και η έρευνα που έκαναν τον Δράκουλα αυτό που ξέρουμε σήμερα, ήταν και η αντιμετώπιση θεμάτων όπως η σεξουαλική διέγερση, η μετανάστευση, η ανταλλαγή πολιτισμών, η μόλυνση και ο φόβος της «άλλης» παρουσίας. Ο συγγραφέας μέσα από τον τραγικό μύθο εμφύτευσε στοιχεία της δικής του εποχής για τις αλλαγές στην κοινωνία, την εισβολή ετερόκλητων λαών, τις ανησυχίες για εξουσία και έλεγχο. Ο Δράκουλας δεν είναι απλώς ένα τέρας είναι σύμβολο ενός μεγάλου φόβου.

Αν λοιπόν αναρωτιέσαι «από πού προέκυψε ο Δράκουλας;», η απάντηση δεν είναι μία, είναι πολλαπλές. Οι λογοτεχνικές ρίζες, τα ιστορικά πρότυπα, τα προσωπικά βιώματα, η τοπική ατμόσφαιρα ενός λιμανιού, η έρευνα σε βιβλιοθήκες του 19ου αιώνα, η εικόνα της επιδημίας, ο φόβος της αλλαγής, όλα αυτά συνέπραξαν για να δημιουργήσουν τον μύθο. Όταν διαβάσεις ξανά τον “Dracula”, σκέψου ότι πίσω από τη βίαιη σκιά του Κόμη υπάρχουν χιλιάδες σελίδες έρευνας, φόβου και φαντασίας.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.